Drie vragen over de Super Bowl

Vanaf 0u30 vannacht begint in Phoenix, Arizona, de Super Bowl tussen de New England Patriots en de Seattle Seahawks. De Super Bowl is een van de grootste sportevenementen ter wereld, en het grootste in de VS, met gemiddeld 110 miljoen Amerikanen die aan het scherm gekluisterd zijn voor advertenties, muziek en zowaar ook sport.

In het jaar 1966 besloten de twee grote federaties van American Football samen te smelten tot de National Football League. De federaties zouden elk hun kampioenschap organiseren en vervolgens een supercupwedstrijd spelen tussen de winnaars van beide federaties. De eigenaar van de Kansas City Chiefs had zijn kinderen zien spelen met een Super Ball spel en dat bracht hem op een idee voor een naam voor de nieuwe beker: de Super Bowl.

American Football was al langer populair, maar de superwedstrijd maakte het dat nog meer.

Eerst ging het vooral om de wedstrijd zelf. Maar al snel werden de tv-advertenties, gericht op mannen, met bier, auto’s en snacks, later ook met eindeloos advertenties voor erectiepillen, een essentieel onderdeel van het spektakel. Het is een soort ongeschreven wet: de adverteerders komen met nieuw, liefst spitsvondig maar ook vaak platvloers of seksistisch materiaal, en de kijkers, die de advertenties voor het eerst zien, hebben bijna evenveel aandacht voor de publiciteit als voor het sportieve spektakel. De Super Bowl-advertenties zijn de duurste van de wereld. Zender NBC vraagt dit jaar 4,5 miljoen dollar per 30 seconden (een prijsstijging met 0,5 miljoen tegenover 2014).

Sinds 1993 is er nog een derde element van aantrekking: de halftime show, die een halfuur duurt. Om een breder, jonger publiek aan te trekken, werd in dat jaar Michael Jackson gecontracteerd.

In 2004 leverde dat halftijdse spektakel een nationaal schandaal op. De zus van Michael, Janet Jackson, trad op met Justin Timberlake. Die zou het jasje van Jackson opentrekken of-scheuren. Al dan niet gewild ontblootte het maneuver kortstondig een borst, in wat Timberlake ‘a wardrobe malfunction’ noemde. Het werden de beroemdste seconden uit de geschiedenis van de Super Bowl.

The Land of the Free beboette zender CBS. Er werd op nieuwszenders gediscussieerd over zedenverwildering en er werd beslist de uitzending voortaan met een zekere vertraging, die censuur mogelijk maakte, te laten verlopen. Voor alle veiligheid viel men ook enkele jaren terug op klassieke rock, genre Paul McCartney.

Toen men later weer naar meer eigentijdse artiesten overschakelde, glipte de geheven middenvinger van M.I.A. door de censuur. Vannacht treden Katy Perry en Lenny Kravitz op. Ze hebben ‘verrassingen’ aangekondigd.

De combinatie van show, advertenties en sport leidde de voorbije jaren tot kijkcijferrecords. Vorig jaar keken meer Amerikanen dan ooit, 112 miljoen gemiddeld, met pieken tot 167 miljoen – wat betekent dat meer dan de helft van alle Amerikanen ten minste even op de Super Bowl hebben afgestemd.

Hoe men dat berekent is niet duidelijk, maar volgens Amerikaanse bronnen is de Super Bowl de op een na grootste vreetdag van de Amerikanen. De grootste is Thanksgiving, waarbij traditioneel een gevulde kalkoen met saus en puree soldaat gemaakt wordt. Bij Thanksgiving eet men meer maar relatief gezonder. Voor de Super Bowl zitten mensen op de sofa, met pizza en chips en sixpacks bier en gefrituurde kip binnen graaibereik.

