Na een moeilijke aanloop vol onzekerheden begint het WK morgen met één grote favoriet: het gastland. De buitenwacht duwt de Rode Duivels voor het eerst in de rol van outsider. Bem-vindo ao Brasil!

Het was een vreemd gezicht zaterdag in metrostation Luz. Supporters van Jesus liepen in een shirt van de Braziliaanse voetbalploeg met het rugnummer 33. Op weg naar het startpunt van de Marcha para Jesus. De 22e al, met als doel meer mensen voor het evangelie warm te maken. Met zo’n 200.000 liepen ze vanaf het metrostation door de straten van São Paulo, verbonden in hun geloof.

Onze frank was eerst niet gevallen, nog een beetje verdoofd door de lange vlucht, en met het hoofd bij het WK voetbal. We dachten dat de Brazilianen wat extra steun van bovenaf afsmeekten, met het oog op een eventuele zesde wereldtitel. Tot twee jonge meisjes ons probeerden te bekeren, en het doel van hun wandeling uitlegden. “Stel geen vragen, maar geloof en bid.”

Het was een van de zovele manifestaties in de straten van São Paulo de laatste weken, maar dit keer een van de meest vredelievende. Anders dan de incidenten van een dag eerder, toen het tussen politie en betogers – dit keer het stakende metropersoneel – tot een hard treffen kwam bij het station Ana Rosa. Een van die zovele woedende manifestaties, nooit gericht tegen het WK zelf, maar wel tegen de overdreven spilzucht van de Braziliaanse overheid.

Ze hebben hier zo’n instituut dat met de regelmaat van de klok enquêtes bij het grote publiek afneemt. Instituto Datafolha. Volgens hun laatste peiling steunt zo’n 48 procent van de bevolking het WK, terwijl 41 procent tegen is. Zes jaar geleden was nog 79 procent voor. Volgens een andere enquête vindt zelfs 61 procent dat het WK een negatieve weerklank zal hebben op Brazilië.

Vanwaar die ommekeer? Zes jaar geleden waren nog geen cijfers bekend over wat het allemaal zou kosten. Zes jaar geleden leefde er alleen de vreugde dat het wereldfeest van het voetbal na 64 jaar nog eens terugkeerde naar het land. Naar de thuis van het voetbal, ook al claimt Engeland ook die eretitel. Na 64 jaar kon eindelijk wraak worden genomen voor de nederlaag – de verloren WK-finale tegen Uruguay in 1950 – die hier nog altijd leeft. En bovendien, zo verzekerde de overheid, zou dit feest het volk amper wat kosten.

Op voetbalvlak is Brazilië de meest succesvolle natie. Spelers over heel de wereld, vijf keer wereldkampioen, de enige voetballer die drie keer wereldkampioen werd (Pelé) is een landgenoot, de beste schutter op een WK (Ronaldo, met 15 goals) ook. Recordhouders van doelpunten in een eindfase, 210, het enige land ook dat aan alle WK’s deelnam…

En toch zijn er zoveel gemengde gevoelens.

Waarom? Dat heeft met het gewijzigde economische klimaat te maken. De Braziliaanse economie groeit niet meer sprongsgewijs de laatste jaren. Er wordt nog steeds een groei van twee procent en meer voorspeld, maar dat is minder dan de vijf à zes procent uit het verleden – zelfs zeven procent in 2010. Dus moet voorzichtiger worden omgesprongen met de centen en vinden de syndicaten en de trabalhadores dat het geld anders moet worden verdeeld. Niet geïnvesteerd in dure stadions of prestigieuze luchthavens maar in basisvoorzieningen. In beter en meer openbaar vervoer, in een betere gezondheidszorg, in hogere minimumlonen, in onderwijs. Zo’n 5,6 procent van het BNP gaat daar nu naartoe, dat is op het niveau van de Verenigde Staten, Zwitserland of Engeland. Maar Brazilië, een land uit de derde wereld, moet een inhaalbeweging maken en dan is 7 tot 10 procent nodig, vinden de critici van het regime. Vandaar de protesten (niet vergeten, dit najaar zijn er presidentsverkiezingen), die niet meer zoals vroeger zijn in te dijken met een harde aanpak van bovenaf. Brazilië is geen dictatuur meer. Ze merkten het al in andere regimes de afgelopen jaren, via sociale media is een manifestatie snel opgezet. O povo, het volk, laat zich niet onderdrukken. En een brandende bus of auto, het is hier een populair wapen van verzet geworden. Zeker omdat, naar Zuid-Amerikaanse traditie, bij grote infrastructuurwerken de kostprijs (althans, de initiële, het loopt altijd nog op) groot wordt geafficheerd. En dat zijn indrukwekkende cijfers, miljoenen reais.

