Straks gaat het WK voetbal van start. De hamvraag is: is Rusland er klaar voor?
Op maandag 18 juni trappen de Rode Duivels hun WK af met de match tegen Panama, maar de openingsmatch Rusland – Saudi-Arabië staat vier dagen vroeger gepland. Sport/Voetbalmagazine zocht voor u uit hoe het in het gastland staat met de stadions, de organisatie, het racisme, de beveiliging en de hotels.
De stadions
De Rode Duivels zullen een gekke driehoek moeten maken in de eerste ronde van het WK: hun eerste wedstrijd gaat door in Sotsji, helemaal in het zuiden aan de Zwarte Zee. Daar heeft het ijs van de schaatstempel Fisjt in het olympisch dorp van de Winterspelen van 2014 plaatsgemaakt voor een grasmat. België trapt er af tegen Panama. Het stadion is vernoemd (en gevormd) naar de gelijknamige berg en kan 48.000 bezoekers herbergen. Tijdens de Confederations Cup in juni 2017 werden de meeste wedstrijden hier afgewerkt. Het Russische nationale team heeft Sotsji, het favoriete vakantieoord van de Russische president Vladimir Poetin, als zijn trainingsbasis tijdens het WK.
In het stadion waar België tegen Engeland speelt, zijn constructiefouten en de bouwer werd opgepakt.
Vijf dagen later treedt België in het nieuwe stadion van Spartak Moskou aan tegen Tunesië. Het stadion is relatief nieuw (uit 2014) en de façade ervan opgetrokken uit honderden kleine diamanten. Die beelden het logo uit van Spartak, maar kunnen ook een willekeurige andere vorm krijgen, afhankelijk van welk team er speelt. Het stadion biedt plaats aan 45.000 toeschouwers. Na het WK zal de arena het centrum worden van een nieuwe woonwijk die Moskou eromheen laat verrijzen.
De kraker tegen Engeland speelt België dan weer in de Russische enclave Kaliningrad, ingeklemd tussen Polen en Litouwen. Ondanks de geringe grootte van de Baltika Arena (35.000 zitplaatsen) is het wel het zorgenkindje van het WK. Er zijn niet alleen constructiefouten – het stadion dreigt weg te glijden in een moeras – de bouwer van het stadion werd op 1 april ook opgepakt. Miljardair Zijavoedin Magomedov zit in ieder geval nog tot eind mei vast wegens fraude en financiële verduistering. Hij is eigenaar van de Soemagroep (onder meer aannemersactiviteiten). Een directeur van de dochteronderneming die verantwoordelijk is voor de bouw van de arena in Kaliningrad, werd ook opgepakt. Hij zou zo’n 700 miljoen roebel (9,5 miljoen euro) uit de staatskas hebben gepikt. Het gevolg van alle perikelen is een stevige bouwachterstand, al lijdt het geen twijfel dat de klus geklaard wordt.
Aleksej Sorokin, voorzitter van het organiserend comité, verklaarde eind april dat ook de stadions in Saransk en Samara in de afrondende fase verkeerden, maar dat die spoedig voltooid zou worden. De vraag is wel: ten koste van wie? Het antwoord: de werknemers, veelal uit arme voormalige Sovjetrepublieken als Oezbekistan, Kirgizië en Oekraïne. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch schrijft in een rapport dat half mei gepubliceerd werd dat er 21 bouwvakkers zijn omgekomen, nog afgezien van uit- of afgestelde betalingen van lonen en het dwarsbomen van initiatieven tot organisatie van de werknemers.
Stadion Loezjniki in Moskou, waar de openingswedstrijd en de finale plaatsvinden, kende zo zijn eigen problemen. Het zou na de verbouwing in zeven minuten ontruimd kunnen zijn, pochten de autoriteiten, maar in november bij de eerste testwedstrijd na de verbouwing (Rusland-Argentinië 0-1) ging het direct al mis: omdat het dichtstbijzijnde metrostation een verbouwing onderging, werden supporters vak voor vak het stadion uitgelaten. Daardoor stonden duizenden mensen, kinderen en ouden van dagen incluis, minstens drie kwartier in de vrieskou te wachten voor ze naar huis konden. De afstand tot de metro kon slechts stapvoets worden afgelegd, waardoor de bezoekers anderhalf uur deden over ongeveer één kilometer. De sociale media ontploften en Vitali Moetko, destijds nog voorzitter van het organisatiecomité, voelde zich gedwongen om zijn excuses aan te bieden. Al snel deed de grap de ronde: Rusland wil de eerste ronde overleven én Loezjniki.
