In de Gazastrook is sporten veel meer nog dan elders belangrijk voor de mentale en fysieke gezondheid van jong en oud. Voetbal is er immens populair, maar ‘het spel van de armen’ haalt er vooral het internationale nieuws wanneer er weer eens een speler of een spelertje getroffen werd door een kogel, een bom of een raket.
Als er al eens sportnieuws uit de Gazastrook de rest van de wereld bereikt, dan gaat het zelden over de sport of de prestaties van een sporter of een sportteam uit het Palestijnse gebied langs de Middellandse Zee zelf. Zo was er in de aanloop naar het wereldkampioenschap voetbal het bericht van het afgelasten van de laatste voorbereidingswedstrijd van Argentinië dat de aandacht naar de sportbeleving in het geïsoleerde deel van de staat Palestina trok. Het betrof een vriendschappelijke interland tegen de Israëlische nationale voetbalploeg in Jeruzalem ter gelegenheid van de viering van de 70ste verjaardag van de staat Israël. Aan de basis van de uiteindelijke afgelasting lag een video-oproep van de Gazaanse voetballer Mohammed Khalil Obeid aan de Argentijnen en vooral aan hun ook in de Gazastrook razend populaire aanvoerder Lionel Messi om de match te boycotten uit solidariteit met de Palestijnen.
Als Unicef-ambassadeur kan ik niet spelen tegen mensen die onschuldige Palestijnse kinderen doden.
Mohammed Khalil Obeid werd op 30 maart tijdens de solidariteitsbetoging Great March of Return in de door Israël bezette Gazastrook door Israëlische militaire scherpschutters in beide knieën geschoten. In het filmpje vertelt hij hoe hij die dag ongewapend en vreedzaam mee betoogde voor de rechten van de Palestijnen en onder vuur werd genomen op het moment dat hij als aandenken aan de betoging een selfie aan het nemen was. De 23-jarige speler van Al-Salah FC, die vorig jaar nog de marathon van Gaza won, ligt in bed met omzwachtelde knieën die getuigen van het vroegtijdige einde van zijn veelbelovende voetbalcarrière en zijn droom om ooit in Europa te voetballen. Hij vraagt Argentinië om de vriendschappelijke wedstrijd tegen Israël niet te spelen, ‘omdat er niets vriendschappelijks is aan het neerschieten van voetballers en het witwassen van misdaden en schendingen van de mensenrechten.’
Het schieten op wapen- en weerloze betogers tijdens de Great March of Return alsof het een videospel was, haalde uitgebreid de internationale media. Volgens het Palestijnse Ministerie van Jeugd & Sport raakten daarbij 27 competitie-atleten gewond, de meesten van hen door schotwonden in de onderbenen. Een van hen is ook de 17-jarige voetballer Mohammed al-Ajoury, die na een schot van een Israëlische sluipschutter zijn rechterbeen verloor. Ata Ahmed Abu al-Hossna, spits van Namaa die na een kogel in zijn linkerbeen wellicht ook verloren is voor de voetbalsport, riep de wereldsportleiders op om de Gazastrook te komen bezoeken om te kunnen vaststellen hoe de Israëlische bezetting ‘onze dromen kapotmaakt.’
Rechterbeen geamputeerd
Niet alleen voetballers liepen levensveranderende schotwonden op. Alaa al-Dali is een 21-jarige wielrenner die zich kwalificeerde om deze zomer Palestina te vertegenwoordigen op de Aziatische Spelen in Indonesië, maar met een kogelwonde forfait moest geven. Toen hij op 30 maart met zijn fiets en in koersuitrusting – vreedzaam en ongewapend – deelnam aan de Great March of Return werd hij op tweehonderd meter van de ‘grensomheining’ door een Israëlische schutter in de rechterknie geschoten. Na negen operaties in negen dagen moest zijn rechterbeen geamputeerd worden en daarmee ook zijn droom en doel om in het buitenland de Palestijnse vlag te hijsen. Het gebeurde in de aanloop naar de start van de Ronde van Italië in Jeruzalem. Dat de sport die van kleins af zijn hart stal door de internationale gemeenschap geëerd zou worden in het land waarvan het leger net zijn wielerdroom kapotmaakte (in plaats van tegen dat land sancties te treffen en een sportboycot uit te vaardigen), choqueerde en degouteerde hem. Hij hoopt hoe dan ook dat hij met een prothese toch nog zal kunnen blijven fietsen en alsnog zijn droom en doel zal kunnen verwezenlijken.