In de stad waar het evenement doorgaat, is er een toestroom van prostituees. Ook daar -het is Amerika – wordt uitgekeken naar records. Dat record zou gevestigd zijn in Houston, met 10.000 extra prostituees (in combinatie met de erectieadvertenties valt de ophef over Jacksons borst nog moeilijker te begrijpen)

Het is een balspel met twee ploegen, die elk geleid worden door een soort generaal, de quarterback. De quarterback controleert de bal. Hij mag de bal afgeven aan een loper die probeert door de vijandelijke linies te rennen, of hij kan de bal gooien naar een van zijn ploegmaats die bij het begin van de spelfase als de bliksem wegrennen. De quarterback, en de mannen die met de bal moeten rennen, zijn gestroomlijnde, atletische, fotogenieke types in strakke pakken. Met name de quarterback komt in de roddelblaadjes terecht. De quarterback van de New England Patriots, Tom Brady, is getrouwd met model Gisele Bündchen. En zo is het vaker met die quarterbacks. Als ze geen liaison hebben met een model of een actrice is er wellicht sprake van een knipperlichtrelatie met een zangeres.

Naast die mooie mannen zijn er ook in elke ploeg een evenveel sumo-achtige wezens, opgeschoten klompen spier en vet, die bijvoorbeeld de quarterback beschermen tegen aanvallen. Omgekeerd stuurt de verdediging dergelijke sumo-achtigen af op de quarterback. Ze moeten proberen hem onderuit te lopen vooraleer hij de bal kan gooien.

De aanvallende ploeg moet binnen vier gooipogingen een kleine tien meter (10 yards) terrein winnen – anders moeten ze de bal opgeven. De ploeg die met de bal in de eindzone van de tegenpartij loopt, of die de bal tussen de palen van de tegenpartij schopt, verdient punten.

Het spel ligt heel vaak stil, wat het voor de oningewijde saai kan maken, terwijl de wel ingewijde de tactische aanpassingen, en het weerwerk op maat kan appreciëren.

Er is nogal wat oorlogsterminologie met de sport gemoeid, en dat is niet helemaal toevallig. Het is een harde sport, een autoritaire sport (de quarterback zet de lijnen uit, ploegen memoriseren een getallensysteem, de quarterback noemt een nummer en alle spelers weten welk ingestudeerd maneuver ze moeten uitvoeren), een sport die slachtoffers maakt.

Tien dagen geleden zond HBO een documentaire uit over de ploeg van de Chicago Bears die in 1985 de Super Bowl won. De spelers zijn nu 50-60 jaar oud en velen van hen zijn gebroken. Fysiek gebroken, verslaafd aan pijnstillers, dementerend omwille van de vele klappen tegen het hoofd, de quarterback loopt rond met zelfmoordgedachten. De trainer van de ploeg verklaarde dat hij zijn kinderen nu zou afraden voor American Football te kiezen. Een gezonde sport is het dus niet, zelfs los van het gebruik van hormonen en steroïden.

De pronostieken zijn verdeeld. De Seattle Seahawks wonnen vorig jaar en zijn een team dat als de beste stug verdedigt. De New England Patriots hebben met quarterback Brady al 3 Super Bowls gewonnen. De Patriots spelen aanvallend. De twee ploegen hebben opvallende, geïnspireerde en inspirerende coaches. Die van de Seahawks is een overjaarse hippie, die zich publiekelijk afvraagt of de Amerikaanse regering, of een Amerikaanse overheidsdienst, niet zelf de aanslag van 11 september heeft georganiseerd. Wat een zekere gekte maar ook moed vereist. De coach van de Patriots is dan weer gewiekst en geraakt af en toe in schandalen verwikkeld. Zo liet hij ooit een tegenpartij bespioneren, zodat men op voorhand wist wat welk nummer in de ploegtactiek betekende.

New England, dat ruim zijn conferentiefinale won, hield aan die overwinning toch een kater over. Tijdens de rust werd vastgesteld dat de wind uit hun ballen gelaten was, zodat de druk minder was dan reglementair vereist (hoeveel minder is niet bekendgemaakt). In alle omstandigheden, maar nog meer bij winters of nat weer, valt een minder strakke bal makkelijker te vangen. Deflategate heeft in de VS de voorbije veertien dagen meer inkt doen vloeien dan om het even welk nationaal of internationaal nieuwsitem, en een van de vragen die sportuitzendingen zich stelden was of de ploeg een weerbots zou krijgen van de negatieve publiciteit.