O jeito Brasileiro

Welk effect gaat dit straks allemaal hebben op het WK? Geen mens die het kan inschatten. Zoveel volk ontvangen, alle tickets verdelen en de organisatie tijdig afkrijgen is in elk geval een uitdaging. Zeven jaar weten ze al dat ze dit WK mogen organiseren, maar bij de FIFA kregen ze er al grijze haren van, van o jeito Brasileiro. Moeilijk te vertalen uitdrukking, iets als: je plan trekken.

Wie houdt van orde en duidelijkheid, is eraan voor de moeite, merkten we zaterdag. Op het openbaar vervoer is de weg naar de Arena Corinthians duidelijk aangegeven, maar eens ter plaatse moet een mens zijn plan trekken. Bij het accreditatiecentrum staat één lange rij: vrijwilligers, media, mensen die tickets willen voor de openingswedstrijd,… En iedereen moet in dezelfde rij aanschuiven, zo zegt de bewaker die nergens van weet. Een rij van ruim tweehonderd meter, die niet vooruit gaat. Pas als je hem voorbij bent, loop je waar je wil en zijn je papieren binnen de tien minuten geregeld. Ook al is een hele ploeg medewerkers plots niet komen opdagen, en weet niemand waarom. “Vandaar de chaos meneer.”

Maar iedereen is vriendelijk, ook de militaire politie, met badge van het WK. Het zou best eens het WK der improvisatie kunnen worden, rond het stadion zien we hoe nog afvoerpijpen worden geplaatst, hoe lichtpalen in de grond worden geheid, hoe twee elektriciens zich, kabels in de hand, buigen over een plan. Het zal werken worden tot de laatste minuut, dat is nu al duidelijk. Brazilië-Kroatië, de openingswedstrijd van het WK, wordt gehouden in een stadion dat vooraf nooit met zoveel volk – er worden meer dan 60.000 toeschouwers verwacht – is getest. De bezorgde Braziliaan houdt zijn hart vast.

Tussen angst en geloof, daar zweeft Brazilië ergens. Net als de FIFA, ongetwijfeld blij als straks de bal gaat rollen en alle verhalen over corruptie en omkoping even naar de achtergrond worden gedrongen en het voetbal weer op het voorplan komt. Voetbal zonder João Havelange (98, hoogbejaard en vorige week in de kliniek opgenomen), Ricardo Teixeira (zijn naar de VS uitgeweken schoonzoon) en (een deel van) de bobo’s die de voorbije jaren ticket- en andere fraude pleegden. Plaats voor de bal en de échte helden.

Favoriet(en)

Wie is favoriet? Voor de bookmakers – en meer dan rankings zijn wij geneigd hén te geloven – de grote vier: Brazilië, Argentinië, Spanje en Duitsland. In die volgorde. Een ranking op basis van traditie toch wel, nog nooit won op Zuid-Amerikaanse bodem een ander land dan eentje van dit continent. In Uruguay won Uruguay, dat later ook in Brazilië won, in Argentinië won het gastland, in Chili de Brazilianen. Een WK-finale tussen de twee giganten van dit continent kwam er nog nooit, en kan, op basis van de loting. Iedereen droomt ervan: Neymar versus Messi, de oude koning van Barcelona versus de nieuwe.