De organisatie
Het Russische organiserend comité moest al bijna op het einde van de rit, in 2017, afscheid nemen van voorzitter en vicepremier Vitali Moetko. Die was minister van Sport af vanwege de Russische dopingaffaire, waarbij Rusland tijdens de Olympische Winterspelen in Sotsji in februari 2014 tientallen met doping ‘besmette’ bloedstalen van Russische atleten had vervangen door schone. Volgens de toenmalige Russische antidopingbaas Grigori Rodtsjenkov, die naar de VS uitweek en van daaruit een en ander opbiechtte, was de operatie vanaf het hoogste niveau verordonneerd en was Moetko er ook bij betrokken. Moetko kreeg een levenslang bezoekverbod voor de Olympische Spelen. En omdat zijn positie zo onder druk kwam, trad hij af als baas van de Russische voetbalbond en legde hij ook zijn functie neer als voorzitter van de WK-organisatie. Moetko is in het nieuwe kabinet van president Poetin minister van Bouw geworden, met voorsprong een sector waar corruptie de norm is.
De Russische ultra’s zweren samen met de Argentijnen ‘de hel los te laten’ op de Britten.
De dopingaffaire raakte evenwel niet alleen de wintersport. Rodtjsenkov richtte in februari tegenover persbureau Associated Press zijn pijlen op het Russische voetbal. Volgens de klokkenluider beschermde de autoriteiten eveneens voetballers die stimulerende middelen gebruikten. Hij beweerde hierover dat Moetko, toen nog minister van Sport, hem instructies had gegeven.
‘Moetko beval bescherming voor Russische voetballers toen hij voorzitter van de Russische voetbalbond was’, zei Rodtsjenkov. ‘Hij vertelde me persoonlijk ‘ieder schandaal te vermijden door positieve resultaten te verbergen’ en dat ‘doping intern zou worden afgehandeld’.’ Hoewel Rodtsjenkov naar eigen zeggen voetballers nooit doping heeft verstrekt, gaf hij wel toe geholpen te hebben met het verbergen ervan. De FIFA heeft van meet af aan laten weten geen geloof te hechten aan het staatsdopingprogramma in het Russische voetbal, hoewel het Rodtsjenkov nooit persoonlijk heeft ondervraagd.
Vermeend dopinggebruik was evenwel niet het enige onverkwikkelijke waaraan het WK-comité werd blootgesteld. Bijna traditiegetrouw – waar het Rusland betreft – dook ook corruptie weer op in de organisatie, vooral bij de bouw van de stadions. Naast het hierboven al genoemde stadion van Kaliningrad, kwam ook de Zenit Arena in Sint-Peterburg fel onder vuur.
Het stadion kent de modernste snufjes, maar de bouw ervan werd eindeloos vertraagd en de verschillende gimmicks bleken eerder een blok aan het been dan een weelde: de (uitrolbare) grasmat wilde niet groeien, het dak lekte en kwam niet door de veiligheidstests. Daarin werd nagegaan of het tegen de harde wind van de Finse Golf kan.
In 2016 arresteerde de politie voormalig vicegouverneur Marat Oganesjan. Hij zou 50 miljoen roebel hebben ontvangen van onderaannemers die het scorebord wilden bouwen. De omkoperij rond de arena deed een interviewster van de onafhankelijke zender RBK tegenover voorzitter Sorokin van het WK-comité verzuchten: ‘Dat stadion verdient in de ogen van de Russen toch een monument voor corruptie?’
Een medewerker van Aleksej Navalny, een opposant van Poetin, zei tegen de Financial Times: ‘Het is een systematisch probleem. Je kunt in Rusland niet iets legaals, veiligs en verstandigs bouwen zonder een constante kostenoverschrijding, corruptie en mismanagement.’
Racisme
Het is half juli 2017 als landskampioen Spartak en bekerwinnaar Lokomotiv elkaar treffen in Moskou voor de Russische supercup. ‘Mama, banana mama, we gaan die aap het Russische team uitrammen!’, zingt de Spartakaanhang vrij vertaald.
De ronduit racistische taal is gericht aan Lokomotivdoelman Marinato Guilherme. De geboren Braziliaan – die licht getint is – speelt al tien jaar in Moskou, is volledig geïntegreerd en heeft inmiddels de Russische nationaliteit. Net die week heeft bondscoach Stanislav Tsjertsjesov Guilherme geselecteerd voor de Russische nationale ploeg.
Supporters van Russische voetbalclubs (met name Zenit en Spartak) hebben een inktzwarte reputatie wat betreft racisme, xenofobie, antisemitisme en neonazisme.
