Voor hij dit seizoen bij Club Brugge terechtkwam, maakte Marvelous Nakamba een tussenstop in België, Frankrijk en Nederland. Het Europese parcours van de blauw-zwarte stofzuiger.
Eerste halte: Brugge. Niet bij blauw-zwart, maar bij de buren van Cercle. ‘Er zijn twee jonge spelers uit Zimbabwe op stage: Danny Phiri en Marvelous Nakamba, respectievelijk 16 en 19 jaar. Ze blijven twee weken in Brugge en spelen mogelijks met de beloften’, schrijft Krant van West-Vlaanderen op 29 januari 2010. De twee zijn op proef van Bantu Rovers, maar het weekblad heeft gegoocheld met hun leeftijd. Phiri is op dat moment 20 jaar, Nakamba heeft enkele dagen ervoor zijn 16e verjaardag gevierd. ‘Ik voelde druk, ja’, vertelde hij enkele jaren geleden aan Voetbal International. ‘Toen ik op het vliegtuig stapte, dacht ik: Marvelous, dit is je kans. Grijp ze!’
Het zou me niet verbazen mocht hij ooit in de Premier League spelen.’ – Peter Bosz
‘Nakamba werd ons getipt door Richard Glass, een Engelse spelersmakelaar, met wie we ervoor ook al hadden samengewerkt om Vusumuzi Nyoni en Honour Gombami naar Brugge te halen’, herinnert Yvan Vandamme, toen managing director van groen-zwart, zich. Twee schoten in de roos. Nyoni dartelde vier seizoenen (2006-2010) op de linkerflank, Gombami zou iets meer dan vijf seizoenen (2007-2012) voor groen-zwart spelen.
Het duo, dat net als hun jonge landgenoot ook een tijdje in Bulawayo woonde, ontfermt zich over de tiener, die op het oefenveld niet meteen indruk maakt. ‘De naam zegt me nog wel iets, maar specifieke zaken kan ik me niet herinneren. Hij zal er wellicht niet bovenuit gestoken hebben’, zegt Jurgen Van Opstaele, toen trainer van de groen-zwarte beloften. Veertien dagen na zijn aankomst zit het eerste buitenlandse avontuur van Nakamba erop. Hij is te jong, zo klinkt het in Brugge, maar krijgt de raad om hard te blijven werken. Een litteken op zijn nog jonge ziel. En, ontdekt hij: ‘Ik wist niet dat het op aarde zó koud kon zijn.’
Hij keert terug naar zijn land, waar hij bij Bantu Rovers op zijn zestiende in de Zimbabwe Premier Soccer League debuteert. Een pezig spelertje, dat door de trainers wordt gedwongen om de taken en verantwoordelijkheden van verschillende posities – centraal of op de flanken in de verdediging, verdedigende en aanvallende middenvelder, of achter de diepe spits – onder de knie te krijgen.
In het voorjaar van 2012 wordt Bantu Rovers uitgenodigd voor de Dallas Cup, een prestigieus jeugdtoernooi met 180 teams. De U19 verbaast iedereen en plaatst zich vlot voor de halve finales, waar het op Arsenal botst. Europese scouts kijken mee, een paar weken erna mag Nakamba – international in zijn land bij de U20 – voor de tweede keer naar het Jan Breydelstadion. Hij speelt enkele wedstrijden met de beloften, maar de situatie is niet veranderd. Op vrijdag 4 mei 2012 schrijft Krant van West-Vlaanderen: ‘Marvelous Nakamba keerde terug naar Zimbabwe. Hij maakte een goede indruk maar is nu geen prioriteit.’
Niet goed genoeg? Yvan Vandamme: ‘Spelers die jonger waren dan 23 jaar en niet in de Europese Unie waren geboren, moest je een loon van minstens 90.000 euro per jaar garanderen. En op basis van zijn leeftijd had de club waar hij werd opgeleid, FC Highlanders, recht op een vergoeding van 60.000 euro. Dat betekent dat een eerste seizoen ons minstens 150.000 euro zou kosten. We zagen zeker potentieel. Vista, goede voeten en een lieve en toegewijde jongen, maar een vereniging als Cercle kon zich zulke bedragen voor een jonge speler niet permitteren. Een vergissing? Het blijft moeilijk om jonge spelers in te schatten. In 2008 gaven we Obidiah Tarumbwa, een andere Zimbabwaan, wel een overeenkomst, maar dat werd geen groot succes.’
