Het eigenwijze jochie van de klas

© BELGA IMAGE

‘Ik hoef niet besloten te trainen, er komt toch niemand kijken’, lacht John van den Brom. En toch: AZ brengt volgens zijn collega’s en analisten het beste voetbal van Nederland. Zondag, in de finale van de KNVB Beker tegen Feyenoord, wil het eindelijk cashen.

‘Wenst u alvast een koffie?’, vraagt de attente medewerkster van het AFAS Trainingscomplex, terwijl ze haar jeugdspelertjes een gezonde lunch serveert. We moeten de woorden van Johan Cruijff die aan de muur zijn vereeuwigd (‘Ik krijg een warm gevoel bij AZ’) beamen. Er hangt nog mooi volk aan de muur van het Family Home. Ex-trainers die de club uit Alkmaar in één zin proberen te vatten.

‘AZ is de perfecte leerschool’ ( Marco Van Basten), ‘AZ staat model voor hoe een Nederlandse club georganiseerd moet zijn’ ( Co Adriaanse), ‘Bij AZ is op topsportgebied alles aanwezig om je als speler te ontwikkelen’ ( Dick Advocaat) en de onvermijdelijke Louis van Gaal, die de club in 2009 naar de titel coachte: ‘Ik heb voor AZ gekozen op basis van drie criteria. Stabiele organisatie, kwaliteit van de spelersgroep en de ambitie van de club.’

Stress is als je zelf een 4 bent en op stap gaat met een vrouw die een 10 is. Wat wij doen, is leuk.’ Robert Eenhoorn

Buiten, onder een schraal lentezonnetje, loopt de training van het eerste elftal stilaan naar haar einde. Wanneer het tempo even lijkt te verslappen, gaat de stem van John van den Brom iets luider, want het zijn belangrijke weken voor AZ. De derde plaats, vóór Feyenoord, en het rechtstreeks ticket naar de Europa League is zo goed als binnen, maar het bestuur wil ook de prijzenkast bijvullen.

Slechts twee landstitels (1981, 2009) en vier keer de KNVB Beker (1978, 1981, 1982, 2013), waarin de club vorig seizoen verrassend de finale van Vitesse verloor (0-2). Nog altijd een pijnlijke herinnering. ‘We hebben vorig jaar ervaren hoe mooi die finale is. Dat we uiteindelijk niet wonnen, is iets dat de groep bezighoudt’, zegt kapitein Wout Weghorst, twee seizoenen geleden bij Heracles Almelo weggeplukt als vervanger voor Vincent Janssen, die voor om en bij 20 miljoen euro naar Tottenham verkaste. Weghorst debuteerde onlangs in Oranje en wordt wellicht de volgende grote uitgaande transfer van AZ.

‘We hadden Vincent bij Almere City, in de Jupiler League, gehaald. Het jaar erna vertrok hij naar Londen. Misschien iets te snel, maar dat kun je niet tegenhouden’, zegt John van den Brom, die onlangs zijn contract met een seizoen verlengde. ‘Dan ga ik mijn vijfde seizoen in. Prima. We weten wat we aan elkaar hebben. En als we volgend jaar nog altijd tevreden zijn, doen we er weer een jaartje bij.’ Zijn teller bij AZ staat op 170 officiële wedstrijden. Alleen George Kessler (177), in 1981 architect van de historische dubbel en een finale van de UEFA Cup, en Van Gaal (171) deden beter.

De T1 die Anderlecht in 2012 naar de titel leidde en in maart 2013 werd bedankt, is ontspannen. Zijn kantoor is sober. Een paar lage stoeltjes, een zwarte leren bank voor de gasten. ‘Koffie?’ Het voetbal dat Anderlecht de voorbije maanden bracht, deed hem pijn. ‘Dat meen ik echt, hoor.’