Na al het geweld hoeft het geen verbazing te wekken dat in Gaza intussen een voetbal-team voor geamputeerden werd opgericht.
De video-oproep van Mohammed Khalil Obeid bleef in elk geval niet zonder gevolg. Op het Argentijnse sportkanaal TyC Sports zei Lionel Messi: ‘We moesten de wedstrijd in Jeruzalem cancelen, want we zijn mensen vóór we voetballers zijn. Als Unicef-ambassadeur kan ik niet spelen tegen mensen die onschuldige Palestijnse kinderen doden.’ In de Gazastrook noemden ze het een doelpunt voor vrijheid, gelijkheid en gerechtigheid.
‘Onschuldige Palestijnse kinderen doden’ slaat ongetwijfeld ook op de vier jongetjes van de Bakr-familie die op 16 juli 2014 in de Gazastrook om het leven kwamen terwijl ze op het strand aan het voetballen waren. Ze werden getroffen door raketten die van op een kanonneerboot in zee waren afgevuurd. Een van hen, Zakaria (10), droeg een shirtje van FC Barcelona.
The Heroes
Na al het geweld van onder meer ook drie oorlogen tussen de islamitische verzetsbeweging Hamas en de Israëlische bezetter hoeft het geen verbazing te wekken dat in Gaza intussen een voetbalteam voor geamputeerden werd opgericht: The Heroes. Gezien het belang voor de mentale gezondheid van de mensen die na een amputatie hun geliefde sport niet meer kunnen beoefenen, wil de Palestijnse voetbalbond dat elk voetbalclub dat voorbeeld volgt zodat er in de Gazastrook een competitie voor amputatievoetballers georganiseerd kan worden.
De Gazastrook, die samen met de Westelijke Jordaanoever de door 136 van de 193 VN-lidstaten erkende staat Palestina vormt, is intussen een van de meest achtergestelde en dichtstbevolkte plaatsen ter wereld. De zowat twee miljoen inwoners leven er op een oppervlakte van zo’n 360 vierkante meter in abominabele omstandigheden. De blokkade via de grond, de zee en de lucht verlamde er de economische activiteit. Volgens de Internationale Arbeidsorganisatie van de VN is de werkloosheid nergens op de planeet groter. In 2015 waarschuwde de VN-conferentie UNCTAD dat zonder drastische verbeteringen de situatie er in 2020 onleefbaar zal zijn.
Sport is er een gezonde manier om de aandacht van de miserie en de uitzichtloosheid af te wenden, om zich fysiek uit te leven, de geest wat op te klaren en zich als mens te uiten. Voor de jonge generatie is het belangrijk om niet te blijven rondhangen op straat en naar de controleposten te gaan om daar met stenen te gooien. Om niet de haat tegenover Israël te cultiveren, maar om hun energie in hun eigen ontwikkeling en plezierbeleving te steken en zich op een constructieve manier aan hun omgeving en de rest van de wereld te presenteren.
Palestina Blanca
Voetbal is dé sport in de Gazastrook. Onder meer onder invloed van het Britse mandaatschap tijdens het eerste deel van de vorige eeuw, maar ook van het buurland Egypte, een van de beste voetballanden in de Arabische wereld. In Gaza is er zelfs een fanclub van Real Madrid: Palestina Blanca. Voetbal staat er voor passie, plezier en perspectief. Het laat de jeugd dromen, hopen en hun best doen.
