Radja Nainggolan: zijn evolutie van breker naar bouwer

Radja Nainggolan, afgelopen weekend met twee doelpunten nog Man van de Match tegen Inter (1-3), neemt het woensdagavond met AS Roma op tegen stadsrivaal Lazio Roma in de Coppa Italia. Nochtans lijkt bondscoach Roberto Martinez geen plaats voor hem te hebben bij de Rode Duivels. Analyse van de bloedvorm van Ninja.

Volgens het gezegde leiden alle wegen naar Rome. Voor Radja Nainggolan lijkt de snelweg naar het succes nochtans niet tussen de Rode Duivels en de Eeuwige Stad te liggen. Ninja speelt zonder veiligheidsgordel en voor zijn onstuimige voetbal is er amper plaats in de nationale ploeg. Analyse van een verstopte toekomst.

De eerste bladzijden in de geschiedenis van de Eeuwige Stad werden geschreven op en rond haar zeven heuvels, maar het duurde slechts enkele eeuwen voor de Wolvin een pak nieuwe wolven in haar roedel toeliet. Toen het Imperium Romanum zijn laatste dagen inging, liet het zeer gedisciplineerde Romeinse leger de verdediging van veroverde gebieden over aan de ‘barbaarse’ legioenen, mannen uit het noorden die eerder daadkrachtig dan georganiseerd waren. Rome gaf de voorkeur aan assimilatie boven integratie en wilde de eigenheden van de ‘barbaren’ uitgommen om er legionairs zoals de anderen van te maken. Het Romeinse Rijk ging ten onder.

Meer dan een millennium later staat Luciano Spalletti aan het hoofd van het legioen der giallorossi. Zijn kern is even kosmopolitisch als het Romeinse Rijk, van het Egyptische raffinement van Mohamed Salah via de legionairsbaard van Daniele De Rossi tot de typisch noordse, ongebreidelde kracht van Radja Nainggolan. De coach van La Lupa kent de kwaliteiten van zijn Belg. Hij weet dat Julius Caesar 2000 jaar geleden de dapperheid van dat volk loofde. En dus besluit hij het principe van assimilatie van zijn voorouders te laten varen en een modernere koers te varen. De kwaliteiten van Ninja zullen niet wegdeemsteren in het legioen, maar net in dienst ervan aangescherpt worden.

‘Je kunt zijn kwaliteiten maar beter benutten’, zei Spalletti over zijn nummer 4 tijdens het EK. De coach van AS Roma was erover verbaasd dat België het vurige voetbal van Nainggolan bluste en hem opsloot in de rol van brandweerman voor de verdediging. ‘Als hij hoger speelt, zoals bij ons, kan hij meer zijn stempel drukken op het spel. Dan zet hij druk op de verdediging en vervolgens ook nog eens op het middenveld van de tegenstander.’

Enkele maanden nadien ging Spalletti nog verder: ‘Radja kan op alle posities spelen, maar om zijn maximale rendement te halen moet hij ruimte hebben. Het is gemakkelijker voor hem als hij zijn zuivere instinct mag volgen.’ De Romeinse coach heeft in Nainggolan nooit een defensieve middenvelder gezien. Hij beseft dat zijn Belgisch wapen het scherpst is aan de overzijde van de middellijn.

Herinnering aan Perrotta

De nieuwe tactische geschiedenis van Nainggolan is paradoxaal. We hebben het dan over een spelers wiens symbolische actie de spectaculaire tackle met de hiel is, maar die tegenwoordig opereert als trequartista, een positie die beroemd werd in de Laars door toedoen van Sandro Mazzola en nadien Gianni Rivera in de jaren zestig. ‘Ik ben geen trequartista zoals men die gewoonlijk ziet’, geeft Ninja zelf toe. Nochtans zijn de vaste bezoekers van het Stadio Olimpico niet erg verrast door de keuze van Spalletti. Toen hij in zijn eerste periode bij de giallorossi op de bank zat, zette de coach een 4-2-3-1 neer, met in de punt van de aanval Francesco Totti als een valse 9 nog voor Pep Guardiola Barça en Lionel Messi zo liet spelen. De positie achter de Imperatore werd opgevuld door het loopvermogen van Simone Perrotta, een ploeterende middenvelder die een rij hoger werd ‘heruitgevonden’ in het kostuum van trequartista incursore.

