Een commercieel speeltje van de FIFA en onnodige belasting voor de supersterren of een uitstekende oefening voor het grote werk, de Wereldbeker. Over de zin en onzin van de Confederations Cup, die op 17 juni aftrapt in Rusland, zijn de meningen verdeeld. Toch heeft het toernooi in zijn 25-jarige geschiedenis heel wat memorabele momenten opgeleverd die zijn bestaansrecht rechtvaardigen, vindt Jeroen Dejonckere.
Eind november vorig jaar heette Rusland de voetbalwereld welkom tijdens de loting van de Confederations Cup. De ceremonie in Kazan werd niet alleen opgeschrikt door berichten over achterstallige bouwwerken maar ook door een uitspraak van Gianno Infantino. De voetbalpaus waarschuwde dat de toekomst van de Confederations Cup op de helling staat. Door de winterdatum van de Qatarese Wereldbeker in 2022, moet opnieuw nagedacht worden over de plaats op de kalender van het testevent. Een verhuis naar de winter van 2021? Of toch de junidatum aanhouden, om de kalender niet nog meer overhoop te gooien ? Of zelfs een compleet nieuw toernooiformat?
Als de editie 2021 niet in Qatar plaats vindt, zal Infantino het voornaamste nut van het toernooi met de voeten treden. Sinds 2001 gebruikt de FIFA de landencompetitie immers als een generale repetitie voor de volgende WK-gastheer. Wat schiet er in dat geval nog over van de toernooi-identiteit? Weinig tot niets, behalve de functie van geldbron voor de FIFA, klinkt het vooral uit Europese hoek. Europa ligt dan ook niet wakker van de aankomende editie. Duits bondscoach Joachim Löw reist met een B-Mannschaft af naar Rusland en ook zijn Portugese collega Fernando Santos liet zijn onverschilligheid over het toernooi duidelijk blijken. Elders in de wereld wordt de Confederations Cup wel met rood aangeduid op de kalender. Hugo Broos ziet het toernooi als de kans om te zien hoe zijn Afrikaanse kampioenen zich meten met de wereldtop terwijl Zuid-Amerikaans kampioen Chili de steun mag verwachten van meer dan 8000 supporters.
Ook de geschiedenis bewijst dat veel voetbalculturen het toernooi zien als meer dan louter een cash cow van de FIFA.
Saoedisch speeltje
Ironisch genoeg werd het toernooi wel met die intentie opgericht, niet door de wereldfederatie maar door de Saoedische koning Fahd. Hij verleende begin jaren ’90 zijn naam aan een nieuw vriendschappelijk landentoernooi vanuit een nieuw perspectief: een competitie waarin de kampioenen van de verschillende confederaties het tegen elkaar zouden opnemen. Ondanks het feit dat alle onkosten vergoed werden door de vorst, lokte de eerste editie in 1992 amper vier landen naar Riyad. De magere opkomst was in de ogen van de Saoedi’s echter bijzaak. Het toernooi was vooral de ideale spreekbuis om zich op een positieve manier aan de wereld tonen en de Saoedische invloed in het voetbal te vergroten.
De FIFA nam na 1995 de zaak over. Toenmalig secretaris-generaal Sepp Blatter zag immers heel wat financiële mogelijkheden in het speeltje van koning Fahd en dwong een samenwerking af.
De overname door de Wereldvoetbalbond legde het toernooi geen windeieren, acht landen tekenden present voor de volgende editie. Wereldkampioen Brazilië domineerde het toernooi van start tot finish, met dank aan het uiterst zeldzame optreden van het trio Bebeto-Ronaldo-Romario. Stilaan groeide de Confederations Cup uit tot een toernooi met enige inhoud, althans buiten Europa.
Memorabele momenten
Onder de vleugels van de FIFA trok het circus van de Confederations Cup de hele voetbalplaneet rond. Wereldkampioen Frankrijk voelde er echter weinig voor om met zijn arsenaal supersterren af te reizen naar het bloedhete Mexico in 1999. Duitsland deelde dezelfde mening maar was wel nog zo vriendelijk om een B-team af te leveren. Gastheer Mexico maalde niet om de Europese desinteresse. Volgepakte tribunes schreeuwden El Tri vier wedstrijden lang richting de finale in het Estadio Azteca. Voor de ogen van 110.000 supporters scoorden de Mexicanen vier keer tegen een veredeld maar swingend Brazilië. Onder leiding van de piepjonge Ronaldinho prikte de Seleçao telkens tegen maar kwam het finaal één doelpunt te kort. De finale was kortom een spectaculair sluitstuk van een verder weinig memorabel toernooi. In de ogen van de Mexicanen is de triomf weliswaar nog steeds het bewijs dat hun immens voetbalpotentieel wel degelijk tot internationaal succes kan leiden.
