‘Die Frau ohne Schatten’ is een sprookje

‘Die Frau ohne Schatten’ van Richard Strauss is een sprookje, een soort ‘Upstairs, Downstairs’ in de opera.

“Die Frau ohne Schatten” van Richard Strauss is een sprookje, een soort “Upstairs, Downstairs” in de opera. Enerzijds heb je de keizer en de keizerin en de andere kant zijn er de verver en zijn vrouw. De twee koppels worden geplaagd door een niet vervulde kinderwens.

De opera werd geschreven in 1919. Vlak na wereldoorlog één. Symbolisch voor een onmachtige keizer en de opstand der horden. De opera is ook het slot van iets. Het eindpunt van het almaar complexer worden van de romantische muziek. Strauss is een orkestrale virtuoos die er prat op ging om zelfs het meest banale als een bierglas op muziek te kunnen zetten, maakt met een massaal orkest totaal verschillende werelden. Voor de bovenwereld, voor de onderwereld. Waarbij het orkest zowel nuance en klankkleuren kan produceren als volume. En hoe.

Dat is dan ook de reden waarom deze opera zo weinig op het agenda staat. Ooit waren er plannen bij de Vlaamse Opera om hem te programmeren, maar men heeft toen wijselijk van dat voornemen afgezien. Nu dan toch het risico genomen. De eerste barrière die bij deze dient genomen te worden is de muziek. Een goede dirigent is de basisvoorwaarde. Die heeft de Vlaamse Opera gevonden: Alexander Joel. Groot geworden in de oeroude en degelijke Duitse kapelmeisterstraditie.

Waarbij vakkunde dikwijls hoger ingeschat wordt dan artistieke bevlogenheid. En eerlijk gezegd, nog maar goed ook. Want als het orkestrale geweld niet beteugeld wordt zou dat tot onherstelbare gehoorschade kunnen leiden en de artistieke balans verstoren. Door dat vakmanschap missen we wel iets van dat sensuele decadente van de subtiel verglijdende klanken en plotse tegenstellingen en invallen. De voorstelling stond op rails en denderde voort. Vooral niet erg geholpen door de stugge akoestiek van de opera van Gent.

Ijle tussenwereld

Ook vocaal was er grote kwaliteit. Met een mooie romige klinkende keizerin gezongen door Marion Amman, een gestrenge en dragende Tanja Ariane Baumgartner als Amme. Een genereuze, weelderige Thomas Johannes Mayer als Barak de verver en de kijvende, lichtjes hysterische klinkende (maar dat is haar rol) Stephanie Friede als de vrouw van de verver. Onze nationale trots, Werner van Mechelen zong met verve de bescheiden rol van der Geisterbote. Een coherente en solide bezetting. Maar dat zijn we van de Vlaamse Opera ondertussen wel gewend.

Het decorbeeld van Marco Arturo Marelli gaf bij het begin een weinig geïnspireerde aanblik. Hij speelde de dialectiek van hoog – laag consequent uit. Glanzend voor hoog, grauw voor laag. Die decors gemonteerd op een goed ouderwets draaitoneel en dat leek het te zullen zijn. Maar er was meer. In dat draaiende podium zat nog een ander draaiend element. Wat aanvankelijk klaar en duidelijk leek, evolueerde naar ontelbare verschillende nieuw samengestelde elementen, met telkens andere invalshoeken en een efficiënte belichting.

Met daartussen nog een ijle tussenwereld. De droge materie zorgde voor een waardige tegenhanger van de voluptueuze muziek van Strauss. Komt daarbij dat de personenregie van diezelfde Marelli sober en krachtig was. Waarbij het sentiment van de slotbeelden hem vergeven weze. Meteen is deze “Frau ohne Schatten” het voorlopige hoogtepunt van het seizoen.

Lucas Huybrechts

Die Frau ohne Schatten (****) in de Vlaamse Opera