De roots van Roberto Martinez: ‘Toen hij Belgisch bondscoach werd, vielen we allemaal uit de lucht’

© GF
Matthias Stockmans
Matthias Stockmans Redacteur van Sport/Voetbalmagazine en Knack Focus.

Roberto Martínez verlengt zijn contract tot na het WK 2022 in Qatar. Sport/Voetbalmagazine trok twee jaar geleden naar Balaguer, een klein stadje op het Catalaanse platteland. We mochten er op visite bij de familie en vrienden van onze bondscoach. ‘Je hoorde zijn auto al van ver afkomen, de muziek knalde uit de luidsprekers.’

Dit artikel verscheen in Sport/Voetbalmagazine van 19 december 2017.

Terwijl de zon zachtjes achter de middeleeuwse stadsomwalling schuift, zigzagt een enthousiaste bengel met zijn fietsje door de smalle winkelstraat Carrer d’Avall. Zijn ouders hebben er een zapatería, een schoenenwinkel. Soms schuift het jongetje zijn tweewieler aan de kant om wat met een voetbal tussen de mensen te dribbelen of te jongleren. Zo verstrijken de naschoolse uren, terwijl de avond geruisloos het decor achter de over het landschap heersende Església de Santa Maria inneemt. Tot grote zus ten tonele verschijnt. Ze komt haar acht jaar jongere broertje halen voor het avondeten. Het ouderlijk huis, een bescheiden appartementje aan de populaire en drukke Passeig de l’Estacio, ligt amper 200 meter verderop, aan de overkant van de rivier Segre. Mama staat tot laat in de winkel, papa geeft ’s avonds training bij de plaatselijke voetbalclub. Het zijn lange werkdagen voor het gezin, maar Antonieta en de kleine Roberto trekken hun plan. Zolang er maar een fiets en een voetbal in de buurt zijn, komt alles goed.

Robert wil niet weglopen van problemen, hij wil ze bewust aanpakken. Dat is ook een van de redenen waarom hij niet drinkt. Mentaal is hij enorm sterk.’ Amor, de moeder van Roberto

Zo zagen de eerste tien levensjaren van onze bondscoach Roberto Martínez Montolíu (44) er in grote lijnen uit. In Balaguer, ongeveer 150 kilometer landinwaarts van Barcelona, noemen ze hem Robert. Geen principiële Catalaanse keuze, maar een puur praktische, zo blijkt. Zijn vader heet ook Roberto en onderscheid moet er nu eenmaal zijn. Later, in Engeland, werd het zelfs Bob.

Nu, ruim dertig jaar later, is Balaguer een multicultureel ruraal stadje van rond de 15.000 inwoners. Een omgeving waar veel werkloosheid heerst sinds de landbouw- en nijverheidssector zware klappen kregen in de voorbije decennia. Geen toeristische trekpleister: hoewel het historische deel, met smalle donkere straatjes, een hoog boven de stad torende omwalling uit de vijftiende eeuw en de even imposante Església de Santa Maria best wel indruk maakt, kleeft toch vooral het desolate gevoel bij het binnenrijden van de stad op je netvlies. Gedomineerd door bedrijventerreinen en grote fabrieksgebouwen. Daar tussenin ligt het veld van CF Balaguer, de lokale voetbaltrots, tegenwoordig uitkomend in de derde amateurliga. Onze gps herkent het adres niet eens.

De Carrer d'Avall, de winkelstraat waar de familie Martínez Montoliú een schoenenzaak bezat. De zaak is nu een prullenwinkel voor kinderen (uiterst rechts te zien).
De Carrer d’Avall, de winkelstraat waar de familie Martínez Montoliú een schoenenzaak bezat. De zaak is nu een prullenwinkel voor kinderen (uiterst rechts te zien).© GF

Na wat zoeken vinden we de ingangspoort van de club, een hele delegatie staat ons op te wachten. Antonieta en Roberto senior hebben versterking opgetrommeld: een bevriende journalist, Joan Bové, ex-ploeggenoot Andreu Martínez (geen familie) en neef Pau. Allemaal zijn ze even trots om het verhaal te mogen vertellen van hun Robert, veruit de populairste en meest bekende vertegenwoordiger van de gemeente.