Zijn ploeg kreeg de voorbije maanden wél veel lof. ‘Het positiespel van AZ is het nieuwe porno’, liet iemand horen. PSV voetbalde zich bijna klinisch naar een 24e kampioenschap, Ajax worstelde de voorbije maanden met zichzelf en landskampioen Feyenoord is nog slechts een schim van de ploeg die vorig jaar de titel binnenhaalde. ‘AZ speelt al het hele seizoen het mooiste voetbal van Nederland’, John van den Brom hoort het elke keer weer van analisten en collega’s. Hij lacht. ‘Dat is het mooiste compliment dat je als liefhebber – want dat ben ik – en als trainer kunt krijgen. Ik vind het geweldig dat we voetballen op een manier die de mensen aanspreekt.’

Vol voor de jeugd

Vier kunstgrasvelden, drie terreinen in natuurgras, elf kleedkamers, kantoorruimtes, grote fitnesszaal, spreekkamers, twee spelershomes, zalen voor herstel en fysiotherapie, wellness, bestuurskamer en een zaal met audiovisuele faciliteiten. Er was aan alles gedacht toen AZ in september 2016 zijn oefencentrum officieel inhuldigde. En toch: geen twee jaar later blijkt het complex in Wijdewormer, een poldergemeente op 30 kilometer van het AFAS Stadion in Alkmaar, te klein.

En dus werden nieuwe plannen getekend. Als alles een beetje meezit, dan wordt de site nog deze zomer uitgebreid. Pronkstuk in de plannen wordt de indoorhal, met trainingsveld op wedstrijdformaat. ‘We groeien uit ons jasje’, vertelde algemeen directeur Robert Eenhoorn aan Voetbal International. ‘We willen onze spelers maximaal ontwikkelen. Daar horen optimale faciliteiten bij.’ Want de jeugdopleiding is meer dan ooit de levensader van de club.

Op een totaal budget van 23 miljoen euro gaat jaarlijks 3 miljoen naar de opleiding. Het effect daarvan is wekelijks merkbaar in het eerste elftal. Van de laatste lichting hebben Guus Til (20), Teun Koopmeiners (20), Thomas Ouwejan (21) en Pantelis Hatzidiakos (21) een basisplaats. Ook Calving Stengs, een 19-jarige flankspeler die vorig seizoen bij Jong AZ ontbolsterde, stond op de openingsspeeldag in de basis, maar werd op het veld van PSV met een gescheurde kruisband afgevoerd. In de A-kern zitten nog acht spelers – Jeremy Helmer, Myron Boadu, Ferdy Druijf, Owen Wijndal, Nick Olij en de routiniers Ron Vlaar, Joris van Overeem en Marko Vejinovic – die in Alkmaar werden opgeleid, waardoor meer dan de helft van de A-kern een verleden in de opleiding heeft.

Van den Brom: ‘Door onze financiële beperkingen zijn we vaak gedwongen om terug te vallen op jongens die hier opgeleid zijn. Dat is een van mijn dingen. Als ik moet kiezen tussen een jongen van 19 die misschien iets minder is dan een speler van 28, dan ga ik altijd voor die jonge speler. Op zulke gasten zit nog rek, terwijl die oudere speler wellicht niet veel beter meer zal worden. Dat is de filosofie van de club.’

Maar, benadrukt de T1: ‘Dan moet je zulke jongens wel hébben.’ Hij koppelt terug naar zijn periode bij Anderlecht. ‘Ik heb er daar ook jonge gasten ingegooid. Youri Tielemans, Leander Dendoncker, Dennis Praet, Massimo Bruno, Chancel Mbemba… Als dat talent er niet is en je wilt ze toch brengen, dan gaat mijn kop eraf.’

