Als het op grof geld verdienen aankomt, is China het nieuwe voetbalwalhalla. Rode Duivel Axel Witsel liet zich verleiden. Wat hij daarmee wil bereiken, is duidelijk. Maar wat willen de Chinezen eigenlijk?
Axel Witsel, de 28-jarige oud-speler van Standard Luik, tekende een contract van 18 miljoen euro per seizoen (exclusief bonussen) bij Tianjin Quanjian, een pas gepromoveerde club uit Noord-China waar hij tot een maand geleden vast nog nooit van gehoord had. Het mag ondertussen niemand meer verbazen dat er in het voetbal absurde bedragen omgaan: tieners die toevallig over goed gecoördineerde voeten beschikken, scheppen miljoenen. Dat wekt verontwaardiging op, maar de dolle carrousel zal daarom nog niet stoppen. Er bestaan nu eenmaal rijkaards die achteloos met duiten strooien, en sommigen hebben het geluk een kunstje te kunnen waar miljardairs grof geld voor overhebben.
Wat de overgang van Witsel wel uitzonderlijk maakt, is dat de kopende club niet Europees is. Buiten Europa liggen de ‘uitbollanden’. Wie daarnaartoe trekt, toont dat hij sportief geen enkele ambitie meer heeft. ‘Witsel schoffeert het voetbal’, zo vatte commentator Filip Joos het samen in De Standaard. Van sporters verwachten we dat ze op het hoogst bereikbare niveau mikken. Maar niet iedereen brandt van ambitie. Almaar meer voetballers benaderen de sport louter als een job. Een uitzonderlijk goed betaalde job, die hen toelaat dingen te verwezenlijken waar ze wél enthousiast van worden. Heel wat voetballers dromen meer van Ferrari’s dan van titels. Een mens kan dat oppervlakkig vinden, maar het is uiteraard hun goed recht.
De huidige wintertransferperiode wordt gedomineerd door China, met behalve Witsel nog opvallende transfers voor Oscar, Graziano Pellè en Carlos Tévez, respectievelijk een Braziliaanse, Italiaanse en Argentijnse international. Tévez vangt bij Shanghai Shenhua het hoogste voetbalsalaris ooit, en dat voor een 32-jarige spits die over zijn hoogtepunt heen lijkt. Komen ze in een pseudoliga terecht die niets voorstelt? Volgens Cameron Wilson, een Britse journalist die vanuit Shanghai een nieuwsblog over het Chinese voetbal verzorgt, valt dat nogal mee. ‘Je kunt de topteams vergelijken met een middenmoter in de Engelse tweede klasse, de mindere ploegen zijn een stuk zwakker. Het is dus een competitie met twee snelheden, maar het algemene niveau ligt toch hoger dan men in Europa denkt.’ Witsel trekt, ook naar Chinese normen, naar een bescheiden team. Tianjin Quanjian debuteert in eerste klasse en is het kleine broertje van stadsgenoot Tianjin Teda. Pittig detail is dat de rijke hoofdsponsor van Teda twee jaar geleden die club ruilde voor Quanjian, dat sindsdien aan een opmars bezig is. Quanjian speelt in een van de kleinste stadions uit de Ping An Super League, al gaat het dan nog altijd over een sportarena van amper zes jaar oud met 30.000 zitjes. De transfer van Witsel naar de stijger deed in de Chinese pers amper stof opwaaien. De officiële ambities liggen hoger, maar in China zou men het al een succes vinden als Tianjin Quanjian volgend seizoen niet degradeert.
Cameron Wilson noemt het Chinese voetbal technisch opmerkelijk goed. ‘Dat wordt er echt in gedrild: de Chinezen beschikken over een bijzonder zuivere passing en balbehandeling. Hun grote zwakte is de mentaliteit. Chinese voetballers missen weerbaarheid. Ze verdragen geen tegenslagen, terwijl een tegendoelpunt nu ook niet zo ongewoon is in het voetbal. (lacht) Tactisch lopen er dingen mis die je in Europa niet zou meemaken. Wij Europeanen kijken van jongsaf aan op een analytische, systematische manier naar voetbal. Chinezen kennen dat niet. Een trainer moet het tactisch vooral simpel houden, anders begrijpen zijn spelers hem niet en doen ze maar wat. De nieuwe buitenlandse sterren zullen vooral schrikken van de lage handelingssnelheid. Chinees voetbal is traag, maar dat heeft nog een andere reden: de Super League loopt van maart tot november. ’s Zomers kan het in de steden gruwelijk heet zijn.’ Het ergst is het in de zogeheten fornuissteden. Gelukkig voor Witsel hoort de havenstad Tianjin daar niet bij, maar tussen juni en augustus is het er gemiddeld toch meer dan dertig graden. Smog is er, zoals in heel stedelijk China, een versmorend probleem.’
Kleine lettertjes
De Chinese Super League staat drie buitenlanders per team toe, en één niet-Chinese speler uit Azië. Voor goede Chinese spelers worden sommen neergeteld die niet in verhouding staan met hun kunde. De club van Axel Witsel betaalde vorige winter 9 miljoen euro voor keeper Zhang Lu, vierde keus bij de Chinese nationale ploeg. Zhang Lu staat daarmee in de top tien van de duurste doelmannen aller tijden. De opgepompte prijs valt ook te verklaren door een merkwaardige kronkel in het reglement: in de Super League zijn alleen Chinese doelmannen toegestaan. De spitsen zijn dan weer bijna allemaal buitenlanders. Speeldagen waarin er amper een Chinees scoort, komen vaak voor. ‘Het niveauverschil tussen de buitenlandse sterren en de Chinezen is enorm’, zegt Cameron Wilson. ‘De drie buitenlanders maken het spel, de rest voetbalt in dienst van de sterren. Je hebt drie tenoren en acht achtergrondzangers.’
Die drie tenoren moeten renderen. Wie tegenvalt, vliegt eruit. Bij een langdurige blessure wordt er geheid een nieuwe buitenlander aangeworven. ‘Omdat de buitenlandse sterren zo’n grote impact hebben op het spel is een verse buitenlander kopen de makkelijkste manier om je team een nieuw elan te geven. Ik merk dat zaakwaarnemers langdurige contracten onderhandelen voor de buitenlanders die nu naar China komen (Witsel tekende voor drie seizoenen, nvdr.), maar in de praktijk verwacht ik dat de meesten hier maar één jaar zullen blijven. Dan worden ze vervangen door ander en beter.’
Spelers lezen maar beter goed de kleine lettertjes in de contracten. Vaak staan er bepalingen in voor vroegtijdige beëindiging, of clausules die het loon afromen als er niet wordt gepresteerd. Of ze zoeken wel een ander foefje om niet te betalen. Nicolas Anelka en Didier Drogba waren de pioniers in China. De twee spitsen ruilden in 2012 Chelsea voor Shanghai Shenhua, een van de topteams. Hun miljoenenloon hebben ze nooit gezien. De clubeigenaar verklaarde boudweg dat de investering niet in verhouding stond tot hun commerciële rendement. Drogba en Anelka verlieten China midden het seizoen (naar respectievelijk Galatasaray en Juventus) en proberen nog steeds achterstallig loon te recupereren. De kans is klein dat het hen lukt. Maar Witsel en co. zullen hun geld wél zien, vermoedt Cameron Wilson. ‘De situatie van Anelka en Drogba was uitzonderlijk, en het was natuurlijk slechte pr voor de Chinese Super League. Men doet er nu alles aan om gezichtsverlies te voorkomen.’