De onafscheidelijke Roberto’s

Het veld van CF Balaguer wordt onder handen genomen, er komt kunstgras, de club moet met haar tijd mee. Gedurende tientallen jaren werd hier op grind gespeeld. Grassprieten waren lange tijd een unicum op vele Spaanse amateurpleintjes. De herinneringen daaraan zetten een verhalenstroom in gang over de geschiedenis van het plaatselijke voetbal, met 2001 als laatste hoogtepunt: toen werd in de finale van de Copa de Catalunya het grote FC Barcelona verslagen, dat overigens aantrad mét zijn sterren, wordt benadrukt door onze vertellers.

Rode draad doorheen de anekdotes is dikwijls Roberto sr, die als speler en als trainer de clubgeschiedenis kleurde. Tot zijn 43e speelde hij in het eerste team van Balaguer. Voetbal is zijn hele leven. ‘De dag dat Antonieta geboren werd, een zondag, was ik opgelucht dat het in de loop van de ochtend gebeurde. Meteen na de geboorte belde ik naar de trainer om te zeggen dat ik in de namiddag kon komen voetballen’, vertelt de pater familias niet zonder enige trots. Alles stond in het teken van de bal, en eigenlijk verwachtte hij dat ook van zijn omgeving. Je moet niet ver zoeken van wie Roberto junior die ambitie en discipline heeft opgepikt.

‘Ik heb serieus afgezien, ‘ zegt Andreu, een ander clubmonument, over de periode dat hij Roberto sr als coach had. ‘Hij heeft mij, als kapitein van de ploeg nota bene, ooit eens zonder pardon van het veld gehaald omdat hij vond dat ik niet genoeg liep. Roberto eiste discipline en inzet. Wie niet luisterde, werd meteen op zijn plaats gezet. Iedereen moest mee in zijn visie.’

Zijn eigen zoon heeft Roberto sr nooit gecoacht. Of toch niet in clubverband. Fietste kleine Roberto niet rond in de Carrer d’Avall dan liep hij rond op de voetbalclub, steeds in het zog van zijn vader. Die combineerde jarenlang zijn tijdrovende hobby met een job als leraar LO in het schooltje dat vlak naast het voetbalveld lag.

Elk weekend stond de hele familie Martínez langs de lijn om voor Roberto sr te supporteren. Antonieta: ‘De uitslagen van de eerste ploeg waren zéér belangrijk. Wonnen ze, dan trakteerde papa op taart. (lacht) Wedstrijden werden uitvoerig geanalyseerd. Die van Balaguer, maar uiteraard ook die van de Primera División. Elke zondag zaten papa en mijn broer samen voor de buis naar Estudio Estadio (legendarisch voetbalprogramma op de Spaanse televisie, nvdr) te kijken.’ Dat leidde niet tot jaloezie of frustratie ten huize Martínez, beweert ze, want ‘we hebben nooit anders gekend.’

Roberto (links) en Jordi Cruijff (rechts) bij de jeugdploegen van Real Zaragoza en FC Barcelona. Later werden ze beste vrienden.
Roberto (links) en Jordi Cruijff (rechts) bij de jeugdploegen van Real Zaragoza en FC Barcelona. Later werden ze beste vrienden.© GF

I’m the Scatman

Die weekendroutine werd doorbroken toen het voetbaltalent van Roberto Jr opgemerkt werd door grotere clubs en hij op zijn zestiende inging op een verzoek van Real Zaragoza. Op dat moment zijn droomclub, en nog meer die van zijn vader, die opgroeide in de hoofdstad van de gelijknamige provincie. Roberto jr verbleef er vijf jaar op internaat. Omdat hij er nooit echt een kans kreeg in het A-team, op een match tegen Atlético Madrid na, keerde Robert in 1994 – hij was toen 21 jaar en had net zijn diploma fysiotherapie op zak – voor één seizoen terug naar Balaguer. Real Zaragoza leunde in die periode dicht aan bij de Spaanse top. In mei 1994 veroverde het de Copa del Rey, in 1995 zelfs de Beker der Bekerwinnaars. Víctor Fernández (ex-AA Gent), toen trainer van de club, wilde Robert een jaar uitlenen aan satellietclub Deportivo Aragón, maar dat zag de speler niet zitten. Dan liever even terug naar het vertrouwde familiale nest. Een bijkomend argument was dat hij zijn legerdienst in de eigen stad wat vrijer kon invullen.