AZ verloor vorige maand met 2-1 in De Kuip. Hier schiet Oussama Idrissi op doel.
AZ verloor vorige maand met 2-1 in De Kuip. Hier schiet Oussama Idrissi op doel.© BELGA IMAGE

Op dat vlak zit AZ goed, weet ook Fredrik Midtsjø. De 24-jarige Noorse middenvelder verkaste in de zomer van Rosenborg naar Alkmaar en was onder de indruk van zijn nieuwe jonge collega’s. ‘Het valt me vooral op hoe compleet ze zijn. Je merkt aan hun spel niet hoe jong ze eigenlijk nog zijn. Ze staan er meteen vanaf het moment dat ze hun kans krijgen. Slimme gasten, fysiek goed, mentaal sterk, voetballend prima. Dat zegt veel over de opleiding van AZ.’

De Noor is een van de amper zes buitenlanders in de A-kern. Een Belg ( Stijn Wuytens), twee Noren (Midtsjø en Jonas Svensson), een Tsjech ( Ondrej Mihálik), een Iraniër ( Alireza Jahanbakhsh) en een Griek (Hatzidiakos) die in Alkmaar werden opgeleid: klaar. Ook dat is een bewuste keuze van de club, die twee jaar na elkaar (2015, 2016) de Rinus Michels Award voor de beste jeugdopleiding van Nederland kreeg en zich onlangs mocht verheugen op een bezoek van de Real Madrid University, een eer die tot voor enkele jaren alleen voor Ajax, Feyenoord en PSV was weggelegd.

Rare snuiters

‘AZ is het eigenwijze jochie van de Eredivisieklas.’ John van den Brom zal het een paar keer benadrukken. Ook dat is geschiedenis. In 2002 verbaasde de club toen het Toon Gerbrands als algemeen directeur aanstelde, een ex-volleyballer die de Nederlandse ploeg vijf jaar ervoor naar de Europese titel had gecoacht en ook manager-directeur van de schaatsploeg van AZ-voorzitter Dick Scheringa was. De club uit Alkmaar werd de luis in de pels van de Eredivisie, waarin het in 2009 de titel pakte. Een historisch kampioenschap: het was de eerste keer sinds 1981 dat Ajax, Feyenoord of PSV naast de titel grepen. Ook toen verhuisde de titel naar Alkmaar.

Het stadje in Noord-Holland kon zich aan Champions Leaguevoetbal vergapen, tot de Dick Scheringa Bank failliet werd verklaard en de club in één klap voorzitter en sponsor kwijt was. AZ keerde terug naar de basis, met een sterke lokale verankering en de wil om blijvend te vernieuwen. Toen de volleybalcoach in 2014 naar PSV vertrok, werd hij vervangen door Robert Eenhoorn, een… ex-profhonkballer.

Een bijzonder man, die in de jaren 90 in de Major League Baseball bij de New York Yankees en New York Mets speelde en een uitgesproken mening heeft over het pad dat zijn club moet en zal volgen. ‘AZ wil structureel bij de top vier horen. Elders in het land zal dan best worden gedacht: wat een rare snuiters daar in Alkmaar. Maar dat is de essentie van sport. Hoge, maar wel haalbare doelen stellen die voor iedereen duidelijk zijn. Dat voelt in het begin heel ongemakkelijk. Als je een hard getal noemt, dan worden mensen ook afgerekend. Het is veel lekkerder om eerst voor handhaving te gaan en na een paar goede uitslagen de doelen naar boven bij te stellen. Maar dat is regeren vanuit angst en zorgen dat je altijd een vangnet hebt als het mislukt. Maar in topsport bestaan geen vangnetten. Je valt keihard op de grond, ‘ klonk het in VI.

Budgettair is de top drie uit Amsterdam (80 miljoen), Eindhoven (70) en Rotterdam (64) onbereikbaar, de Alkmaarders moeten zelfs hekkensluiter Twente (30) en Vitesse (26) laten voorgaan. Maar AZ was onlangs, samen met Ajax, met drie internationals (doelman Marco Bizot, Weghorst en Til) hofleverancier van Oranje. Opleiden en scouten, het blijven codewoorden in Wijdewormer. Toen de club tegen FC Groningen speelde, was Stijn Wuytens de enige basisspeler die niet voor een nationaal elftal was opgeroepen.