De lijst van zonden is lang. De Braziliaanse international Hulk zei bij Zenit (2012-2016) wekelijks met racisme te maken hebben gehad. De aanhang van zijn eigen club kwam met een officiële verklaring dat ze zwarte spelers in het team niet aanvaardde.
Volgens Ilja Artjomov van de onafhankelijke stichting Sova (‘uil’), dat onderzoek doet naar racisme en discriminatie in Rusland, is racisme onder Russische supporters ‘geen massaverschijnsel’. ‘Ja, fans in de Russische stadions tonen vrij vaak symbolen van neonazistische en andere rechtsradicale bewegingen. Maar het aantal incidenten neemt af. Deels is dat de verdienste van de Russische voetbalautoriteiten’, aldus Artjomov.
Bovendien heeft het racisme iets willekeurigs. De aanhang van Spartak maakt Guilherme voor aap uit, maar omarmt de ‘eigen’ Quincy Promes als sterspeler.
De Russische autoriteiten zijn na de vele incidenten tot het besef gekomen dat er wat moest gebeuren in de aanloop naar het WK. Het is als de dood dat het de supporters niet in de hand heeft. Daarom nam Moskou een hele reeks maatregelen, variërend van het opsluiten van rechtsradicale voormannen tot een mediacampagne tegen racisme in het voetbal. Bovendien maakte de RFS duidelijk dat het haar ernst is door oud-international Aleksej Smertin (onder meer Chelsea) aan te stellen als inspecteur tegen racisme.
Het leek te hebben geholpen, want in het seizoen 2016/2017 stelde de RFS in ieder geval officieel geen racistische incidenten vast. Ook tijdens de Confederations Cup bleven die uit, maar dat toernooi werd toch vooral door knusse gezinnetjes bijgewoond en niet door bijvoorbeeld de rechts-extremistische ‘Gladiatoren’ van Spartak.
Inspecteur Smetin garandeerde tegenover de BBC dat er tijdens het WK geen racisme zal voorkomen op de tribunes van de Russische stadions. Maar eind maart nog maakten Russische supporters in Sint-Petersburg apengeluiden naar de zwarte voetballers Paul Pogba, Ousmane Dembélé en N’Golo Kanté tijdens een vriendschappelijk duel tussen Rusland en Frankrijk (1-3).
Het probleem is dat het grootste deel van de Russische maatschappij niet wordt gehinderd door politieke correctheid. In brede kringen is het volstrekt bon ton te schelden op Tsjetsjenen, Dagestani of gastarbeiders uit de voormalige Sovjetrepublieken in Centraal-Azië (in het Russisch ‘zwartkonten’ genoemd). In dat opzicht waren de woorden van uitgerekend de Russische bondscoach Tsertsjesov tekenend en tegelijk verontrustend. Hij zei begin maart dit jaar: ‘Ik geloof niet dat we hier zo’n wijd verbreid racisme hebben, dat dat moet worden bestreden.’
De fans/beveiliging
Na de veldslagen die getrainde Russische supporters leverden met van dronkenschap wankelende Britse fans in Marseille tijdens het EK van 2016, is Rusland er alles aan gelegen om ongeregeldheden in eigen land te voorkomen.
Ook tijdens het komende toernooi zullen alle ogen voornamelijk gericht zijn op de horden van het thuisland (de ‘ultra’s’ van Spartak, Dinamo en Zenit) en die van Engeland. De Russische autoriteiten hebben begin mei desgevraagd aan de Britse regering en de FIFA een ‘garantie’ afgegeven dat fans, waar ook vandaan, veilig zullen zijn.
Daartoe hebben ze een zwarte lijst opgesteld van beruchte Russische hooligans en verantwoordelijken voor de rellen in 2016 uit de stadions verbannen. Vanuit Engeland zullen zo’n tienduizenden fans de reis maken naar Rusland. Om problemen te vermijden staat op alle tickets de naam van de koper. Op die manier kunnen hooligans op een zwarte lijst het stadion en zelfs Rusland niet inkomen.
Voor de herrieschoppers die toch doorsijpelen, zet Rusland naast de reguliere oproerpolitie ook de Natsgvardia (‘nationale garde’) in. Deze paramilitaire eenheid richtte president Vladimir Poetin in april 2016 op om grootschalige ordeverstoringen de kop in te drukken. Het is een publiek geheim dat de troepenmacht van bijna 350.000 man in het leven is geroepen om in Rusland een ‘kleurenrevolutie’, zoals die zich in de voormalige Sovjetrepublieken Georgië en Oekraïne hebben voorgedaan, in de kiem te smoren.
