Hoever kunnen coaches nog gaan in hun kritiek?

© BELGAIMAGE
Christian Vandenabeele
Christian Vandenabeele Freelancejournalist

Coaches staan onder grote druk en daar lijdt hun communicatie soms onder. ‘Er moet in het voetbal echt op alle gebied een mentaliteitsverandering komen, want ik zie overál symptomen van machocultuur.’ Hoever kunnen coaches nog gaan? Een rondvraag in het werkveld.

De competitie is vijf speeldagen ver en een van de thema’s tot nu toe was de communicatie van onze topcoaches. Francky Dury vroeg zich af of de videoref die tijdens Zulte Waregem-Club Brugge een fout maakte bij de beoordeling van een penaltyfase misschien al in zijn bed zat, ‘omdat een wedstrijd om halfnegen blijkbaar al te laat is voor die mensen’, en Hein Vanhaezebrouck vergeleek de houdbaarheidsdatum van spelers die onder zijn aanpak leden met die van een potje préparé.

Scheidsrechters beledigen is niet nieuw, het is een verschijnsel dat al veel aandacht kreeg en waar af en toe ook al tegen opgetreden werd. Veelbesproken werd nu vooral de communicatie van Vanhaezebrouck, een coach die in de media soms kritiek geeft op zijn spelers en zijn bazen. Marc Degryse, iemand die hem (zoals zoveel anderen in dit land) als trainer zeer waardeert, zei in Het Laatste Nieuws dat hij wat moet dimmen en moet leren om zijn spelers uit de put te halen in plaats van ze steeds weer een stamp te geven.

Maar Vanhaezebrouck is niet de enige die dat doet. ‘Het aantal trainers dat na de wedstrijd een discours houdt waarbij de verantwoordelijkheid bij de spelers wordt gelegd, is niet te tellen’, zei Patrick Janssens, CEO van KRC Genk, onlangs in Humo. ‘Zo iemand trekt een paraplu open en laat de anderen in de regen staan, terwijl voetbal een teamsport is: je kunt mekaar niet loslaten als het slecht gaat.’

Hoge bomen

Aimé Anthuenis was drie keer Trainer van het Jaar en stond zeker als coach van Genk, Anderlecht en de Rode Duivels soms onder zware druk, maar bleef in de media doorgaans ook in de moeilijkste momenten respectvol communiceren. ‘In een hoge boom vang je veel wind: dat moet je als coach goed beseffen’, zegt hij. ‘Communiceren is gemakkelijk als je wint én als je correct wordt beoordeeld. Een coach die zijn spelers bekritiseert, verwijten maakt in de pers, daar houden spelers niet van – zelf hield ik daar als speler ook niet van. Dat kan dus niet. Al zijn er ook al coaches die het verwijt kregen dat ze hun spelers te veel uit de wind zetten. Maar bepaalde zaken moet je binnenskamers houden. Als je toch iets in de krant wil brengen, is dat een persoonlijke zaak en moet je dat toetsen aan wat ik ‘de levensgolven van het voetbal’ noem. Maar als je over het privéleven of over de gebreken van een speler gaat spreken in de pers wordt het gevaarlijk. Niemand houdt daarvan.

Coaches moeten dikwijls op hun tong bijten om niet alles te vertellen

Aimé Anthuenis

‘Coaches moeten dikwijls op hun tong bijten om niet alles te vertellen. Doorheen de jaren leer je rustiger te blijven en je tong twee keer rond te draaien alvorens je iets zegt. Al blijft dat moeilijk als je bijvoorbeeld in de 92e minuut verliest door een blunder van een speler of van de scheidsrechter. In mijn tijd stond de pers twee minuten na de match al in de kleedkamer, die stonden bij wijze van spreken mee onder de douche. Het gebeurde dat een coach op maandag moest beginnen met herstellen wat er op zondag was gezegd. Je weet sowieso: je wordt beoordeeld door de media. En: je bent ook pr-man. Je moet voor de club spreken en voor de spelers en soms pas in de laatste plaats voor jezelf. Maar anderzijds: met altijd maar kritiek te geven op alles en iedereen win je geen prijzen, dat is in de politiek ook zo. Er wordt vaak op de scheidsrechters geschoten, maar ik lees te weinig hoe moeilijk de taak van die mensen is. Ik vind: chapeau voor de sterke beslissingen die ze vaak nemen op basis van soms nauwelijks een paar centimeter verschil. Maar ik weet ook: als coach is het heel moeilijk om in de media neutraal te blijven. Ik leerde alles door ervaring, maar op het einde ondervond ik dat een perschef interessant is, zeker als het iemand is die zelf uit het voetbal komt. Er zijn momenten dat je als trainer heel eenzaam bent en dat wijze raad in de stilte tussen vier muren je echt wel kan helpen.’

