Bart Staes en Petra De Sutter

‘Factuur van ongezonde en ultragoedkope voeding betalen we uiteindelijk via onze gezondheidszorg’

‘Als obesitas een besmettelijke ziekte was dan waren er al miljarden in onderzoek gestoken om het onder controle te krijgen. Maar omdat obesitas vooral wordt veroorzaakt door overconsumptie, zijn beleidsmakers onder druk van de machtige lobby’s van de voedingsindustrie niet geneigd om de strijd aan te gaan’, aldus Groen- politici Bart Staes en Petra De Sutter.

Het Knack coververhaal ‘Eten schaadt uw gezondheid’ sneed afgelopen week een uiterst zwaar op de maag liggend thema aan. De vraag is: moeten we wel of niet collectief ingrijpen in het steeds ongezonder worden van de wereldbevolking mede als gevolg van het dieet van een voedselindustrie?

Ja, uiteraard hebben overheden en beleidsmakers hier een verantwoordelijkheid, net zoals ze dat hadden met betrekking tot het roken. Het argument van de in Knack geciteerde Vlaamse experten dat vooral de consument zélf verantwoordelijk is voor wat hij wel of niet eet, gaat maar op zolang de gemeenschap nadien niet moet opdraaien voor de gezondheidskosten. En dat is wel het geval: we weten allemaal dat de kosten van de collectieve gezondheidszorg met ruim 30 miljard euro per jaar gigantisch zijn en lastig beheersbaar. Die kosten zijn niet allemaal gelieerd met ongezonde eetpatronen en de voedingsindustrie, maar het speelt wel een sterke rol.

Factuur van ongezonde en ultragoedkope voeding betalen we uiteindelijk via onze gezondheidszorg

Ongeveer 20 jaar geleden waarschuwde de CEO van tabaksgigant Philip Morris zijn collega van voedingsgigant Kraft (die door de eerste was opgekocht): “Let op of jullie krijgen evenveel miserie met vet en suiker als wij met nicotine.” Deze anekdote in het Knack-artikel kreeg eind mei een eerste bevestiging: “De internationale gemeenschap, overheden dus, moet de voedselindustrie reguleren zoals de tabaksindustrie ooit werd gereguleerd”, was de opmerkelijke boodschap van een rapport en oproep die de organisaties ‘Consumers International’ en ‘World Obesity Federation’ lanceerden. Ze presenteerden dit rapport op de jaarvergadering van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in Genève.

Niet evolueren naar Amerikaanse toestanden

De organisaties stellen dat ongezonde voedingspatronen nu boven tabaksconsumptie pieken als het gaat om te voorkomen doosoorzaak. Hun publicatie was goed getimed: op de tiende verjaardag van de ‘WHO Global Strategy on Diet and Physical Activity and Health’ die de impact van voeding op de wereldgezondheid voor het eerst erkende. Helaas zijn sindsdien het aantal sterfgevallen als gevolg van obesitas en overgewicht gestegen van 2,6 miljoen in 2005 tot 3,4 miljoen in 2010.

De organisaties vroegen dan ook aan overheden om bindende afspraken te maken om consumenten te stimuleren om over te schakelen naar meer gezonde voedingspatronen of diëten. Een andere eis is dat de toegang tot een dagelijkse consumptie van voedsel met een voldoende voedingswaarde voor ieder mens bereikbaar moet worden. Overheden moeten economisch- en handelsbeleid inzetten om gezond voedsel, met een rijke voedingswaarde, beter beschikbaar maken.

Kort samengevat moeten we voorkomen dat we verder evolueren naar Amerikaanse toestanden, waar food deserts zijn ontstaan: een overdaad aan voedsel, met nul voedingswaarde. Dit is overigens geen gevolg van individuele keuzen van consumenten, maar eerder van overheidsbeleid, zoals onlangs nog op bijna schrikbarende wijze aangetoond door het Amerikaanse Institute for Agriculture and Trade Policy (IATP).

Kraakheldere informatie

Is de oproep van de verschillende organisaties overdreven? Het is maar hoe je het bekijkt. Want zeker is dat beleidsmakers en politici zeer terughoudend zijn geweest om dit soort oproepen te ondersteunen. Waarom? Veel burgers vinden dit al snel een aantasting van hun persoonlijke vrijheid en levenssfeer. Herinner u de ronduit boze reacties van Amerikaanse consumenten toen Michelle Obama als First Lady voorzichtig een oproep deed tot gezonder eten. “Stay out of our shopping basket!” klonk het. Nu is men in de VS wel extra allergisch voor alles wat naar centrale overheid ruikt, maar ook hier is het opmerkelijk hoe overheden wegduiken voor de keiharde realiteit.

