Sportsocioloog Bart Vanreusel waarschuwt voor een banalisering van geweld in de sport. ‘Het voetbal lijdt aan waardeverlies.’

Als socioloog mag ik dit incident niet op een incidentachtige manier gaan analyseren”, zegt sportsocioloog Bart Vanreusel over de beenbreuk die Axel WitselMarcin Wasilewski toediende. “Ik moet mij ervoor hoeden om te zeggen dat de agressie in het voetbal toeneemt. Ik durf dat niet zomaar te beweren. Daarvoor moet ik eerst vier vragen beantwoorden. Eén: neemt het aantal agressieve incidenten systematisch toe? Twee: nemen ze toe in het professionele voetbal of in heel het voetbal, tot en met het jeugdvoetbal? Drie: is er een grotere tolerantie tegenover agressie? Bijvoorbeeld: fluiten scheidsrechters minder snel? En vier: wordt agressie getolereerd of zelfs aangemoedigd in de opleiding en training? Pas als we op die vragen een antwoord hebben, kunnen we zeggen of er iets aan de hand is. Niet op basis van dit incident, hoe erg ook. Laat ons dus voorzichtig zijn en hier niet onmiddellijk een groot beleid aan vasthangen.

“De voetbalbond zou op die vier vragen onmiddellijk een antwoord moeten kunnen geven. Als zij dat niet kunnen, zijn zij geen eigentijdse organisatie. Een modern geleide organisatie moet zichzelf kunnen monitoren, vooral op haar zwakke punten. Als men wedstrijden kan scouten, kan men ook een competitie scouten op tendensen. Je moet er alleen aandacht voor willen hebben.

“Dit incident kadert volgens mij in een verruwing van de samenleving, die zich ook uit in agressie tegen buschauffeurs en treincontroleurs. Daartegenover staat de enorme afkeuring die je overal hoort. Dat duidt erop dat men dit niet als normaal beschouwt. Dat is goed. De maatschappelijke reactie is er duidelijk een van afkeer. Mensen willen dit niet meer zien.”

Wetteloosheid

“Het voetbal moet opletten dat het zichzelf niet reduceert tot een banaal, kermisachtig spektakel. Het voetbal lijdt aan waardeverlies door dit soort incidenten. De normalisering van het ‘voetbal is oorlog’-verhaal kan ertoe leiden dat voetbal banaal volksvermaak wordt, waar hoe langer hoe minder aandacht voor zal zijn. Veel mensen zijn die bovenmatige aandacht in de media nu al kotsbeu. