Emma Meesseman is niet alleen het boegbeeld van de Belgian Cats, ze is ook de initiatiefneemster van een project om de jeugd te sensibiliseren over gendergelijkheid, homofobie en racisme. Aan Sport/Voetbalmagazine vertelt ze over haar grote maatschappelijke betrokkenheid.
Wie Emma Meesseman (28) persoonlijk kent, was allerminst verrast toen ze zich in juni, net voor het EK basketbal, in een zeven minuten durend YouTubefilmpje uitsprak over equality en social justice. Al veel langer dan vandaag is haar blikveld immers niet alleen beperkt tot het basketbalterrein, ze heeft ook oog voor de problemen in alle geledingen van de samenleving. Niet alleen in België, maar ook ver daarbuiten.
‘Van kindsbeen af heb ik die maatschappelijke betrokkenheid meegekregen’, vertelt Meesseman vanuit Tokio. ‘Niet dat mijn ouders mij dat hebben ingepompt, dat is automatisch gegroeid. Wanneer we op reis gingen, kozen we bijvoorbeeld nooit voor een zwembadvakantie. We ontdekten de regio, leerden de plaatselijke cultuur kennen, praatten met de lokale bevolking. Heel belangrijk was ook de jamboree in Londen, die ik op mijn vijftiende met de scouts bijwoonde. Nog altijd een van mijn mooiste jeugdherinneringen, die smeltkroes van culturen. Zo leer je dat niet iedereen dezelfde is, maar dat die ‘andere’ mensen daarom niet minderwaardig zijn. Zo heb ik een groot rechtvaardigheidsgevoel ontwikkeld, ben ik altijd opgekomen voor degenen die werden achteruitgestoken. Het verschil is dat ik dat nu – meer dan ooit – aan de wereld laat weten.’
Een andere factor in die persoonlijke evolutie: Meessemans periode in de WBNA, waar ze al sinds 2013 voor de Washington Mystics speelt. ‘Zelf kwam ik in België ( bij Blue Cats Ieper, nvdr) en in Frankrijk ( bij Villeneuve-d’Ascq, nvdr) nooit rechtstreeks in aanraking met racisme of homofobie. In Washington zag ik dat wél, bij mijn zwarte teamgenotes, hoe zij daaronder leden. Maar hoe ze ook vurig opkwamen voor hun rechten. Al in 2016 hebben we voor een match met de hele ploeg tijdens de opwarming T-shirts met een ‘ Black Lives Matter‘-opschrift gedragen. Als protest omdat politieagenten wéér zwarte Amerikanen hadden doodgeschoten. Een teamgenote, Tierra Ruffin-Pratt, had zo eerder al haar neef en beste vriend verloren. Een gewaagde beslissing, die T-shirts, want eerder had de WNBA andere speelsters daarvoor al een boete gegeven. Maar dat hield mijn ploegmaats niet tegen. Na die wedstrijd hebben we ook geweigerd om vragen over basketbal te beantwoorden en hebben we alleen over politiegeweld gesproken.’
Waarom zouden wij moeten zwijgen? Wij dienen niet alleen als entertainment voor anderen, we maken ook deel uit van deze maatschappij.’
Ook daarna speelden veel van Meessemans collega’s bij de Mystics een voortrekkersrol in de BLM-beweging. Zeker toen die vorige zomer nog meer op de voorgrond trad na het politiegeweld met de dood van George Floyd en het neerschieten van Jacob Blake. ‘We gingen nog een stap verder en weigerden een match te spelen. We wisten dat dat voor de WNBA op financieel vlak kwalijke gevolgen kon hebben, maar toch hebben we doorgezet. We verschenen alleen op het terrein met een wit T-shirt, met achteraan zeven zwarte stippen. Als symbool voor de zeven kogels die Jacob Blakes rug hadden getroffen. Zo hebben we met de hele ploeg geknield, als protest. Eén speelster, Ariel Atkins, schoven we naar voren als woordvoerster. Zij was heel emotioneel en twijfelde over wat ze voor de camera’s zou vertellen. Nooit zal ik die twee zinnetjes, nota bene van mijn kamergenote, vergeten: ‘ What do I have to say? Stop killing us!?’ Dat kwam zó hard binnen…
‘Omdat ik al die protesten, groepsgesprekken en speeches vanop de eerste rij meemaakte, begon er ook bij mij steeds luider een belletje te klinken: ik moet zélf ook iets doen. Ik kán niet langer zwijgen. Zeker toen ik afgelopen lente vanuit Jekaterinenburg ( waar Meesseman in de Russische competitie speelt, nvdr) hoorde over die verschrikkelijke homomoord in Beveren en over twee verkrachtingszaken waarbij de daders vrijuit gingen. Wat gebeurt er? Hoe kan dat nu? Zelfs in België?’