De eigenaar van Shanghai Shenhua had anders niet helemaal ongelijk. De Chinese clubs betalen bedragen die niet marktconform zijn, en die ze commercieel onmogelijk kunnen terugverdienen. Kijk naar Axel Witsel. Zijn contract bij Zenit Sint-Petersburg zou komende zomer aflopen, hij kon er dus gratis weg. Liever dan een halfjaar te wachten, koopt Tianjin Quanjian hem nu voor maar liefst 18 miljoen. Juventus had eigenlijk al een akkoord met Sint-Petersburg voor 6 miljoen, tot de Chinezen op de proppen kwamen. ‘Ze smijten momenteel met geld’, zegt Cameron Wilson. ‘Chinese clubs betalen het driedubbele van de reële marktwaarde, dat is de standaard geworden. Het weerspiegelt een mentaliteit die in China rondwaart, zeker in de steden: het materialisme wordt uitbundig gevierd. Helemaal irrationaal is de koopwoede niet. Als je in China iets gedaan wilt krijgen, dan moet je de juiste connecties hebben, en je moet doen wat de politiek van je vraagt. De Communistische Partij heeft duidelijk gemaakt dat China een grootmacht moet worden in het voetbal.’
Baken van trots
De Britse journalist verwijst naar een Vijftigpuntenplan dat president Xi Jinping in 2013 lanceerde. Voetbal is sindsdien opgenomen in het verplichte schoolcurriculum, er worden over het hele land hoogtechnologische voetbalacademies opgericht, en de Chinese Super League moet ‘een baken van trots’ worden. Op lange termijn wil Xi de Wereldbeker organiseren én winnen. Vanwaar die plotse passie voor voetbal? Het officiële verhaal zegt dat de Chinese president zelf voetbalgek is, en de sport een geschikt instrument vindt om de Chinezen te leren samenwerken en uitblinken. Dat schijnt flauwekul te zijn. Er werd zelfs een voorgeschiedenis verzonnen van Xi als jarenlange supporter van subtopper Beijing Guoan, waar blijkbaar niets van klopt. Het werkelijke doel achter zijn voetballiefde is dat de binnenlandse consumptie omhoog moet. Er moet een entertainmentindustrie worden opgetuigd waar de opkomende middenklasse haar geld kan uitgeven. Zakenlui die meewerken aan dat plan worden beloond met politieke steun.
Maar geld verspillen hoeft ook weer niet. Een woordvoerder van de Communistische Partij verklaarde vorige week dat het uit moet zijn met ‘het verbranden van yuans’. ‘Megatransfers vindt de Chinese overheid oké, maar niet dat er meer betaald wordt dan nodig. In het Westen krijgt men het beeld dat de Chinezen zich laten bedonderen – wat ook het geval is. Dat vindt de overheid geen fraai beeld’, zegt Cameron Wilson.
De FIFA heeft nog een kluif aan de hausse van het Chinese topvoetbal, maar de Wereldvoetbalbond kijkt voorlopig de kat uit de boom. Veel transfers verlopen via Kia Joorabchian, een Iraans-Britse makelaar die over het Kanaal bijzonder gecontesteerd is. Joorabchian heeft geen licentie en mag zich in principe niet bezighouden met spelersbegeleiding. In China blijkt dat geen bezwaar. Bij de transfer van Axel Witsel incasseerden diens vader en Luciano D’Onofrio, gewezen eigenaar van Standard Luik, bijna 15 miljoen euro. Ook D’Onofrio mag na een veroordeling niet langer als makelaar werken. Het moet gezegd: niet alleen de Chinezen zoeken de grijze zone op van wat mag bij transfers. Het is een publiek geheim dat Joorabchian en D’Onofrio ook in Europa zonder probleem spelers verhandelen – óók in België.