Missie mislukt. Enkele maanden erna, in juli 2012, wordt Marvelous Nakamba gratis opgepikt door Association Sportive Nancy-Lorraine.
De Lotharingse winter
In het midden van de jaren 90 jaagt Diego Forlán zijn Europese droom na. Hij strijkt neer in Nancy, in de winter van 1995. De Uruguayaan, die nog nooit sneeuw heeft gezien, houdt zijn avontuur na amper twee maanden voor bekeken en keert terug naar zijn continent. Marvelous Nakamba komt in ongeveer dezelfde omstandigheden in Frans Lotharingen terecht. Gescout in Dallas, op het toernooi waar hij aan deelnam met de Bantu Rovers, slaagt hij in juli 2012 voor zijn tests – hij is dan nog maar achttien. Alleen verhindert de administratieve mallemolen dat hij al meteen het shirt van AS Nancy-Lorraine aantrekt. Het is uiteindelijk pas in december van dat jaar dat hij ernaartoe kan, met een stagecontract van twee jaar.
Hij begint bij de U19 van ASNL, vooraleer hij beetje bij beetje zijn kans krijgt bij de reserven, die in de Franse vierde afdeling uitkomen. Romain Grange, die destijds ook net bij Nancy kwam, moet al diep in zijn geheugen graven om zich de Zimbabwaan te herinneren. ‘Hij had een heel goeie linkervoet, technisch was hij erg onderlegd’, vertelt de linkspoot, die weet waarover hij spreekt, want hij voert in het shirt van Niort momenteel de lijst van assistgevers in tweede klasse aan. ‘Het was een goeie speler, met veel kwaliteiten, maar het probleem was dat hij nog erg jong was.’
Quentin Beunardeau, de voorbije twee seizoenen doelman van Tubize en nu bij Metz, speelde de eerste zes maanden met Nakamba samen. ‘Telkens ik met de reserven meedeed, was hij daar ook. Je zag dat hij een beetje verloren liep… Hij was verlegen en bleef wat in zichzelf gekeerd in zijn hoekje zitten.’ Nakamba raakt enigszins geïsoleerd, hij spreekt ook geen Frans. ‘En toch glimlachte hij de hele tijd, dat viel me echt op. Hij kwam op een plek die hij niet kende, in de koude, zonder zijn familie, maar je hoorde hem nooit klagen, in tegenstelling tot anderen’, onderstreept Paco Rubio, de coach van de B-kern, die het wel heeft voor de bulldozer van Bulawayo. De trainer stelt Nakamba op als de linkse punt van zijn ruit. ‘Dat is de positie in dat systeem waarbij je het meest moet lopen. Hij had al een grote motor, waarmee hij onder meer zijn matige kopspel kon compenseren.’
In 2013 zakken de eerste ploeg en de reserven van Nancy. De club wil meteen weer promoveren en Nakamba krijgt nog amper kansen. Hij speelt slechts twee wedstrijden in de Ligue 2, helemaal aan het eind van het seizoen 2013/14. Grange bewaart aan hem de herinnering van ‘een goeie jongen’: ‘Hij sprak met zijn voeten en dat deed bij best aardig. Ik was verbaasd dat Nancy niet meer moeite deed om hem te houden.’ Wanneer hij einde contract is, verkiest Marvelous om naar Nederland te trekken, ver van het koele Nancy.
Aan de Rijn
Wat Nakamba zelf van zijn periode in Frankrijk onthoudt, was dat hij er zich alleen op de wereld voelde. ‘Eenzaamheid was mijn grootste tegenstander in Frankrijk, ‘zou hij later aan Voetbal International toegeven. ‘Ik trainde in de ochtend, at op de club, trainde nog een keer in de middag en keerde terug naar mijn kamer. Alleen. Vaak deed de wifi het niet, waardoor ik niet kon skypen met mijn familie. Ja, dan ben je alleen. Het enige wat ik nog deed was lezen, rusten en bidden. Bidden dat het goed zou komen, dat ik zou slagen.’