Niet langer zwijgen
En dus ging Meesseman in de aanloop naar het EK in juni samenzitten met de basketbalfederatie. ‘Ik vroeg of wij als ploeg – dus niet alleen ik – een project rond gendergelijkheid en antiracisme op poten konden zetten, met de Mystics als voorbeeld. Weliswaar niet door voor één wedstrijd een T-shirt te dragen en daarna niets meer te doen, zoals in het voetbal. Neen, het moest méér zijn, een deel van de identiteit van de Belgian Cats worden.
‘Door onze deelname aan het EK en vooral de Spelen zouden we ook een steeds groter platform krijgen. Aan de vele jongeren die naar ons opkijken, wilden wij vertellen dat in de zeer inclusieve basketbalwereld wél iedereen als gelijk aanvaard wordt. Met de federatie hebben we zo verschillende ideeën uitgewerkt: speelsters via sociale media een boodschap laten verkondigen, equality-projecten opzetten met jeugdhuizen, banners ophangen tijdens onze wedstrijden… Dat zullen we met de federatie ook de komende maanden en jaren voortzetten. Dit is een project zonder einde.’
Meer dan ooit is Meesseman er immers van overtuigd dat ook topsporters niet langer moeten zwijgen als ze hun stem willen gebruiken om ongelijkheid aan te klagen. ‘Te zot voor woorden toch dat wij onze mond zouden moeten houden en alleen maar over sportieve zaken zouden mogen spreken, omdat anderen dat niet verdragen? Shut up and dribble, zoals een Amerikaanse presentatrice ooit tegen LeBron James zei… Hallucinant! Wij dienen niet alleen als entertainment voor anderen, we maken ook deel uit van deze maatschappij.’
De negatieve reacties neemt de West-Vlaamse er dan wel bij. ‘Op het YouTubefilmpje van de Cats heb ik er gelukkig nog geen ontvangen. Wel op de foto die ik vorige zomer op Instagram deelde, van toen we met de Mystics met witte T-shirts op het terrein arm in arm stonden, na het neerschieten van Jacob Blake. Ik heb er toen ook expliciet bij vermeld: ‘ People question why we have to say Black Lives Matter: this is why.‘ De berichten die je dan krijgt… Toch ben ik de discussie met die mensen aangegaan. Sommigen kon ik overtuigen, anderen bleven bij hun standpunt. Ik was echter al blij dat ik de conversatie op gang kon brengen. Mijn ploeggenotes zeiden nochtans dat ik er niet op moest reageren, maar als ik één iemands mening kan veranderen, is dat al een begin.’
Daarom gaat Meesseman ook heel graag om met jongeren. ‘Voor veel volwassenen is het helaas te laat om hun wereldbeeld bij te stellen. Kinderen kun je, via een of andere activiteit, wel op een ongedwongen manier vertellen en tonen dat de wereld niet zo ongelijk hoeft te zijn, zelfs als hun vader of moeder het anders zeggen. Wat is er mooier dan hen zo te inspireren? Door op en naast het veld zelf het voorbeeld te geven. Niet als vedette, maar als een normaal persoon.’
Die uitgesproken rol botst nochtans met het introverte karakter van Ieperse, die op het basketbalveld liever spreekt met haar moves en shots dan met woorden. ‘Vroeger was ik zelfs in interviews vrij verlegen, maar mettertijd heb ik geleerd om mezelf daarvoor open te stellen. Omdat ik wist: het komt de populariteit van mijn sport ten goede. Zo wil ik nu ook opkomen voor gelijkheid in de maatschappij, maar op mijn manier, passend bij mijn karakter. Speechen voor een grote menigte, zoals mijn Mysticsploeggenote Natasha Cloud, zal ik nooit doen. Via een filmpje op sociale media, een interview als dit of activiteiten met vooral kinderen kan ik evengoed mijn boodschap verkondigen.’
Bevrijding
Andere topsporters, F1-rijder Lewis Hamilton, atlete Allyson Felix, voetballer Marcus Rashford of basketter Patty Mills, spraken al over hoe ze eerst bang waren om zichzelf als voorvechter tegen racisme en ongelijkheid op te werpen. En hoe ze zich bevrijd voelden nadat ze die stap hadden gezet. Voor Meesseman is dat echter anders. ‘Ik heb die ongelijke behandeling zelf nooit aan den lijve ondervonden. Hamilton en co wél, van jongs af aan. Op een bepaald moment hebben ze ingezien dat ze dat niet meer stilletjes moeten ondergaan. Dat bevrijdende gevoel heb ik dus niet, maar ik voel me wel gesteund. Omdat ik weet: ik ben niet de enige topsporter die dat doet. Voor mij is dit ook geen life changing moment – mijn leven is nu niet totaal veranderd, hé. Ik zeg nu alleen luider wat ik al lang voel en denk.’