Een nog donkerder facet van het Chinese voetbal zou onder impuls van Xi dan weer uitgeroeid zijn: matchfixing en omkoping woekeren niet langer. In België woedde in 2004 en 2005 de zaak van de Gokchinees: ene Zheyun Ye benaderde Belgische teams uit eerste en tweede klasse om wedstrijden te vervalsen. Hij deed dat wellicht in opdracht van een goksyndicaat uit Peking. Het VRT-programma Panorama bezocht Chinese kelders waar gokkers grof geld inzetten op soms absurde weddenschappen, zoals wanneer de eerste inworp zou vallen in reservematchen in de Belgische tweede klasse. Dat Ye het zover van huis moest zoeken, komt omdat de Chinese competitie op dat moment alle geloofwaardigheid miste. Ye werd in 2014 bij verstek veroordeeld. Niemand weet waar hij zit. ‘In het voetbalgokken gaan miljarden om, legaal en illegaal. Het zou naïef zijn te hopen dat het voetbal ooit weer volledig schoon wordt, maar in China lijkt corruptie niet langer een nijpend probleem’, vertelt Cameron Wilson. ‘De officials zien er nauwgezet op toe. Wat in China wel vaker gebeurt, is dat clubs die niets meer te winnen hebben omdat ze bijvoorbeeld niet meer kampioen kunnen worden maar ook niet zullen degraderen, plots een heel rare ploeg opstellen. Je krijgt dan uitslagen die nergens op slaan. Moet je dan aan matchfixing denken? Ik weet het niet. In Europa zouden de fans zoiets niet tolereren. Hier is het: de baas van de club handelt naar eigen goeddunken. Supporters zijn welkom om te juichen, maar ze hebben niets in de melk te brokkelen.’
Fabelachtig bod
De Chinezen proberen al enige tijd een machtspositie te verwerven in het voetbal. Zoals de Arabieren voor hen kopen ze zich in bij Europese clubs. Zowel Inter Milaan als AC Milan is eigendom van Chinese zakenlui. Landgenoten van hen kochten aandelenpakketten bij Manchester City, Aston Villa, West Ham, Atletico Madrid, Olympique Lyon en Slavia Praag. Zelfs KSV Roeselare heeft sinds vorige zomer Chinese broodheren, en die zorgen er meteen voor dat de West-Vlaamse club weer mag dromen van eerste klasse. In ruil daarvoor trainen er nu drie jonge Chinese voetballers mee bij Roeselare. Ze halen de eerste ploeg niet, maar alleen al het feit dat ze nu Europese ervaring hebben, verhoogt hun marktwaarde in China. De Chinezen pompten een paar miljoen in Roeselare, maar ze zijn wellicht meteen uit de kosten wanneer ze die Chinese spelers in eigen land verkopen.
China zal zijn greep op het wereldvoetbal niet meer lossen. Het begint pas. ‘Er komen enorme sommen vrij voor de Super League. Je mag verwachten dat de grootste transfers van de komende jaren allemaal richting China zullen gaan’, meent Cameron Wilson. Het volgende grote doel is duidelijk: de Chinezen willen het transferwereldrecord breken. Dat staat momenteel op naam van Manchester United, dat deze zomer Paul Pogba kocht voor 105 miljoen euro. ‘Die som overtreffen is voor de Chinezen een ambitie op zich. Je voelt dat ze staan te popelen om meer te geven. Nu alleen nog een speler bereid vinden die het min of meer waard is.’ De manager van Cristiano Ronaldo onthulde dat zijn cliënt een fabelachtig bod kreeg uit China. Een transfersom van 300 miljoen euro, plus een jaarloon van 100 miljoen. Ronaldo weigerde. Er zijn (onbevestigde) geruchten dat een heel aantal andere voetbalsterren de Chinese yuans ook hebben afgewezen. Blijkbaar draait in het voetbal toch niet alles om geld.
Door JEF VAN BAELEN
‘Chinesen verdragen geen tegenslagen, terwijl een tegendoelpunt niet zo ongewoon is in het voetbal.’
‘Spelers kunnen maar beter de kleine lettertjes lezen. De Chinezen zoeken wel een foefje om niet te betalen.’
