Na vier seizoenen als leider van de hoofdmacht van FC Barcelona houdt Pep Guardiola het voor bekeken. Hij zette in de Catalaanse hoofdstad maar liefst dertien prijzen in de kast. Vrijdag kan er in de finale van de Copa del Rey tegen Athletic Bilbao nog een veertiende bijkomen…

Pep is als trainer geboren”, zei zijn latere trainer Llorenç Serra Ferrer over hem. Guardiola staat bekend om de obsessieve wijze waarop hij tegenstanders in kaart brengt. In zijn kantoor liggen stapels dvd’s, boeken en tijdschriften. Als speler hield hij zich al intensief bezig met tactiek en kon hij uren over het spel babbelen. Hij volgde nachtelijke voetbaldebatten op de radio en noteerde de namen van trainers die hem boeiden. Of hij zocht ze op na een wedstrijd van Barcelona om ze te feliciteren met hun spel.

Uit een aantal van die gesprekken ontstonden hechte vriendschappen. Een daarvan begon op 1 september 1996. Barcelona won die dag met 4-2 van Real Oviedo. Guardiola was benieuwd naar de man die Oviedo zo frivool en verzorgd liet voetballen, de destijds pas 29-jarige Juanma Lillo. “Kan ik je later deze week bellen?”, vroeg Guardiola na afloop aan Lillo, nadat hij zich had voorgesteld. “Ik wil graag een keer met je over voetbal praten, vrijuit en zonder haast.” Als speler was Guardiola altijd al bezig met het bedenken van oplossingen. Met Lillo deelde hij de obsessie voor balbezit en positionering. Omdat hij per se een keer onder de Spanjaard wilde werken, tekende Guardiola in september 2005 onverwacht een contract bij de Mexicaanse club Dorados. “Lillo is een van mijn leermeesters”, aldus Guardiola. “Hij is de persoon die me naar het spel heeft leren kijken en het te begrijpen.”

Guardiola’s behoefte tot discussiëren met vakgenoten is eindeloos, zo bleek ook tijdens de zomer van 2006 toen hij in Madrid verbleef om zijn trainersdiploma te halen. Guardiola nam geen genoegen met louter een papiertje, hij wilde dat zijn opleiding perfect was. De technicus belde trainers die hij bewonderde, analyseerde spelsituaties met hen en wist telkens zijn gezelschap te verrassen met zijn opvattingen.

25 meter

Anders is Guardiola altijd geweest. Tijdens zijn carrière werd gefluisterd dat hij homoseksueel zou zijn omdat hij liefhebber was van alternatieve films, het theater bezocht, poëzie las en shows liep voor de Spaanse modeontwerper Antonio Miró. Guardiola heeft nooit op de insinuaties gereageerd, zó belachelijk vond hij ze. Hij is overigens getrouwd met Cristina en heeft drie kinderen.

Ook zijn voetbalfilosofie wijkt af. Een prijs zegt hem niet zo veel. De manier waarop die wordt behaald des te meer. Guardiola geniet van elftallen die durven te voetballen. Tijdens het WK van 2006 in Duitsland schreef hij opmerkelijke analyses voor de Spaanse krant El País. Er was dat toernooi maar één elftal dat hem kon bekoren: het Mexico van bondscoach Ricardo La Volpe. In een van zijn columns staat onder meer: “Ik herinner mij wat Johan Cruijff ons zei: dat de spelers die het best met de bal omgaan de verdedigers zouden moeten zijn. Johan vindt dat het de bal is die een team in evenwicht houdt. La Volpe heeft ervoor gekozen dat zijn team al spelend eruit komt. Dat de spelers en de bal samen en tegelijkertijd naar voren trekken. Er is mij verteld dat La Volpe zijn verdedigers tijdens trainingen ertoe verplicht dertig minuten lang onafgebroken met de bal te lopen. Bij de kleinste fout eist hij dat ze van voren af aan beginnen. Hij corrigeert, hij schreeuwt en alles begint opnieuw. Nóg een keer, en nóg een keer. Honderd keer als het moet. Het is fantastisch Mexico te zien voetballen.”

La Volpe was een van de coaches die Guardiola in 2006 opzocht tijdens een studietrip door Argentinië. Ook ging hij in Sante Fé langs bij Marcelo Bielsa, zijn huidige tegenstander in de finale van de Copa del Rey. Twaalf uur lang zaten beide mannen er rond een Argentijnse barbecue en bekeken ze wedstrijden en spelsituaties. De vrouw van Bielsa vroeg uiteindelijk na een halve dag eindeloos discussiëren of het geen tijd werd om naar bed te gaan. Het respect voor elkaar is groot, zo bleek ook vorig jaar in november. Het thuisduel van Barcelona met Athletic de Bilbao was een fascinerend schouwspel dat door een laat doelpunt van Messi in 2-2 eindigde. Guardiola feliciteerde Bielsa na afloop en vertelde hem dat hij had genoten van diens ploeg. Bilbao speelde in Camp Nou negentig minuten lang een-op-een. Waar de meeste ploegen zich tegen Barcelona massaal terugtrekken, hadden Messi, Xavi en Iniesta tegen Bilbao over het hele veld een persoonlijke bewaker. Guardiola genoot daar als liefhebber oprecht van, ook al kostte het zijn elftal twee punten in de titelstrijd.

Net als Bielsa speelt Guardiola om te winnen, meer dan om niet te verliezen. Ongeacht het resultaat zal hij met zijn ploeg nooit een cynische tactiek hanteren. “Ik stel mijn spelers nooit op met het idee via de counter aan te vallen. Voor mij geldt bovenal het balbezit. Als wij de bal kunnen houden, waarom zouden we ‘m dan afstaan? Een grote ploeg is een ploeg die niet wordt beïnvloed door de tegenstander. Het is van fundamenteel belang het veld te bezetten, een blok te hebben waarbij de verdedigingslijn en de aanvalslinie niet meer dan 25 meter uiteen liggen.”