De Gaza Football Association (GFA), onderdeel van de Palestinian Football Association (PFA), telt 56 clubs, waarvan er veel niet meer dan een kleine obscure buurt vertegenwoordigen. De GFA organiseert jaarlijks de Gaza Strip Premier League, een amateurcompetitie met twaalf teams. Stadions zijn er in heel slechte staat, sommige zijn ronduit ruïnes. Er is veel voetbaltalent in de Gazastrook, wordt ons op de Palestijnse voetbalbond verzekerd, omdat het spel er van generatie op generatie ontzettend veel gespeeld wordt, op straat en overal waar er enigszins plaats voor is. Maar door de blokkade krijgen weinigen de kans om zelfs nog maar in de professionelere West Bank Premier League te gaan voetballen.
Vijf jaar geleden ontmoetten we in Ramallah, het economische en politieke centrum van Palestina op de Westelijke Jordaanoever, de Palestijnse international Suliman Obeid. De toen dertigjarige in de Gazastrook geboren voetballer vluchtte in 2008 om in de West Bank Premier League voor 2500 dollar per maand profvoetballer te worden bij Markaz Shabab Al-Am’ari. Dat deed hij niet alleen voor het geld, dat hem toeliet zijn familie in Gaza te helpen overleven, maar ook omdat je als international van Palestina moeilijk de Gazastrook uitgeraakt om interlands te gaan spelen. Israël moet daar telkens administratief toelating voor geven en dat levert veel problemen op.
Het komt erop neer dat je vaak zonder uitleg wordt teruggestuurd, omdat veel mensen er voor Hamas zijn, de islamitische partij die een agressieve militaire politiek voert tegen de bezetting. Word je er zelf van verdacht Hamasgezind te zijn of is er een familielid, een vriend of een kennis met Hamassympathieën, dan geraak je de Gazastrook nooit meer buiten. Zijn beste vriend, Auman-Al-Kourd, werd in 2008 door de Israëli’s neergeschoten toen hij na een wedstrijd op weg was naar huis, vertelde Obeid. Zijn eigen familie leeft in Gaza met angst, omdat je nooit weet wie er weer eens een kogel zal treffen of op welk dak er een bom of een raket zal terechtkomen. Het is verschrikkelijk, maar je moet, concludeerde hij, voortdoen en blijven hopen op vrede en vrijheid en de mogelijkheid om veel te realiseren in de staat Palestina.
Opgesloten in bunker
Het is ook wat je hoort in de PFA-kantoren: het grootste probleem, heel destructief voor het voetbal, is de Israëlische bezettingspolitiek die het vrij verkeer van spelers, coaches en bestuurders aan de grens en aan de vele controleposten belemmert. Er wordt onder meer verwezen naar het verhaal van Mahmoud Sarsak, die in de Gazastrook opgroeide in een voetbalfamilie uit Rafah en op 22 juli 2008 als 21-jarige een profcontract tekende bij Merkaz Balata, een club in Nablus op de Westelijke Jordaanoever. Onderweg werd hij in Betlehem gearresteerd en ‘uit veiligheid’ zonder officiële aanklacht en proces drie jaar in de gevangenis opgesloten omdat hij ervan verdacht werd lid te zijn van de extremistische Palestijnse Islamitische Jihadbeweging (PIJ).
Pas op 10 juli 2012 werd Sarsak vrijgelaten na een hongerstaking van 97 dagen waarbij hij bijna de helft van zijn lichaamsgewicht verloor en die hem op de rand van de dood bracht. De vrijlating kwam er overigens maar na internationale druk van onder meer FIFPro, de internationale vakbond voor profvoetballers, UEFA-voorzitter Michel Platini én na een persoonlijke tussenkomst van FIFA-voorzitter Sepp Blatter. Na zijn bevrijding en terugkeer in Gaza verklaarde Sarsak dat hij een tijd opgesloten was geweest in een bunker van twee meter bij twee waar je nog geen dier in zou steken en dat hij geregeld gemarteld was geweest. Israëlische autoriteiten ontkenden dat. Zijn oproep aan de UEFA om het U21-EK 2013 in Israël te boycotten kreeg geen gevolg.