Ook in het collectief geheugen van de voetbalgekke Amerikaan bezit de Confederations Cup een speciale betekenis. In 2009 vormde het verrassende parcours van Team USA de rode draad doorheen de Zuid-Afrikaanse editie. De Amerikanen stootten eerst na veel kunst- en vliegwerk onverwacht door naar de halve finales. De kwalificatie werkte bevrijdend: het vrank en vrije aanvalsspel van bondscoach Bradley verraste het ongenaakbaar gewaande Spanje. De 0-2 nederlaag betekende het einde van een reeks van 38 ongeslagen wedstrijden voor de Europees kampioen. Vervolgens kwam Team USA in de finale tegen Brazilië opnieuw op voorsprong en leek een nieuwe stunt in de maak. Het pragmatisch voetballende elftal van Dunga haalde echter net voldoende uit de tank om drie keer te scoren. De Brazilianen triomfeerden maar voor de rest van de wereld was de VS de morele winnaar. Thuis in Amerika werd de overwinning bejubeld en zelfs uitgeroepen tot Upset of the Year door sportzender ESPN. Mede dankzij het toernooiscenario dat leest als een Hollywoodfilm, is de liefde van de Amerikaan voor soccer sindsdien steeds groter geworden.
Andere voetbalontwikkelingslanden grepen het toernooi dan weer aan om hun organisatorische en sportieve reputatie op te vijzelen. Japan en Zuid-Korea lieten in 2001 de wereld voor de eerste keer kennis maken met hun futuristisch ogende WK-stadions. De voetbalwereld wandelde zo definitief de 21ste eeuw binnen. Ondanks alle negatieve berichten over onveiligheid en bouwvallige stadions, organiseerden de Zuid-Afrikanen in 2009 een incidentloze Confederations Cup, een voorbode voor een al even vlekkeloze Wereldbeker.
Amateurs
Vier jaar geleden veroverden de amateurs uit Tahiti de harten van het neutrale publiek. De Oceanische kampioen verloor drie keer kansloos, incasseerde maar liefst 24 doelpunten maar ontroerde dankzij spontaan en een tikkeltje naïef voetbal.
Zelfs Duitsland veranderde dankzij de rol van gastheer in 2005, voor even dan toch, zijn visie op het toernooi. De fel bekritiseerde Mannschaft van bondscoach Jürgen Klinsmann pakte uit met aanvallend voetbal en zette daarmee de toon voor de rest van het toernooi. De Duitsers groeiden uit tot het symbool van de geslaagde editie en wonnen zo met mondjesmaat het vertrouwen van de natie terug op weg naar het WK.
Brazilië
Ook Brazilië, voetballand nummer één op aarde, heeft een speciale band met het toernooi. Met vier eindoverwinningen is de Selecão veruit het succesvolste team uit de toernooigeschiedenis. Toch leest het Braziliaanse verleden vooral als een verhaal van overmoed. Tijdens de editie 2005 bracht Brazilië samen met de zeven andere deelnemers spectaculair en aanvallend voetbal op de mat. Het enthousiasme voelde even fris aan als de Duitse WK-stadions die allen een stevige testcase ondergingen. De finale plaatste Brazilië tegenover die andere Zuid-Amerikaanse grootmacht, Argentinië. Het trio Kaka-Ronaldinho-Adriano, aangevuld met andere sterren zoals Lucio en Robinho verwees alle voorspellingen rond een spannende derby naar de prullenbak. De 4-1 overwinning katapulteerde Brazilië opnieuw richting de status van topfavoriet voor de Wereldbeker. Te hoge verwachtingen, zo bleek één jaar later.
De voorlopig laatste editie in 2013, op Braziliaanse bodem, volgde hetzelfde patroon. Voor het team van Luiz Felipe Scolari was het winnen van een derde beker op rij in eigen huis een absolute staatszaak. Ondanks de massale straatprotesten tegen de dure WK-stadions trokken de voetbalgekke Brazilianen massaal naar de verguisde arena’s om hun team aan te moedigen. Op de herkenbare Scolari-manier wervelde Brazilië door de groepsronde en vormde ook het emotioneel geladen duel tegen Uruguay in de halve finales geen hindernis. Nadat ook Spanje voor de bijl ging in de finale was heel Brazilië zeker van een nieuwe wereldtitel in 2014. Brazilië was oppermachtig, klaar om één jaar later wereldkampioen te worden. De Confederations Cup, waarvan de waarde uiteindelijk door de deelnemende teams zelf bepaald wordt, schiep echter een illusie. Twaalf maanden na de gewonnen finale ging Brazilië volledig ten onder aan de torenhoge druk. Duitsland legde in de halve finales van het WK de pijnpunten van het elftal pijnlijk bloot.
De deelname in 2001 had dan weer de omgekeerde werking op de Selecão. Het toernooi in het Verre Oosten was één lange lijdensweg voor het al langer geplaagde Brazilië. De nederlaag in de kleine finale tegen Australië symboliseerde de crisis waarmee de Kanaries in 2001 kampten: corruptie, interne twisten en beschamende resultaten. De federatie tilde zwaar aan de nieuwe teleurstelling en zette bondscoach Leão na de Aziatische trip aan de deur. De Confederations Cup zou de beslissende wake-up call blijken voor de Brazilianen op weg naar hun vijfde wereldtitel in 2002.
Elke editie van de Confederations Cup heeft dus zijn eigen unieke achtergrondverhalen. De vraag is echter hoever de toekomst van het toernooi nog reikt. Nu het toernooi na 25 jaar eindelijk een degelijke sportieve reputatie heeft opgebouwd, lijkt het ten onder te gaan in het spinnenweb van clubs, federaties en overvolle kalenders. Europa, in tegenstelling tot de rest van de wereld, zal er alleszins geen traan voor laten.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