Ook andere landen hebben hun – wellicht minder bekende – probleemkinderen. Zo heeft Argentinië aan de Russische autoriteiten al 3000 namen doorgegeven van de ‘ barras bravas‘, het beruchte gevolg van Boca Juniors uit Buenos Aires, dat in drugs dealt en ook nog eens een deel van de kaartenverkoop in handen heeft. Tot overmaat van ramp zijn de onverbeterlijke relschoppers mogelijk van plan met de Russische fans van Dinamo Moskou en Zenit Sint-Petersburg te collaboreren tegen de Engelse fans. Bij de Argentijnen leven nog altijd anti-Britse gevoelens vanwege de oorlog om de Falklandeilanden in 1982. De Russische ultra’s zweren op hun Vkontakte (het Russische Facebook) samen met de Argentijnen tijdens het WK ‘de hel los te laten’ op de Britten en spreken een ‘doodvonnis’ over hen uit.
In een poging het toezicht rond de stadions en luchthavens dicht te metselen, doen de steden Moskou en Rostov aan de Don een beroep op ‘kozakken’ (van wie enkele tientallen te paard), die de straten zullen afschuimen. De kozakken, een paramilitaire beweging, stammen nog uit de tsaristische tijd en hadden als taak de grensgebieden van het Russische rijk te bewaken.
Verschillende kozakkenorganisaties zouden tussen 2016 en 2018 ruim 15 miljoen roebel (240.000 euro) hebben ontvangen, om zich te trainen voor hun taak tijdens het komende WK. Ze krijgen naast lof ook kritiek. ‘Het zijn gewelddadige criminelen die karweitjes opknappen die zelfs voor corrupte politieagenten te smerig zijn’, tweette Aleksej Kovaljov van de nieuwssite Coda Story onlangs. Hij noemde ze ‘nep-kozakken’. Als het misgaat in de straten van Moskou of Rostov, dan gaat letterlijk de zweep erover.
Door Joost Bosman in Moskou
Hotels drijven prijzen op
Fans die tijdens het WK in Rusland zullen verblijven, moeten diep in de buidel tasten. De hotelkosten zijn in alle speelsteden geëxplodeerd. Begin april meldde het Russische persbureau TASS dat de consumentenbond Rospotrebnadzor meer dan 550 van de 12.000 gecontroleerde hotels op de bon had geslingerd voor het ongeoorloofd opschroeven van de prijzen. In totaal zou het om bijna 100.000 euro gaan. Sommige hotels hadden hun prijzen met 700 procent opgedreven.
In februari heeft Rospotrebnadzor een hotline geopend waar consumenten tot aan het eind van het toernooi buitenproportionele inflatie rond hotelkamers kunnen melden. De prijzenwaakhond wendt zich bij klachten tot het desbetreffende gasthuis om kritisch te kijken naar de prijsopbouw, vereist volgens het regeringsdecreet uit 2016. Dat bepaalt vrij exact hoeveel hotels hun prijzen mogen laten toenemen tijdens het WK. Zo ligt het door de Russische overheid bepaalde maximum voor een logement met drie sterren in Moskou op 12.250 roebel (ruim 165 euro) en op 4360 roebel in Kaliningrad (bijna 59 euro) per nacht, met alle negen speelsteden daartussenin.
Volgens Sergej Kolesnikov van de Alliantie Hotel Management valt het met de prijsopdrijving best mee. ‘De meeste Russische hoteliers willen hun gasten gewoon een goed en betaalbaar verblijf bieden’, stelt hij. Nijdiger maakt hij zich over de wildgroei aan logies en mensen die lukraak overal maar hun appartement aanbieden. ‘Voor hen gelden geen regels die er voor hoteliers wel zijn.’
Dat laatste geldt vooral in Saransk, dat als kleine plaats tot veler verbazing speelstad werd. Maar ook in andere steden gebeurt het. De Britse krant Express vond in Volgograd een appartement voor normaal gesproken bijna 16 euro, dat op de avond van Engeland-Tunesië ruim het tienvoudige moet opbrengen.
De Russische toeristenbond Rostoerizm noteerde prijsverhogingen van 26 keer het normale bedrag voor een nacht. Overtreders van de regels kunnen erop rekenen dat Rostoerizm hen toevoegt aan een zwarte lijst. Daar komt dan nog een geldboete door Rospotrebnadzor bovenop van 50.000 roebel (zo’n 740 euro), sluiting voor een termijn van drie jaar of de verplichting tot terugbetaling van het dubbele van het te veel gevraagde geld.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