In dat ene seizoen bij het eerste elftal van Balaguer etaleerde Roberto, ondanks zijn jonge leeftijd, al leiderschap. Andreu: ‘Onze trainer destijds maakte niet echt een goede indruk. Met een aantal spelers beslisten we het heft in eigen handen te nemen. Dat waren enkele anciens én Robert. Hij was een bepalende speler in onze ploeg. Een intelligente en hardwerkende box-to-box. Enkel koppen deed hij niet graag. (lacht) Bovendien lag hij bij iedereen goed. Weet je, iedereen ziet in hem die serieuze mens, dat is voor een stuk ook zo wanneer hij met zijn vak bezig is, maar hij maakte ook zeer graag plezier en liep altijd goedgemutst rond. Het was geen pose en hij had er ook geen alcohol voor nodig. Als we op donderdag na de training gingen feesten in Lleida, een studentenstad hier niet ver vandaan, was hij er steevast bij. Je moet hem maar eens vragen of The Factory nog een belletje doet rinkelen. (grijnst) Hij danste en zong graag. Zijn favoriete liedje in die periode was I’m the Scatman (toen een hitsingle van Scatman John, nvdr). Voortdurend liep hij dat te zingen. Om gek van te worden! Wanneer hij op de club arriveerde, hoorde je hem al van ver afkomen: zijn muziek knalde uit de luidsprekers. Julio Bañuelos zat ook in ons groepje, hij was datzelfde jaar mee overgekomen van Zaragoza. Julio is nu assistent-coach van Leeds United en nog steeds een goede vriend van Robert.’

Papa Roberto sr en zus Antonieta luisteren geamuseerd naar de anekdotes van Andreu. Ze knikken instemmend. Geen kwaad woord valt er te vertellen over hun bekende familietelg. Geen kwestie van imagebuilding of een zwijgplicht door onze bondscoach opgelegd. ‘Zijn punten op school waren altijd goed. Talen, wiskunde, tekenen, hij kon het allemaal en deed het allemaal even graag’, vertelt Antonieta. ‘Hij toonde ook altijd respect voor alles en iedereen. Hij dronk niet, rookte niet, kende geen uitspattingen… In dat opzicht lijkt hij heel erg op zijn vader. Die dronk of rookte ook nooit. Als je voor iets gaat, moet je dat voor honderd procent doen, die mentaliteit zit er bij ons ingebakken.’

Toen hij bondscoach van België werd, vielen we allemaal uit de lucht. Hij had daar vooraf met niemand over gesproken.’ Antonieta, de zus van Roberto

Toch, werpen we op, lijkt het alsof niemand Roberto echt goed kent. Onze bondscoach is altijd goedgeluimd, een vlotte prater, maar het achterste van zijn tong laat hij zelden zien. Antonieta beaamt: ‘Dat heeft hij ook van papa, ze tonen beiden niet snel hun emoties. Je ziet ze wel van alles denken, maar het komt er nooit zomaar uit.’ Roberto sr luistert aandachtig. En zwijgt verder. We stappen de auto in, voor een rondleiding in Balaguer, met Antonieta als gedroomde gids – ze werkt al jaren bij de evenementendienst van de stad.

Steun aan Balaguer

Van het voetbalveld gaat het eerst richting het gebouw waar de kleine Roberto zijn lagere en middelbare school doorliep. De lokalen en het speelplein zijn nog steeds dezelfde als veertig jaar geleden. Eén ding is wel veranderd: in 2005 werd er een zwembad bij gebouwd. Mede gefinancierd door Robert en … Jordi Cruijff. In de inkomhal hangt een sober bedankplaatje gewijd aan de twee weldoeners. Dat het koperen plaatje achter een deur verstopt is, illustreert wel de bescheidenheid waarmee ze die investering deden.