Meesseman is daarmee wel een van de weinige Belgische topsporters, naast haar voorbeeld Romelu Lukaku, die daar zo openlijk voor uitkomen. ‘Waarom? Misschien beschouwen de meesten het als ‘normaal’ dat racisme, homofobie en dergelijke niet kunnen. En de meesten hebben het allicht ook zelf niet meegemaakt. Ik wel, maar dan via mijn ploegmaats in de WNBA. Zonder die ervaringen had ik die stap misschien ook niet gezet. Misschien denken velen ook: hoe kan ik nu op dat vlak het verschil maken in een landje als België? Niet elke sporter heeft immers hetzelfde grote platform als de NBA-vedetten of voetbalsterren. Maar zelfs in het kleine België kan élke stem een verschil maken, hoe klein ook. Een klein verschil is óók een verschil. Zelfs als je als sporter maar één iemand inspireert.’
Wat haar nieuwe, meer uitgesproken rol betekent voor haar nalatenschap als basketbalspeelster, naast al haar titels en trofeeën, daar stond Meesseman nog niet bij stil, zegt ze. ‘Ik wil vooral dat mensen zullen zeggen dat ik, ondanks alle sportieve successen, altijd dezelfde ben gebleven, met de voeten op de grond. En als ze ook zullen onthouden dat ik mijn stem heb gebruikt, en ook ná mijn pensioen als sporter zal gebruiken, dan zal ik daar heel blij om zijn. Ook al is dat niet te vergelijken met wat mijn ploeggenotes bij de Mystics hebben gedaan. Natasha Cloud heeft het vorige WNBA-seizoen zelfs niet gespeeld, omdat ze tijd wilde vrijmaken voor de BLM-beweging – een véél grotere opoffering dan wat ik nu doe. Al beogen we wel hetzelfde doel: dat élke mens als gelijke behandeld en aanvaard wordt. Zo moeilijk kan dat toch niet zijn?’
Ambassadrice van Phonak
Emma Meesseman is sinds kort ook ambassadrice van Phonak, een producent van hoorapparaten. Door een aangeboren afwijking is ze, net als haar broer, voor vijftig procent doof en draagt ze al van jongs af een hoortoestel. In deze rol wil ze jongeren tonen dat ook dat geen hinderpaal hoeft te zijn in hun persoonlijke ontwikkeling. ‘Mijn broer en ik zijn daarmee nooit gepest, noch op school, noch in het basketbal of bij de scouts. We hebben een heel normale jeugd gehad, hebben dat nooit als iets ‘vreemds’ ervaren. Pas toen ik in Frankrijk ging spelen, bij Villeneuve-d’Ascq, zag ik dat het voor sommigen niet zo normaal was. Een ploeggenote wilde zelfs alleen met los haar, zonder staartje, op het terrein verschijnen, opdat niemand zou zien dat ze een hoortoestel droeg. Ik heb haar toen gezegd dat ik altijd met een staartje heb gespeeld en dat ze daar niet beschaamd voor hoeft te zijn.
‘Later, in de WNBA, werd ik nog meer als een voorbeeld aangezien. Aanvankelijk verschenen er zelfs vooral verhalen en interviews over de ‘Belgische speelster met de hoortoestellen’. Studenten van de Gallaudet University, een unief voor doven en hardhorigen in Washington, kwamen zelfs speciaal voor mij naar matchen van de Mystics. Ik was verwonderd hoezeer zij naar mij opkeken. Ook toen heb ik benadrukt dat een ernstig gehoorprobleem hen niet hoeft tegen te houden om hun droom na te jagen.
‘De reacties waren heel positief, zoals ook nu, in mijn rol voor Phonak. Ik krijg veel vragen van slechthorende kinderen of van hun ouders, hoe ik daarmee omga. ‘Een hoorapparaat is zoals een bril, maar dan voor de oren. Dat is perfect normaal’, antwoord ik altijd. Via de bluetoothfunctie kan ik zelfs bellen en naar muziek luisteren. Mensen zijn vaak verwonderd als ik dat vertel, en denken dan: hé, misschien is dat tóch iets voor mij. Als ik de angst zo kan wegnemen, dan heb ik ook op dat vlak mijn doel bereikt.’
Protest in Tokio
Op de Spelen in Tokio verbiedt het IOC nog altijd elke vorm van protest tijdens de podiumceremonie. Daar heeft Emma Meesseman weinig begrip voor. ‘Ik snap dat ze willen vermijden dat bepaalde atleten een politiek geladen boodschap willen uitsturen, maar waarom zou je boodschappen verbieden die ijveren voor gelijkheid? Daar kan niemand toch iets op tegen hebben? Het is al positief dat ze het toelaten bij de ploegvoorstelling en op persconferenties, maar waarom dan niet op het podium? Ik vermoed dat dat sommige atleten niet zal tegenhouden. En dan zal de wereld zich achter hen scharen. Benieuwd wat het IOC dan zal doen en of het zichzelf in de voet zal schieten.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