Er zijn al veel voetballers in de gevangenis beland en er zijn er ook al veel om het leven gekomen, zei PFA-secretaris-generaal Abdelmajeed Hijjeh ons vijf jaar geleden en hij verwees naar wat er toen enkele maanden voordien in het voetbalstadion van Gaza-stad was gebeurd. Vier kinderen waren er bij een Israëlische luchtaanval omgekomen. Ze waren er aan het voetballen in een shirtje van Real Madrid. Een Israëlische soldaat die we er ’s anderendaags in Jeruzalem in een koffiebar op Zion Square over spraken, gaf er een andere uitleg aan: volgens hem bracht Hamas die kinderen zelf in levensgevaar door vanaf dat voetbalveld raketten op Zuid-Israël af te vuren.
Hoelang nog?
‘Voetbal geeft de mensen het gevoel er toch bij te horen’
Mohamed Al Amassi is plaatsvervangend secretaris-generaal van het Palestijns Olympisch Comité (POC) in de Gazastrook en lid van de raad van bestuur van de Palestijnse voetbalbond (PFA). Hij is geboren in Gaza, woont in Gaza en werkt in Gaza. Hij is een echte Gazaan, een Palestijn van de Gazastrook. ‘De jeugd vertegenwoordigt meer dan zestig procent van onze gemeenschap’, zegt hij. ‘Het belang van sport is hier ontzettend groot. Door het voortduren van de bezetting en het conflict, de belegeringen, de sluitingen en de werkloosheid is het de enige vorm van ontspanning geworden. Het merendeel van de mensen doet aan sport.’
Er is, aldus Al Amassi, ondanks alle obstakels en moeilijkheden waarmee ze er geconfronteerd worden een zekere stabiliteit en continuïteit in de organisatie van sportevenementen in de Gazastrook. ‘Zeker wat de organisatie van officiële kampioenschappen betreft. Al hangen ook die vooral af van het werk en de verantwoordelijkheid van vrijwilligers. Er is een sportkalender voor alle leeftijden. De echte problemen voor de ontwikkeling en verbetering van de sport zijn: de verbrokkeling van het land, de beperking van de bewegingsvrijheid, het herhaaldelijke verbod op externe vertegenwoordiging op internationaal niveau, het continue verbod van internationale sprekers om Palestina binnen te komen, het achterhouden van sportuitrustingen, de arrestatie van atleten en de verwoesting van de sportfaciliteiten en sportinfrastructuur. De bezetting zorgde intussen al voor beschadiging van meer dan twintig hoofdvelden, een gymnastiekzaal en de hoofdkwartieren van de voetbalbond.’
Voetbal is in de Gazastrook veruit de populairste sport, getuigt Al Amassi. ‘Het geeft de mensen het gevoel er toch bij te horen. Dat was hier ook tijdens het WK in Rusland heel duidelijk. Voetbal kijken en erover praten nam toen nog een groter deel van het dagelijks leven in beslag dan anders. De sfeer in de straten is altijd speciaal wanneer Gazanen op reuzeschermen hun favoriete voetbalsterren aanmoedigen. Voetbal is de sport van de armen, ook omdat er niet veel voor nodig is om het te beoefenen. Er is alleen een bal voor nodig en het kan overal gespeeld worden. Dat er in de Gazastrook twee miljoen mensen op een heel beperkte ruimte leven, zorgt ervoor dat de voetbalbeleving heel intens is en dat zowat iedereen erbij betrokken is. Gezien de grote werkloosheid helpt het voetbal jonge Gazanen om hun energie kwijt te geraken, op het veld en/of in de tribunes.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