Peoplemanagement

Tim Smolders is ex-profvoetballer, was al even assistent-coach en maakt deel uit van de reviewcommissie. ‘Mijn indruk is dat in de communicatie van coaches de kentering is ingezet, dat er al verandering merkbaar is sinds ze weten dat erop wordt toegezien en dat er hen iets boven het hoofd hangt’, zegt hij. ‘Ik vind het systeem in Engeland goed. Coaches – en ook spelers – of ze krijgen een schorsing aan het been. Hier werden er ook al sancties uitgesproken, maar die omschakeling gaat niet in een-twee-drie. Er zijn nog altijd coaches die over de schreef gaan en ik weet dat er grote belangen op het spel staan, maar ik vind dat er toch altijd een minimum aan respect en fatsoen moet zijn. Je kunt niet alles op een scheidsrechter steken. We moeten heel goed beseffen: zonder hen geen voetbal en dat begint al in de onderste regionen van het amateurvoetbal.’

Hij speelt zelf nog amateurvoetbal, bij de West-Vlaamse eersteprovincialer Zwevezele en merkt dat het daar nog erger is. ‘Daar zit de media er niet zo op natuurlijk. Iedereen die een publiek of semipubliek figuur is, moet beseffen dat er een achterban is met kopiegedrag en moet dus zeer goed weten wat de norm is. Op de man spelen, doe je niet, vind ik, niet bij de scheidsrechters en niet bij je spelers. Als je dat als coach blijft doen, denk ik niet dat je nog lang zal meegaan. Bij wie op de man is aangevallen, blijft dat hangen, en dan krijg je gewoon alles terug. Je moet je bewust zijn van wat je woorden teweegbrengen. Het is peoplemanagement. Coaches die met een goeie communicatie hun spelers kunnen motiveren om optimaal te presteren, zijn op lange termijn de beste coaches. Iemand negatief raken, wreekt zich na een bepaalde tijd. Een wedstrijd van negentig minuten herleiden tot één fase en iemand op basis daarvan tot de schuldige maken, is niet correct. Bij communicatie is het niet alleen belangrijk hoe je iets overbrengt, maar ook naar wie. Als je iets openbaar zegt over iemand, kan het een eigen leven gaan leiden en is dat niet meer te stoppen.’

Emotionele intelligentie

Chris Van Puyvelde is technisch directeur van de KBVB en sportief adviseur van de Pro League. Hij benadrukt dat coaches het best ook rekening houden met de veranderde maatschappij, waarin alles wat gezegd wordt bliksemsnel verspreid, uitvergroot en becommentarieerd wordt. Dat vraagt meer bedachtzaamheid. ‘Je moet voorzichtiger zijn’, zegt hij. ‘Alles moet nu eerst voorgekauwd worden in de hersenen. Je moet zaken proberen te verwoorden die op dat moment belangrijk zijn maar ook niet zo dat het een storm teweegbrengt. Dat is een totaal andere manier van communiceren. Het codewoord tegenwoordig is flexibiliteit. Ik zie dat bijna alle Rode Duivels over een eigen communicatiesysteem beschikken met mensen die voor hen werken.’

Als je communiceert vanuit het ego wordt het moeilijk

Chris Van Puyvelde

Het kan niet de bedoeling zijn dat we in deze tijden allemaal dik vel gaan kweken, vindt hij, eerder is er nood aan meer emotionele intelligentie. ‘Als je zo’n dik vel creëert dat je geen menselijke warmte meer voelt, dan zijn we als mens heel ver afgedwaald. Uiteindelijk zie je dat in de grote bedrijven emotionele intelligentie minstens even belangrijk als het diploma aan het worden is. Veel problemen, kleine en grote, zijn het gevolg van miscommunicatie. Als je communiceert vanuit het ego wordt het moeilijk.’