Jordi en Roberto leerden elkaar kennen als jeugdspelers bij respectievelijk Real Zaragoza en FC Barcelona, maar het is pas enkele jaren later dat hun band heel innig werd, wanneer ze eind jaren 90 samen hun plek zochten in het grauwe Manchester. Jordi kende er alle moeite om aan bod te komen bij Man U en Roberto zette er zijn eerste stapjes als profvoetballer bij het naburige Wigan Athletic. Om de vrije tijd nuttig in te vullen schreven ze zich samen in aan de Manchester Metropolitan University voor een postgraduaat marketing en businessmanagement. Ze deelden er zelfs even een appartement en zijn sindsdien beste vrienden. Robert was getuige op het huwelijk van Jordi en werd ook de peter van zijn zoontje.

Moeder Amor Montoliú (midden), geflankeerd door Roberto sr en Antonieta, vader en zus van Roberto.
Moeder Amor Montoliú (midden), geflankeerd door Roberto sr en Antonieta, vader en zus van Roberto.© GF

De cofinanciering van het schoolzwembad was niet de enige keer dat onze bondscoach iets deed voor zijn geboortestad. Als trainer van Swansea City stuurde hij ooit eens twee jonge Welshe talenten, Chad Bond en Kerry Morgan, richting CF Balaguer. Hij oordeelde dat het voor de twee Britten een mooie kans was om een andere cultuur op te snuiven en zijn oude voetbalclub kon er sportief wel bij varen.

Antonieta voert ons verder richting het historische centrum, naar de Carrer d’Avall. Waar vroeger de schoenenwinkel was van Amor Montoliú, de mama. Sinds 2000 wordt de ruimte ingevuld door een kinderwinkel vol prullaria. Met spijt in het hart verkocht de familie toen de schoenenzaak, er stond geen opvolging klaar. Antonieta had inmiddels een mooie job bij de stad Balaguer en Roberto jr was aan zijn odyssee door Groot-Brittannië begonnen. ‘In deze straat hebben we héél veel tijd doorgebracht’, haalt Antonieta herinneringen op, terwijl een jong kereltje met een bal aan de voet voorbij onze neus dribbelt. Antonieta lacht: ‘Net zoals Robert destijds. Hij kon zichzelf gemakkelijk bezighouden. Ik ben acht jaar ouder, dus echt veel speelden we niet samen. Al kende Robert veel van mijn vrienden en deed hij soms mee met gezelschapsspelletjes. Ook daarin wilde hij zich nooit laten kennen.’

De winkelstraat ligt er voorts verlaten bij. Het is allang niet meer het bruisende hart van de stad, zoals het in de jaren 70 en 80 was. We steken de gotische Pont Sant Miquel over en komen uit op de brede Passeig de l’Estacio. Waar vader en moeder Martínez al decennialang een appartement betrekken op de vierde verdieping van een groot flatgebouw.

Een doorzetter

Mama Amor staat ons vol ongeduld op te wachten, de begroeting is hartelijk. De woorden en anekdotes gulpen er in één ruk uit. Ze troont ons mee naar de logeerkamer en wijst naar de grote puzzels die ingekaderd aan de muur hangen. ‘Het werk van Robert’, vertelt ze. ‘Uren kon hij daarmee bezig zijn. Dikwijls als ontspanning tijdens de examens. We moesten hem nooit aansporen, soms vroeg ik hem zelfs of dat echt nodig was om zoveel te studeren’, lacht ze.

De vroegere kamer van Robert werd ondertussen omgebouwd tot bureau en voetbalheiligdom. Overal foto’s, kaders en krantenknipsels uit de carrière van zoonlief. Van de eerste stapjes bij Balaguer en Zaragoza tot de diploma’s en onderscheidingen die hij behaalde als manager in Engeland. Vooral Wigan neemt een speciale plaats in de kamer in, en in het hart van de familie. Amor: ‘Robert had en heeft een geweldige band met voorzitter Dave Whelan, een fantastische kerel. Hij was het die Robert destijds als voetballer naar Engeland haalde. Hij beleefde er als manager zijn hoogtepunt en dieptepunt in één seizoen: winst van de FA Cup en enkele weken later degradatie uit de Premier League. Een emotionele rollercoaster. Het maakt dat er zulke sterke herinneringen aan kleven. Alleen Everton liep wat in mineur af, maar dat waren buitenlandse eigenaars die amper op de club kwamen, er was weinig contact.’

