Vast in het zand

Europa zal pas ernstig worden genomen als het sterk is. Bijvoorbeeld in zijn houding tegenover de Arabische omwenteling.

De Arabische omwenteling lijkt langzaam in het Libische woestijnzand vast te lopen. Alleen in Tunesië lijkt een hervormingsgezinde politiek wortel te schieten. Afgezien daarvan is het de vraag of het nog wel goed komt met de ontwikkeling die goed drie maanden geleden op gang kwam.

In Egypte keren betogers steeds vaker naar het Tahrirplein terug. Ze vinden dat de corrupte, voormalige leiding te slap wordt aangepakt en botsen daarbij op het leger. In Jemen denkt president Ali Abdullah Saleh er niet meer aan om op te stappen en in Bahrein heeft het Saudische leger de straat overgenomen. In Syrië laat president Bashir Assad zijn veiligheidstroepen op manifestanten schieten.

In Libië geven NAVO-generaals toe dat de oorlog op deze manier niet met de wapens kan worden gewonnen. Er wordt via de Afrikaanse Unie met Muammar Khaddafi gepraat, en dat was een maand geleden absoluut niet de bedoeling. In Irak maakte premier Nuri al-Maliki van de chaos in de regio gebruik om zijn soldaten los te laten op een kamp van ongewapende tegenstanders van het regime in Iran. Tussen Israël en Hamas wordt weer gevochten om de Gazastrook.

De balans van wat zo mooi begon, oogt op die manier niet zeer rooskleurig. Tegelijk doen of kunnen wij nauwelijks meer doen dan toekijken. Europese vliegtuigen van de ‘coalition of the willing’ schieten raketten af op Libische doelwitten, maar anders dan werd verwacht is dat niet genoeg om Khaddafi op de knieën te krijgen. Europese landen trekken de kar in de strijd, maar politiek komt Europa niet in beeld.

Dat komt, herhaalde directeur Sven Biscop van het Egmont Instituut in Brussel vorige week nog maar eens, omdat Europa zich verdeeld opstelt. Terwijl het altijd de strategie zou moeten bepalen van wat er zich in zijn omgeving afspeelt. Maar Duitsland doet militair niet mee en een land zoals Polen, bijvoorbeeld, is bang dat er minder geld in de regionale fondsen zal zitten als er meer naar Noord-Afrika moet. Egypte vroeg de Unie nu al om een veelvoud van de hulp die het van Europa krijgt.

Biscop vergelijkt Libië met het optreden van Europese soldaten in Kosovo. Die staan militair onder het commando van de NAVO, maar politiek worden de lijnen uitgezet door de Europese Unie. In Libië heeft de NAVO het commando in handen van een operatie die politiek wordt gestuurd door een toevallige coalitie van landen. Ondertussen proberen de VN en de Afrikaanse Unie te bemiddelen, terwijl iedereen op zijn klompen aanvoelt dat de gevolgen van de Arabische omwenteling straks onvermijdelijk toch bij de Unie op tafel komen. Al was het gewoon omdat de landen die nu de leiding hebben genomen de verdere afwikkeling alleen niet aankunnen – denk nog maar aan het migratieprobleem.

Europa kan zijn geografische ligging op de wereldkaart niet veranderen. Het heeft altijd veel over zijn politiek ten aanzien van zijn buren gepraat, maar het heeft er nooit veel aan gedaan. De hypocriete houding van, bijvoorbeeld, Frankrijk en Italië tegenover Tunesië en Libië is er om dat te bewijzen. Op Washington moet de Unie in dit geval niet rekenen. Ze moet nu laten zien dat ze zo sterk is als ze altijd beweert dat ze is. Belofte maakt schuld.

Hubert van Humbeeck