Om dat te bereiken, wordt er minutieus getraind. Vaak legt Guardiola een oefenvorm stil omdat de uitvoering in zijn ogen niet perfect genoeg is. Dan neemt hij een speler apart om het idee achter een bepaalde pass uit te leggen of is hij ontevreden met de inzet van een deel van de selectie. Alles wordt tijdens trainingen net zo lang herhaald totdat het niet beter kán. Guardiola’s eenvoudige credo luidt: je speelt zoals je traint. Als perfectionist eist hij van zijn selectie dezelfde, bijna maniakale toewijding. Wie zich niet aan de regels houdt of zichzelf buiten de groep plaatst, kan een fikse uitbrander verwachten. Guardiola mengt zich weliswaar tussen de spelers, maar als het moet, neemt hij afstand en laat hij zich gelden. Zijn woede-uitbarstingen zijn legendarisch en doen weinig onder voor de hairdryer treatment van Sir Alex Ferguson bij Manchester United. “Als Pep tekeergaat, kan geen mens hem tegenhouden”, zei verdediger Piqué ooit over zijn trainer.

Bang om harde maatregelen te nemen, is Guardiola ook niet. Zo bepaalde hij direct na zijn aantreden dat Ronaldinho, Deco en Eto’o konden vertrekken uit Camp Nou. De eerste twee hadden hun beste tijd wel gehad, terwijl ook het moeilijke karakter van Eto’o voor problemen zorgde. Na een aantal weken besloot Guardiola de Kameroener toch nog een jaar te behouden, doordat de spits een goede indruk liet tijdens trainingen en een kwaliteit bezat die van pas kon komen in dat seizoen. Het bleek de juiste beslissing. Eto’o had in het debuutjaar van Guardiola een sleutelrol. Hij opende de score in de Champions Leaguefinale tegen Manchester United (2-0) en had met zijn treffers een groot aandeel in het winnen van de treble. Daarna nam Barcelona alsnog afscheid van Eto’o.

Op subtiele wijze weet Guardiola zijn spelers te motiveren. De loyaliteit van Lionel Messi won hij door de Argentijn op persoonlijke titel vrij te geven voor de Olympische Spelen van 2008 in Peking. Guardiola had zelf in 1992 als voetballer de Spelen in Barcelona meegemaakt en wilde Messi die gebeurtenis niet onthouden. Dat betekende wél dat Guardiola volledig tegen de koers van de club inging. Toenmalig voorzitter Joan Laporta legde de kwestie zelfs bij het internationale sporttribunaal CAS neer en kreeg gelijk, waarna de trainer dus anders besliste. In feite sloeg hij daarmee twee vliegen in één klap. Hij won het vertrouwen van zijn belangrijkste speler en liet intern blijken wie de bevelen uitdeelde. “Wij zijn slaven van zijn geloofwaardigheid”, aldus Messi.

Sabbatical?

Guardiola groeide op met het totaalvoetbal van Johan Cruijff en pikte ideeën op van diverse andere trainers. Ook Louis van Gaal, met wie hij het als speler niet altijd eens was, is een inspiratiebron. In zijn biografie La meva gent, el meu futbol (Mijn mensen, mijn voetbal) uit 2001 zegt Guar-diola: “Het gemak waarmee het Ajax van Louis van Gaal het spel opbouwde, de snelheid van de flankspelers, en hun manier om de bal naar elkaar toe te spelen, over de grond, door de lucht… Zij namen alle risico’s die een ploeg kán nemen. Dat Ajax had iets wat mij verbaasde en verblufte. De discipline waarmee plaatsen werd overgenomen, het balbezit als basisidee, het constant ondersteunende spel, de bewegingen op twee plekken tegelijk… En ze deden dat allemaal op een eenvoudige en sublieme manier. Zij konden perfect doen wat ik vind dat een voetbalploeg altijd moet doen. Dat Ajax gaf les aan hen die het spel perfect kennen.”

In de nadagen van zijn actieve carrière speelde Guardiola in de Serie A voor AS Roma en Brescia. Hij leerde er een nieuwe cultuur kennen waarvan hij als trainer profijt heeft gehad, zeker als het aankomt op de specifieke medische en conditionele begeleiding. Op die Italiaanse periode kwam hij later in zijn column in El País terug. Verbijsterd schreef Guardiola: “In Italië vertelden ze mij dat ik het combinatievoetbal moest vergeten omdat er in hun voetbal minder ruimte was. Ik heb dat nooit begrepen. Het veld is daar net zo groot. Ik constateerde juist dat veel spelers verkeerd bewogen in relatie tot de anderen om hen heen. De enige reden dat er minder ruimte lag, waren de spelers zelf.”

Er wordt vaak bediscussieerd of Guardiola’s werkwijze louter mogelijk is bij Barcelona. Guardiola heeft altijd naar andere competities gekeken. Als speler had hij graag in de Premier League gevoetbald. Hij was in augustus 2005 op proef bij Manchester City, maar kreeg tot zijn spijt te horen dat er geen budget voor hem was. Na vier seizoenen Barcelona stopt hij er nu mee. Guardiola’s werkwijze vergt zó veel energie dat een burn-out continu op de loer ligt. Een sabbatical lijkt dan ook het meest aangewezen.

DOOR SÜLEYMAN ÖZTÜRK

“In Italië vertelden ze mij dat ik het combinatievoetbal moest vergeten omdat er in hun voetbal minder ruimte was. Ik heb dat nooit begrepen.” Pep Guardiola