Het levensverhaal van onze bondscoach wordt gebruikt als lesmateriaal in de scholen van Balaguer.
Het levensverhaal van onze bondscoach wordt gebruikt als lesmateriaal in de scholen van Balaguer.© GF

De mama toont zich het meest trots over de diploma’s die aan de muur hangen. Onderwijs is voor haar een absolute prioriteit. Ze haalt er een boekje bij, getiteld Roberto’s Dream, dat tegenwoordig op de plaatselijke school gebruikt wordt om de kinderen Engels te leren. En ze diept nog een ander boek op: Pasión por el fútbol. Een zelfgeschreven biografie van haar zoon. ‘Ik schrijf graag en op die manier reisde ik telkens een beetje met hem mee’, verklaart ze de aanzet van dat literaire werkje. ‘Toen hij op zijn zestiende naar Zaragoza vertrok, had ik het daar zeer moeilijk mee. En hoewel hij zich overal snel aanpast, kende hij toen toch ook zijn mindere momenten. Soms belde hij om één uur ’s nachts. Dan wist ik dat hij het ook even moeilijk had. Maar hij zei dat nooit expliciet. Robert is een doorzetter. Daarom drinkt hij bijvoorbeeld ook niet. Hij wil niet weglopen van problemen, maar ze heel bewust aanpakken. Mentaal is hij enorm sterk. Koppig, net als zijn vader’, glimlacht Amor, terwijl ze liefkozend naar haar echtgenoot lonkt.

Vader Roberto sr kijkt ondertussen bedeesd rond in de kamer. Hij laat de vrouwen praten en denkt er ondertussen het zijne van. ‘Weet je wat ook weer zo typisch is’, zegt Antonieta. ‘Toen we vernamen dat hij bondscoach van België zou worden, vielen we allemaal uit de lucht. Hij had daar vooraf met niemand over gesproken. Maar een carrièreplanning heeft hij niet. Hij neemt uitdagingen zoals ze zich aandienen en bekijkt dan hoe hij ermee omgaat. Ik heb hem vroeger bijvoorbeeld ook nooit over het trainerschap horen praten, dat overkwam hem allemaal.’

Roberto sr: ‘We hadden een weddenschap lopen: hij beweerde dat hij langer zou voetballen dan ik. Die weddenschap heeft hij glorieus verloren, want hij stopte al op zijn 32e. Al was hij eigenlijk fysiek nog meer dan in orde op dat moment. Maar soms beslist het leven daar anders over. Trainer worden bij Swansea was een trein waarop hij móést springen.’

Vooraleer we afscheid nemen, biedt de familie Martínez nog een glaasje cava aan. We klinken op een eventuele wereldtitel van onze Rode Duivels. Roberto sr houdt het op een glas spuitwater. Als België Spanje klopt in de WK-finale, dan… wie weet.

Bekijk meer foto’s

Roberto Martínez voelt zich helemaal thuis in België.
Roberto Martínez voelt zich helemaal thuis in België.© BELGAIMAGE

Verzot op garnaalkroketten

De eerste wedstrijd van Roberto Martínez als Belgisch bondscoach, in september 2016, was er eentje tegen uitgerekend Spanje. ‘Daar wilden we in feite bij zijn, ‘ vertelt Antonieta, ‘maar Robert raadde dat af, hij zou toch geen tijd hebben voor ons, zei hij. Want meteen daarna vertrokken ze met de ploeg richting Cyprus.’

Vorige winter zijn ze dan uiteindelijk een eerste keer naar België afgereisd. Hun grootste ontdekking? De Belgische keuken. Ze aten er garnaalkroketten, op voorspraak van Roberto. ‘Daar is hij helemaal gek op’, lacht Antonieta. ‘Mijn broer voelt zich helemaal thuis in België. In feite is hij al zo lang uit Spanje weg dat hij steeds meer moeite heeft om zich te identificeren met onze gewoontes. De siësta bijvoorbeeld, hij snapt niet dat we dat blijven doen. Net zomin als hij kan vatten hoeveel wij ’s middags eten. (lacht) Door zijn drukke programma komt hij nog zelden naar Balaguer, de laatste keer was in januari vorig jaar. Maar dan maakt hij steevast tijd om met zijn jeugdkameraden bij te praten en is het alsof er nooit iets veranderd is.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content