‘WK met 46 in plaats van 32 ploegen: FIFA slaat de bal mis’

De beslissing om het WK uit te breiden van 32 naar 46 deelnemende ploegen is niet ingegeven door sportieve motieven, schrijft Yves Vanden Auweele (K.U.Leuven, Logia).

De beslissing van de FIFA om 46 in plaats van 32 ploegen toe te laten op het WK van 2026 staat haaks op zowel de analyses en voorstellen van experten als op het groeiend maatschappelijk ongenoegen tegenover een ongecontroleerde globalisering die enkel de grote internationale ondernemingen ten goede komt.

De FIFA besliste dat met ingang van 2026 niet 32 maar 46 landen mogen meedoen aan het WK voetbal. Nog meer voetbalfeest op het eerste gezicht. Wat mij echter stoort is het feit dat de FIFA zich opnieuw weinig aantrekt van niet alleen terechte sportieve (daling van niveau) en organisatorische (logistieke nachtmerrie) kritiek maar ook van de vastgestelde negatieve impact die het nu reeds te grote WK heeft op de steden en landen waar ze wordt georganiseerd.

Met die stelling wijk ik af van de triomfantelijke verwijzingen naar de verwachte positieve effecten op economisch en sportief vlak. WK ’s zouden een buitenkansje zijn voor het organiserende land om positief in beeld te komen. Naast de gunstige economische impact (infrastructuurwerken, creatie van werkgelegenheid, ontsluiting van achtergebleven gebieden, creatie van mogelijkheden voor toerisme en industrie) zouden ten hoogste kortstondige moeilijk meetbare subjectieve winsten gerealiseerd worden, zoals een positiever imago van het land, een verhoging van de nationale trots en een positief gevoel bij bevolking.

Die verwachte positieve effecten worden echter sinds jaren door wetenschappelijk onderzoek (van onder meer experten als Maennig, Kesenne, Taks) helemaal ontkracht. De voordelen worden schromelijk overdreven en de kosten worden ondergewaardeerd. Toch blijven die in sportmiddens als een mantra opgevoerd worden. Bijkomend wordt het nu na de Brexit en de verkiezing van Donald Trump alsmaar duidelijker dat er een groeiend onbehagen is ten aanzien van een ongecontroleerde globalisering die enkel grote internationale ondernemingen (ook de FIFA) ten goede komt. Een nationalistische reflex is één zaak, een loopje nemen met feiten en analyses van experten is een andere.

De beslissing van de FIFA toont aan dat kritiek niet verstaan wordt of toch op haar niet van toepassing wordt geacht. Het besef is nog niet doorgedrongen dat haar manier van werken tot spanningen, frustratie en agressie leidt. Mondiaal merken we een groeiende frustratie ten aanzien van haar macht tegenover de onmacht van de ontvangende gemeenschap, een frustratie waarop zich bijkomende verontwaardiging ent door onthullingen over corruptie en de ongelijke verdeling van kosten en baten. De FIFA blijft onvoldoende rekening houden met tegenstellingen tussen haar belangen, die van de sponsors en die van de organiserende landen. Er zijn de zware eisen (aantal, locatie en grootte van de stadia) die nopen tot grootschalige onteigeningen en drastische saneringen die niet makkelijk in overeenstemming te brengen zijn met de lokale noden. Daarnaast zijn er de te strakke (inhalige, onbillijke?) regels van de FIFA. Alle lucratieve elementen van de grote sportmanifestaties worden immers door hen gecontroleerd: marketing, accommodatie, ticketverkoop, radio- en televisierechten en sponsoring.

Autoritaire regimes

Is het verwonderlijk dat WK ’s tegenwoordig binnengehaald worden door autoritaire regimes en BRIC-landen (Rusland, Qatar, Zuid-Afrika, Brazilië) en niet door landen waar een groot maatschappelijk draagvlak gezocht wordt voor de organisatie van een WK?

Een Braziliaanse collega, Professor Antonio Bramante, lid van Panathlon vertelde het me op deze manier: “De evenementen zijn Brazilië binnengehaald door enkele politici en bedrijfsmensen. De bevolking werd daarbij op geen enkele manier geconsulteerd.

Er werd helemaal geen onderzoek gedaan naar de duurzaamheid en het nut van de infrastructuurwerken na het evenement. Er is nooit iets op een transparante manier gecommuniceerd. De voorbereidingen verliepen op een zeer autoritaire manier, en bij de aanbesteding en uitvoering van de werken was grootschalige corruptie aanwezig. Daarbij komt dat de aangekondigde prijzen van de tickets absurd hoog lagen, zodat de bevolking de mening was toegedaan dat ze met hun belastinggeld en ten koste van een verbetering van onderwijs en gezondheid een groot feest aan het organiseren waren voor kapitaalkrachtige buitenlanders. Kortom, er was een onmachtsgevoel bij de bevolking, een onvermogen om de eigen verwachtingen te uiten en een verontwaardiging over de corruptie. De escalatie en het succes van de betogingen waren een bevrijdende explosie van een reeds lang sluimerend ongenoegen.”

Recent onderzoek, onder ander van de Belgisch-Canadese professor Taks toont aan dat vele ongunstige neveneffecten van mega sportevenementen zouden kunnen vermeden worden indien die mega-evenementen zouden vervangen worden door een groter aantal sportevenementen op kleinere schaal en van kortere duur: als de internationale en de plaatselijke organisatoren een meer fair contract zouden afsluiten, het initiatief een breed democratisch en transparant draagvlak zou hebben, rekening zou gehouden worden met lokale verwachtingen, en men reeds bij de toewijzing zou vereisen dat mogelijke negatieve neveneffecten opgelijst worden en acties gepland worden om ze te voorkomen.

In de context van dit vooruitschrijdend inzicht is het mij een raadsel waarom de sportieve en bestuurlijke elites in sommige landen het WK nog zouden willen binnenhalen, elkaar bij de aanbesteding beconcurreren en de FIFA-regels zonder veel kritiek zouden aanvaarden?

Ik ben benieuwd wie het WK 2026 onder welke condities zal willen organiseren?

Emeritusprof. Dr. Yves Vanden Auweele (sportpsycholoog, KULeuven; lid Panathlon en Logia)