Het is een statistiek als een ander, die best wel eens op de helling kan worden gezet. Sinds 1978, de laatste keer dat Zuid-Amerika het WK organiseerde, is het wereldvoetbal helemaal anders. De beste voetballers spelen bij quasi dezelfde ploegen, in drie, vier grote competities. Ze kennen elkaar door en door. Verder zijn er ook klimatologisch geen verrassingen meer, ieder land heeft een uitgebreide medische en psychologische staf. De tijd dat bijvoorbeeld de Rode Duivels terechtkwamen in een hotel dat door de consul (zoals gebeurde in Mexico ’70) werd gekozen, is lang voorbij. Op dat vlak geen improvisatie.

Het thuisvoordeel zal weer spelen, dat is duidelijk. Een verslaggever van Globo, die we zondag toevallig tegen het lijf liepen, haalde nog eens geëmotioneerd de Confederations Cup van vorig jaar aan als voorbeeld. Van de FIFA mogen de volksliederen maar negentig seconden duren. Nu wil de realiteit dat dat van Brazilië een zeer lang is. In totaal 3,33 minuten, met een muzikale inleiding van dertig seconden. De negentigste seconde wordt bereikt net voor het eerste deel is afgerond, er rest dan nog een lijn of drie. De brave man kreeg kippenvel toen vorig jaar, tijdens deze Copa, de Braziliaanse spelers én het volk nog a capella het stuk afmaakten, nadat de muziek al lang was gestopt. “Ik hoop dat dit opnieuw gaat gebeuren, dat de hele natie er weer achter kruipt.”

Neymar, de beste speler van dat tornooi, en Fred hebben toen Brazilië met de Seleção verzoend. Dat kunstje moeten ze nu, op een hoger niveau, overdoen. Veel ligt in handen van het wonderkind van 22, dat er een moeilijk seizoen bij Barça heeft opzitten. Een moeilijke transfer – die het hoofd van de voorzitter kostte -, de eerste blessures, de samenwerking met Messi,… De Braziliaanse pers noteerde vorige week fijntjes dat Neymar diverse assists gaf aan Messi, maar de Argentijn niet eentje aan zijn Braziliaanse ploegmaat. JohanCruijff heeft gelijk, vinden ze hier: twee hanen op één erf, dat werkt niet. Hun beider nationale ploeg is wel op hen afgestemd. Wat Messi onder Sabella overkwam, gebeurt ook met Neymar bij het Brazilië van Scolari: hij scoort aan de lopende band en krijgt veel vrijheid.

En in de rand ook nog deze opvallende statistiek uit de Confederations Cup: Neymar was in dat tornooi de man die… de meeste fouten beging. De eerste verdedigers onder Scolari zijn de spitsen, die er niet voor terugschrikken om een tegenaanval met een fout af te breken. Ojogo bonito komt niet meer van Brazilië, met zijn atletische aanpak en zijn verticaal spel.

Clubvoetbal

Wat brengt dit WK, a Festa da Bola? Veel vraagtekens. Kan Neymar zijn rol aan en wat als bij het gastland plan A niet werkt? Wie staat op om de rol over te nemen? Wat kunnen de sterren überhaupt nog, na een lang seizoen? Riccardo Montolivo, Franck Ribéry en Radamel Falcao zijn out. Cristiano is op de sukkel, Messi heeft er qua spierblessures ook geen goed jaar opzitten en bij Duitsland likken ze hun wonden. Raakt de Spaanse Braziliaan Diego Costa tijdig van zijn spierproblemen verlost? Is WayneRooney nog wel goed genoeg voor een rol bij Engeland en wat met de lies van Robin van Persie? Raakt Luis Suárez tijdig hersteld van zijn kijkoperatie aan de knie? Elke favoriet lijkt wel een sleutelfiguur te hebben die op dit moment op de sukkel is. Dat maakt het straks zeer onvoorspelbaar, al zal, naar het voorbeeld van de Champions League, uiteindelijk het surplus aan klasse wel de doorslag geven. Het wordt trouwens ook interessant om die discussie eens te voeren: is, anno 2014, het clubvoetbal op topniveau – genre Real Madrid, Barça, Bayern München – niet sterker dan het interlandvoetbal?

DOOR PETER T’KINT IN SãO PAULO

Volgens een laatste peiling steunt zo’n 48 procent van de bevolking het WK, 41 procent is tegen. Zes jaar geleden was nog 79 procent voor.