Perrotta, veeleer onopvallend in de statistieken, sluit een seizoen af met acht goals en maakt er dertien het seizoen erop. Een traject dat lijkt op dat van Radja Nainggolan tien jaar later. ‘Radja doet me denken aan de Perrotta in mijn eerste Romeinse periode’, beweert Spalletti. ‘Perrotta hield ervan om even te verdwijnen, om dan met gedoofde lichten te infiltreren. Radja heeft een beetje dezelfde eigenschappen.’ De Rode Duivel scoorde in zijn eerste 201 wedstrijden in het calcio amper veertien keer en voegde daar onder de nieuwe coach twaalf goals in slechts 40 matchen aan toe.

Tien jaar geleden zette Spalletti Totti in de punt ‘om de vos dichter bij het kippenhok te brengen’. een idee dat hij nu vernieuwt met Nainggolan. Radja raakt tegenwoordig 70 procent van zijn ballen op de helft van de tegenstrever, tegenover 55 procent vorig seizoen. Zijn gemiddelde van ballen die hij in de rechthoek raakt, is meer dan verdubbeld: van twee naar vijf procent. Zijn invloedssfeer is uitgerekt tot in de zestien meter, van waar tegenwoordig 38 procent van zijn schoten vertrekken. Vóór dit seizoen was de bazooka van Ninja vooral een langeafstandswapen, dat slechts 25 procent van zijn schoten afvuurde in de backlijn.

Dj in Rome

In één seizoen ging Nainggolan van 1,9 naar 2,4 schoten gemiddeld per match. Hij is een andere speler geworden dan toen hij de richtlijnen van Rudi Garcia volgde. Onder de Franse coach was Ninja een plichtbewuste middenvelder, die gemiddeld 54,2 passes per wedstrijd afleverde, met een slaagpercentage van 86,8 procent. Bijna de helft (46 procent) van zijn ballen speelde hij op de eigen helft, op een middenveld met naast hem het tactische vernuft van Daniele De Rossi en de geniale voeten van Miralem Pjanic.

Sinds zijn terugkeer in Rome heeft Spalletti de teugels van zijn volbloed laten vieren om hem hoger op het veld te laten galopperen. Het onvermijdelijke tikkeltje anarchie in het spel van Radja verliest op die manier zijn mogelijke nadelen en laat de voordelen beter uitkomen. Zijn chaotisch positiespel in een zonesysteem is opgeheven en hij mag nu de tegenstander naar de keel gaan grijpen terwijl hij ingedekt wordt door de aanwezigheid van een meer bezadigd duo achter hem: Kevin Strootman naast De Rossi. ‘Radja overvalt je’, zegt Spalletti enthousiast. ‘Je denkt dat hij niet gevaarlijk is, dat je buiten zijn bereik bent, maar dan maakt hij opeens een sprong van vijf meter en zit hij boven op je.’ Na de heenronde van het kampioenschap had alleen de 21-jarige Milanees Suso vaker het balbezit heroverd dan Nainggolan (19 keer) in het voorste derde deel van het veld. De coach van AS Roma besluit: ‘Radja verplicht de tegenstander ertoe slecht te spelen.’

De Rode Duivel vreet ruimte en strooit met sprintjes en is dus in zijn nopjes in deze rol waarin zijn verticale spel wonderen doet, zowel door defensieve kwaliteiten als door zijn steeds scherper oog voor infiltraties. Nainggolan vult perfect de standvastigheid aan van Edin Dzeko, die niet bepaald bekendstaat om zijn beweeglijkheid. Ninja’s ritmeveranderingen richten een ravage aan in een competitie waarin het voetbal vaak nog wordt opgevoerd volgens een trage choreografie. Radja is daar een anachronisme, een adolescent die wil dansen op de tonen van Tomorrowland en beland is op een bal van de derde leeftijd.

Radja en Roberto

Om statistieken kun je niet heen. De highlights van Radja Nainggolan steken de grenzen over om in België de ogen te openen en een heleboel vragen te doen rijzen bij zijn afwezigheid tijdens de recentste interlands. Door het vertrek van Axel Witsel naar China, om zich daar sportief te gaan begraven, is de naam van Ninja weer naar de oppervlakte gekomen. Haalt Roberto Martínez het echt in zijn hoofd om een nationaal elftal op het schaakbord te toveren zonder hem erbij?