Wanneer hij in de zomer van 2014 even terugkeert naar Zimbabwe, krijgt hij de raad om in Nederland te testen. Hij mag het proberen bij Vitesse, dat na oefenwedstrijden tegen VfL Osnabrück en Hertha BSC zijn proefperiode verlengt en hem midden augustus een contract voor vier seizoenen voorlegt. Nakamba past perfect in de politiek van de club, die na financieel moeilijke jaren sinds 2010 in buitenlandse handen is en met Chelsea samenwerkt: zelf jeugd opleiden en de hiaten opvullen met Chelseahuurlingen en transfervrije spelers, die later met winst doorverkocht moeten worden. Maar: dat vraagt geduld. De 20-jarige middenvelder hééft potentieel, onderkent ook de veeleisende T1 Peter Bosz, maar hij moet een jaartje bij Jong Vitesse – de beloften – rijpen. Voetballen op maandagavond voor een handvol toeschouwers, aantrekkelijk is het niet. ‘Ik zie die jongen hier nog toekomen op de club, met alleen maar een plastic tasje en een paar voetbalschoenen in de hand’, zegt de toenmalige assistent-trainer Rob Maas. ‘Een spelertje van wie je meteen begon te houden. Een leeuwenhart, dadendrang en ook op training 100 procent inzet, maar tegelijk een glimlach op het gezicht, aimabel en bijna nederig.’
Op aanraden van Bosz speelt beloftentrainer John Lammers hem geregeld als linksback uit. De jonge Zimbabwaan doet het zonder verpinken, maar na enkele maanden én een versnelde cursus Tactisch Denken is de voltallige technische staf er snel uit: Nakamba heeft alles om op de zes te schitteren. Maas: ‘Hij heeft dat zelf afgedwongen, zonder verbaal op onze deur te kloppen. We speelden in een andere veldbezetting dan hij gewend was, maar hij pikte het verbazend snel op.’
De doorbraak
Na het vertrek van Davy Pröpper (PSV), Marko Vejinovic (Feyenoord) en Josh McEachran (terug naar Chelsea) moet Bosz in de zomer van 2015 rond draaischijf Valeri Kazaisjvili aan een nieuwe middenveld bouwen. Lewis Baker, Engels jeugdinternational, komt over van Stamford Bridge en de 28-jarige middenvelder Sheran Yeini ruilt Maccabi Tel Aviv na acht seizoenen voor een avontuur in Gelderland, maar het is Nakamba die in de voorbereiding op het nieuwe seizoen indruk maakt op de T1. ‘Ik had niet verwacht dat hij al zo ver zou staan. Zoals hij zich manifesteerde, kon ik niet meer om hen heen’, legt Bosz begin oktober voor de camera’s van FOX Sports uit. ‘Een speler die altijd veel energie in een wedstrijd legt. Hij kan ballen recupereren én voetballen. Het zou me niet verbazen mocht hij ooit in de Premier League spelen.’
Het seizoen 2015/16 is dat van de definitieve doorbraak, waarin hij door Nederlandse media in ‘bulldozer van Bulawayo’ wordt herdoopt en oneliners genre ‘Nakamba was alweer Marvelous’ in de wedstrijdverslagen worden gelanceerd. Onverzettelijk, oersterk en bikkelhard in duels. Soms té, maar dat heeft alles te maken met de richtlijnen van Bosz, die hamert op de vijfsecondenregel: bij balverlies moet zijn ploeg binnen de vijf seconden de bal opnieuw in de ploeg krijgen.