Eind vorig seizoen noemde Vincent Mannaert, algemeen directeur van Club Brugge, bondsprocureur Marc Rubens een nitwit omdat hij in beroep was gegaan tegen de vrijspraak van Michel Preud’homme. Je vraagt je af: moet er niet eens gedetailleerd en duidelijk uitgeschreven worden wat er allemaal niet kan voor een coach en welke sanctie daar tegenover staat? ‘Ik ben niet goed in reglementen’, zegt Van Puyvelde. ‘Mijn eigen reglement start met respect. Als je boos bent, kun je in het vuur van de strijd wel eens uit de bocht gaan, maar er bestaat ook zoiets als zich excuseren en dat onder mensen uitpraten. Uiteindelijk gaat het om het voetbal en ik denk dat voetbal en respect perfect samen moeten gaan. Maar inderdaad: je zou het allemaal in procedures kunnen neerschrijven. Roberto Martínez zei me dat het in Engeland op die manier is uitgewerkt en veel beter geregeld is dan hier.’

Een lijn trekken

86-voudig Rode Duivel Franky Van der Elstis momenteel als coach assistent van Gert Verheyen bij de Belgische U19-ploeg en als analist werkt hij voor Proximus TV en Extra Time op Canvas. Het is, vindt hij, moeilijk om een lijn te trekken hoever een coach mag gaan. ‘Dit is iets voor de bond. Maar feit is alleszins dat ze in Engeland veel strenger zijn op commentaar en gedrag langs de lijn. Ik weet dat het in stresssituaties niet altijd even makkelijk is om je te beheersen, zeker als je het gevoel krijgt dat je op korte tijd een paar keer tekort werd gedaan. Maar je moet je eigen tekortkomingen als ploeg natuurlijk niet afschuiven op de scheidsrechter en zeker ook niet elke week aan de klaagmuur gaan staan omdat de scheidsrechters in jouw ogen de verkeerde beslissingen nemen. Ik vind ook niet dat we moeten zeggen dat de scheidsrechters elders beter zijn dan in België. Tenslotte zagen we allemaal wat er vorig seizoen in de Champions League in onder meer Real-Bayern gebeurde. Beter is het onze scheidsrechters te steunen. SébastienDelferière, Bart Vertenten en nog andere jonge gasten zijn zeker geen slechte scheidsrechters.’

Er zijn voorbeelden genoeg van spelers die zich niet goed voelen onder een trainer die verbaal zeer aanwezig is.

Franky Van der Elst

In de media uithalen naar je eigen spelers is niet slim, zegt hij. ‘Dan komt er onvermijdelijk een breekpunt, een moment waarop ze op de een of andere manier zullen aangeven dat het genoeg is en zo niet verder kan. Ik deed het zelf nog nooit, in de media zitten kappen op mijn spelers. Tenslotte moet je verder met hen. Waarom zou je ze dan in de pers naar beneden halen? Ik denk niet dat je er veel mee wint. Er zijn ook voorbeelden genoeg van spelers die zich niet goed voelen onder een trainer die verbaal zeer aanwezig is. Ieder zijn karakter natuurlijk. De ene coach kan ook rustiger blijven wanneer hij onder druk komt te staan dan de andere. Er zijn er die door de stress bij wijze van spreken een ander mens worden.’

Zonder haantjesgedrag

Stefan Van Loock komt uit de media en is nu bij de KBVB mediaverantwoordelijke van de Rode Duivels en de Red Flames. Hij pleit voor een mentaliteitsverandering in het voetbal. ‘Ongetwijfeld zijn er veel momentopnames waarvan coaches de dag nadien denken: dat had ik niet moeten zeggen’, zegt hij. ‘Nobody’s perfect. Iedereen maakt fouten, maar ik merk toch meer onbegrip voor een fout van een scheidsrechter dan voor het eigen falen van een ploeg. Fouten zullen er altijd zijn. Het mag natuurlijk de spuigaten niet uitlopen, want er staat veel op het spel en een fout van de scheids kan het verschil maken tussen wel of niet play-off 1 spelen. Maar ook een open doelkans missen of een foute wissel doorvoeren kan dat verschil maken.