Stel dat obesitas een besmettelijke ziekte was geweest dan waren er al miljarden dollar in onderzoek gestoken om het onder controle te krijgen. Maar omdat obesitas vooral wordt veroorzaakt door overconsumptie van te vette en gesuikerde voedingswaren, zijn beleidsmakers onder druk van de bijzonder machtige lobby’s van de voedingsindustrie niet geneigd om de strijd aan te gaan, zo stellen de twee organisaties. Een transparante en kraakheldere informatie aan consumenten lijkt me dan wel het minste, dat overheden moeten stimuleren, opdat mensen die dat willen een goed geïnformeerde keuze kunnen maken. En hier loopt het al fout.

Stoplichtsysteem

Een heel concreet voorbeeld hiervan zagen we op het Europese politieke toneel. Ter stemming lag een Europese richtlijn over informatie op de verpakking van voedingswaren. Op16 maart 2010 stemde het Europees parlement over een herziening van de Europese regelgeving rond informatie op en over voedingswaren. De goedgekeurde tekst en honderden amendementen waren wel een stap in de goede richting, maar hier bleven helaas ook heel wat kansen liggen.

Deze regelgeving was bedoeld om het consumenten makkelijker te maken om te kiezen voor gezonde voeding. Ongezonde voedingspatronen hebben vaak te maken met een gebrek aan duidelijke informatie. Er staat nu ook al veel informatie op verpakkingen, maar die is vaak bijna onleesbaar door piepkleine lettertjes of het zegt mensen te weinig. Hoe moeten consumenten weten of een bepaald aantal gram zout, suiker of vet per 100 gram van dat product, veel of weinig is? Hoe kun je dan bewust en geïnformeerd kiezen?

Dat is waarom duidelijke en goed zichtbare informatie op verpakkingen essentieel is. De Europese groenen waren daarom voorstander van het Britse “stoplichtsysteem”. Een duidelijke indicatie op de voorkant van verpakkingen met de kleuren groen (laag), oranje (middel) en rood (hoog) voor suiker, vet, zout en verzadigde vetzuren zou voor consumenten een handig hulpmiddel zijn om te kiezen voor een bepaald product met het minste zout, suiker of vet.

Consumenten die op doktersadvies wordt aangeraden om zo weinig mogelijk zout te eten, hebben hier echt iets aan, zo blijkt uit onderzoek in Engeland. Vergeet niet dat consumenten vaak gehaast boodschappen doen en de kleine lettertjes niet lezen. Zo’n systeem zegt dus niet dat een product per definitie ongezond is, maar geeft heldere specifieke informatie. Helaas haalde dit “stoplichtvoorstel” het nét niet. Vooral de rol van de grote christendemocratische fractie EVP was daarbij doorslaggevend: zij gebruikten argumenten van de voedingsindustrie tegen het stoplichtsysteem.

De grootschalige veeteelt en het excessieve gebruik van preventieve antibiotica draagt bij tot de resistentie van sommige bacteriën. De factuur van ultra-goedkope kop en miljarden winsten voor voedselgiganten betalen we dus uiteindelijk allemaal via onze gezondheidszorg.

Bart Staes en Petra De Sutter

Ongezonde voedingspatronen dragen bij tot allerlei welvaartsziekten, halen de kwaliteit van leven omlaag en doen de collectieve kosten voor de gezondheidszorg in landen exploderen. In tijden waarin overal bespaard moet worden en de gezondheidszorgsector en Belgische ziekenhuizen nog deze week aan de alarmbel trokken over de op til zijnde miljardenbesparingen is dit toch wel iets om centraal te stellen.

Niet met de bedoeling om mensen met de vinger te gaan wijzen of te culpabiliseren of hen duurdere verzekeringspremies te laten betalen. Het gaat ons eerder om het opstarten van een nationaal debat en een collectieve bewustwording over de wijze waarop ons voedselsysteem is georganiseerd.

Een ander en intussen steeds bekender voorbeeld is de grootschalige veeteelt en het excessieve gebruik van preventieve antibiotica, hetgeen bijdraagt tot de resistentie van sommige bacteriën. De factuur van ultra-goedkope kip en miljarden winsten voor voedselgiganten betalen we dus uiteindelijk allemaal, via onze gezondheidszorg.

Dokter Petra De Sutter, Groen senator en Prof reproductieve geneeskunde UZGent, Bart Staes, Europees parlementslid Groen

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content