‘Daar had hij het in begin wat moeilijk mee. Nu zijn er meer ploegen die full pressing spelen, maar toen was dat in de Nederlandse Eredivisie vrij nieuw’, vertelt Maas. Hij neemt de richtlijnen van Bosz, een vernieuwer, vaak te letterlijk. Zoals in de wedstrijd tegen AZ, waarin hij na een overbodige overtreding in het openingskwartier én een te late tackle nog voor de rust met rood wordt weggestuurd. Een recidivist. In september moest hij in de bekerwedstrijd tegen Heracles Almelo ook al vroegtijdig het veld verlaten. ‘Hij moet zijn spelstijl – energiek en fel – niet veranderen, want dat is zijn kracht, alleen moet hij wel beseffen dat er in Nederland sneller voor een overtreding wordt gefloten’, zegt Bosz in VI, na een persoonlijk onderhoud met de middenvelder. ‘Het was goed om dat met hem te bespreken.’
Hij leert snel. In de volgende 19 wedstrijden zal hij slechts twee gele kaarten pakken, op het einde van het seizoen is er geen enkele speler in de Eredivisie die meer ballen heeft gerecupereerd. Wanneer een journalist van VI hem de gedroomde ‘stofzuiger op het Arnhemse middenveld’ noemt, draait de Zimbabwaan een paar keer met zijn fonkelende ogen. ‘Stoofzuuuger? Stofzoeger?’
Timmy wie?
‘Die jongen had zó veel energie. Hij was in de eerste plaats een speler die ballen recupereerde. Aanvallend was hij, vooral door zijn jonge leeftijd, aan de bal soms te onrustig, waardoor hij die te snel inleverde. Maar dan ging hij er wel meteen opnieuw achteraan’, lacht Rob Maas, die na het vertrek van Bosz naar Maccabi Tel Aviv (januari 2016) als T1 werd aangesteld, en een bijzondere band met de middenvelder opbouwde. ‘Ik heb het geluk gehad om zijn ouders een paar keer te mogen ontmoeten. Net als Marvelous heel fijne en lieve mensen.’
Wanneer hij op 19 januari 2016 in Oosterwijk, waar hij sinds anderhalf jaar woont, zijn 22e verjaardag viert, is de familie voltallig. ‘Als klein jongetje was je verjaardag een speciale dag en eigenlijk is dat nog steeds zo’, zegt hij in VI. ‘Het is zo fijn om familie om je heen te hebben.’ Moeder kookt zijn lievelingsgerechten – mais, pasta en een kruidenmengeling -, de geur zal tot lang na hun vertrek in zijn woonkamer blijven hangen. De gedachte alleen al, tovert een glimlach op zijn lippen. ‘Heerlijk. Het is de geur van thuis.’
De Zimbabwaan is, naar Afrikaanse traditie, een familieman. Hij groeide op met vader, ooit een profdoelman, en zijn twee broers. Moeder verliet haar land om in Zuid-Afrika te gaan poetsen en keerde slechts drie tot vier keer per jaar terug naar Bulawayo. ‘Ze stuurde elke maand eten, kleding en geld op, maar we misten haar enorm.’ Maar: met het geld dat hij in Europa verdient, laat hij een villa bouwen. ‘Dat moet je doen voor je ouders’, zegt hij in april van dit jaar, in de aanloop naar de bekerfinale tegen AZ, aan De Telegraaf.
Het is dan al duidelijk: Vitesse, dat in De Kuip over AZ rolt en de eerste prijs uit de clubgeschiedenis pakt, zal hem niet kunnen houden. ‘Hij moest vooruit kijken’, blikt Henk Fraser, de T1, in de Gelderlander terug op het parcours van zijn jonge middenvelder, met wie hij bijna dagelijks aan de slag ging. ‘In de kern is hij een balafpakker, maar in begin van het seizoen koos hij er meestal voor om de bal achteruit te spelen. De voortzetting, de actie vooruit, moest beter. Daarin heeft hij zich ontwikkeld.’
En hij is een modelprof, zag ook Fraser. ‘Toen hij met Zimbabwe werd uitgeschakeld in de Afrika Cup, pakte hij onmiddellijk het vliegtuig naar Parijs en stond een dag later op het veld voor de kwartfinale van de beker tegen Feyenoord. Hij was er meteen klaar voor.’ Dat zou de volgende maanden ook in Brugge blijken. Wie spreekt daar nu nog over Timmy Simons?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