‘Ik kan mij best inleven in de ontgoocheling en de reacties van coaches, maar iets meer begrip voor de man of het team dat de wedstrijd in goeie banen moet leiden zou wel op zijn plaats zijn. Als scheidsrechter is het nu ook bijna onmogelijk geworden om rustig te overleggen met je assistenten, want ze staan meteen met vijf man in je nek te blazen. Hoe kun je dan nog een serene beslissing nemen? Dat is bijna niet meer werkbaar, dus… ja, er mag wel wat gaan veranderen. Of zwaardere straffen de oplossing zijn, weet ik niet. Moet je coaches schorsen, ploegen punten aftrekken? We moeten in elk geval af van het macho- gedrag. Ik bedoel: van het elkaar belazeren en het scoren op de kap van een ander. Ik ben naar het EK voor vrouwen geweest en dat was een heel andere wereld. Daar was ook een echte, heerlijke voetbalsfeer, fe-no-me-naal soms, maar zonder haantjesgedrag, zonder mensen die zichzelf met straffe uitspraken in de kijker willen zetten en zonder coaches die zichzelf als de vedette van de ploeg zien. Er moet in het voetbal echt op alle gebied een mentaliteitsverandering komen, want ik zie overal symptomen van machocultuur: bij spelers, trainers, bestuurders, soms bij scheidsrechters en zeker bij de media, waar ik zelf deel van uitmaakte en er mij allicht ook aan bezondigde. Maar dat wordt ongetwijfeld een lang proces.’

Cees Wijburg bij Louis van Gaal
Cees Wijburg bij Louis van Gaal© Belga Image

‘Je moet altijd je grenzen kennen’

Cees Wijburg is een Nederlandse communicatieadviseur en mediatrainer met een journalistieke achtergrond. In België was hij ooit lesgever in mediatraining in de UEFA Pro Licence-trainersopleiding, verleende hij onder meer ook Club Brugge en Francky Dury diensten en was hij raadgever van ex-KBVB-preses François De Keersmaecker. “Kritiek geven op de scheidsrechter is nooit verstandig,” zegt hij, “maar het schetst wel een beeld.” Dat blijft hangen bij een mens en op een dag kom je hem weer tegen, merkt hij op, en kan hij dan nog onbevangen fluiten? “De opmerking van Francky over die videoref is cynische humor, een steek onder water. Dury is oprecht en authentiek. Als je gefrustreerd bent, kan dat in de emotie wel eens gebeuren. Zo zie ik ook de uitspraken van Hein Vanhaezebrouck over zijn eigen spelers, de scouting en de transfers. De start van AA Gent is slecht, de druk is heel groot en dan kan er frustratie in je communicatie sluipen.” Dat de voorzitter voor het eerst en heel nadrukkelijk openbaar titelambities uitsprak, noemt Wijburg riskant. “Tenzij je Messi haalt! Omdat je zo onnodig extra druk legt – en ik vind ook dat iedereen zich primair bij zijn eigen competentie moet houden. Hein is een zeer bekwame, karaktervolle trainer, iemand die ook in Nederland wordt gevolgd, én hij is ook een emotionele man. Dat kan ik best appreciëren. Ik herinner mij dat hij bij Kortrijk ooit reageerde op een supporter van Genk die vanuit de tribune iets tegen hem riep. Dat begrijp ik wel allemaal. De mediadruk is intens geworden, dat achtervolgt je en je zit eigenlijk constant in nauwe schoentjes. Maar in de pers je spelers individueel viseren, is echt niet verstandig. Als ik dan lees dat er in Gent zelfs een interviewstop is geweest, denk ik: er is paniek. Je moet de media faciliteren, deftig te woord staan, de journalisten hun vak respecteren én het is ook een mogelijkheid om een boodschap naar je fans en sponsors en het hele land uit te dragen.

“Maar: je moet wel altijd je grenzen kennen. Het is dus zaak dat je voorzichtig bent met wat je communiceert en dat je je bewust bent van het effect van je woorden. Hein is een grote trainer in België, hij moet weten dat hij een autoriteit is en dat zijn woorden gewogen worden. Ik begrijp sommige trainers wel wanneer ze in de pers uit hun rol schieten. Het is de druk van het werk, het aansturen van het team, het zoveelste interview met dikwijls dezelfde vragen. Maar een trainer moet zich eerst en vooral als de baas correct gedragen. Ik zie dat Hein geregeld cynisch is, dat hij België al het trainerskerkhof van Europa noemde. Maar feit is ook dat trainers vaak te snel in een nieuwe job stappen, zonder te weten waaraan ze beginnen, zonder met elkaar duidelijke afspraken te maken over hoe ze precies samen een visie zullen schrijven. Sowieso vind ik veel clubs tekortschieten in de begeleiding van hun trainers qua media en exposure. Het is heel belangrijk dat er iemand is om die media- en communicatievraagstukken te managen. Ik roep clubs op om daar met trainers regelmatig een item van te maken en daar iemand naast te zetten om feedback te kunnen geven op die communicatie en ze te evalueren, omdat dit gewoon ontzettend belangrijk is. Veel clubs weten mij te vinden.”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content