Van den Brom: ‘We willen heel graag over de top vier spreken, maar niet door naar de geschiedenis te kijken. Daar kunnen we nooit meer aan tippen, maar op basis van het heden zijn we wél in staat om ertegenaan te schoppen. De laatste seizoenen zijn we verschillende keren boven Feyenoord geëindigd. Met een veel kleiner budget, ja, maar vooral met een duidelijke visie, filosofie en manier van werken. ‘Anders denken, anders zijn, anders opleiden. Drie jaar geleden waren we de eerste Nederlandse club die met data-analyses werkte, nu doet bijna iedereen het.’

Want AZ heeft geen geheimen. Soms tot (lichte) wanhoop van de coach, die er zich aan stoorde dat de club op een seminar de tactiek haarfijn uitlegde, waarna een krant het strijdplan verder analyseerde. ‘Ik heb gewerkt bij grote clubs, Ajax en Anderlecht, waar je tijdens de week zelfs niet binnen geraakt. Niet dat we hier plots besloten moeten trainen, want door de afstand Alkmaar-Wijdewormer komt er toch niemand kijken. Maar zaken waarmee we proberen te innoveren, moeten we voor onszelf houden. Daar zit onze winst. AZ kan écht nog eens kampioen worden.’ Zonder dat die doelstelling extra druk meebrengt. Of, zoals Eenhoorn het mooi verwoordt: ‘Stress is als je zelf een 4 bent en op stap gaat met een vrouw die een 10 is. Wat wij doen, is leuk.’

VDB, de ‘mensenmens-trainer’

‘Elke speler die we willen halen, nodig ik eerst bij mij thuis uit. Kijken of er een klik is’, zegt John Van den Brom, door zijn directeur ooit ‘de mensenmens-trainer’ genoemd. Wie over iets tobt, mag op zijn zwarte leren bank. Vaak diepe gesprekken. ‘Open en direct, iets waar sommige spelers het bij Anderlecht moeilijk mee hadden. Wij, Nederlanders, kunnen elkaar een klootzak noemen, zonder dat er iets aan onze relatie verandert. In België lag dat moeilijker, al zei HermanVan Holsbeeck meteen dat ik geen concessies mocht doen: ‘Juist daarom hebben we je gehaald.’ Het past wel bij mij.’

Kuipvrees bij AZ

AZ speelt op zondag 22 april (18 uur) de bekerfinale, ín De Kuip en tégen Feyenoord. Een ongelukkige combinatie. Tijdens de laatste confrontatie in De Kuip (midden maart) was het anders zo dartele AZ onherkenbaar, waarna John van den Brom het na de 2-1-nederlaag over ‘Kuipvrees’ bij zijn spelers had. Sinds zijn aanstelling (eind september 2014) keken de twee clubs elkaar negen keer in de ogen: de laatste Alkmaarse overwinning dateert van januari 2016 (4-2). In december 2014 werd het een gelijkspel. Balans: 4 op 27.

Ook de balans tegen de andere twee clubs uit de top drie is mager. Sinds de komst van John van den Brom speelde AZ zes keer tegen Ajax. In februari 2015 won het met 0-1 in de Amsterdam ArenA, in november 2016 speelde het gelijk. Balans: 4 op 18.

Tegen koploper PSV leek AZ in het AFAS Stadion, na twee goals van Wout Weghorst, onlangs wel op weg naar de zege (2-0), maar na de rode kaart voor Ron Vlaar en een dubieuze strafschop liep het alsnog fout (2-3). De achtste nederlaag in evenveel wedstrijden. Balans: 0 op 24.

‘In onze ogen spelen wij op een seizoen slechts zes topwedstrijden, dat is veel te weinig. Dan is het in België met die play-off 1 toch beter. Jonge spelers van bijvoorbeeld Anderlecht kunnen elke seizoen vier keer tegen Club Brugge, Standard, Gent of Genk spelen. Daar worden ze beter van.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content