In het schaken is Radja de loper, het stuk dat opleeft wanneer de ruimte zich breed opent. Een troef die erg wordt beknot wanneer zijn maats in de weg gaan staan en zijn reikwijdte inperken. Niet echt iemand die geschikt is om te verdedigen, zeker niet in een 4-2-3-1 waarbij de verdedigende middenvelders veeleer gebonden zijn aan hun positie voor de verdediging dan dat ze zich mogen uitleven in de pressing.

Dat het verkeerd is om Nainggolan als een soort Witsel te beschouwen, werd heel duidelijk sinds begin december. In de Romeinse derby schudde Luciano Spalletti een verdediging met drieën uit zijn mouw, waarbij Kostas Manolas zich aan de zijde van Antonio Rüdiger en Federico Fazio posteerde. De Wolvin toonde haar tanden in een 3-4-2-1, die een nationale hype werd. Radja liet De Rossi en Strootman positie innemen voor de defensie en speelde een rij hoger, naast Diego Perotti in steun van Dzeko.

Als Nainggolan weer ter sprake komt in verband met de nationale ploeg, dan kunnen de analisten niet anders dan concluderen dat de Radja die in het calcio zo indrukwekkend is, geen concurrentie vormt voor Witsel, Marouane Fellaini of Mousa Dembélé, maar eerder een alternatief is voor Dries Mertens of Eden Hazard. Het is trouwens in de rol van aanvallende middenvelder dat Nainggolan onder de ogen van Roberto Martínez, aanwezig op de tribunes van het Stadio Olimpico, de enige goal maakte tegen het Milan van Vincenzo Montella.

Een ninja in de hof van Eden

Nauwkeurig onderzoek van de ruimte die Nainggolan dit seizoen in het shirt van AS Roma bestrijkt, onthult snel de contouren van zijn probleem in de nationale ploeg. De richtlijnen van Spalletti maken dat Ninja meer aanwezig is op het voorste derde deel van het veld dan in het centrum. De Nainggolan van 2017 voert 39 passes per match uit, terwijl hij 61 keer aan de bal komt. Hij neemt veel risico (van zijn passes komt 78,3 procent aan) en de nieuwe chouchou van de Romeinse tifosi schittert vaker met de bal (24e in het klassement van schoten op doel in de Serie A) dan zonder (1,6 tackles en 1 interceptie per match, dat is buiten de top 100 in Italië).

Nainggolan komt minder vaak aan de bal. In 23 competitiematchen doorbrak hij dit seizoen slechts één keer de grens van 75 balcontacten, tegenover zes keer in 18 wedstrijden vorig seizoen. En vooral: die passes komen grotendeels tussen de centrale en de linkse as van het veld op de helft van de tegenstander. Een territorium dat bij de nationale ploeg door Roberto Martínez ontdaan is van alle ongewenste bezetters om het helemaal aan Eden Hazard te schenken. Die is ook bij Chelsea eigenaar van dat veldperceel sinds de komst van Antonio Conte naar Londen. Het gaat bij de Rode Duivels zelfs nog verder: tijdens de recentste interlands was de middenvelder die aan Axel Witsel werd gekoppeld (Steven Defour uit tegen Gibraltar en Nederland en Kevin De Bruyne tegen Estland) telkens de rechtse man van het duo. De linkse positie werd bekleed door Witsel, die minder avontuurlijk is met de bal en dus minder de neiging heeft om het rijk van koning Eden te betreden.

De puzzel van Roberto Martínez wordt van langsom complexer, want zijn mooiste stukjes hebben dezelfde vorm in plaats van dat ze in elkaar passen. De bondscoach leek alvast één offensief vraagstuk opgelost te hebben door Kevin De Bruyne naast Axel Witsel te zetten tegen Estland, zodat die de bal vaker kon raken en zich belangrijk voelen zonder Eden Hazard te veel voor de voeten te lopen. Bovendien liet die opstelling toe om de twee toppers uit de Premier League op te stellen naast ook nog eens Romelu Lukaku, Dries Mertens en Yannick Carrasco.

Maar nu duikt daar dus het stukje Nainggolan op, met een bravoure die hem meer dan ooit incontournable schijnt te maken. Het probleem is: de puzzel van de Rode Duivels lijkt al compleet. Voor Dries Mertens, die zelf eindelijk titularis lijkt te zijn in de nationale ploeg, zou de concurrentie dus ook weleens uit Italië kunnen komen.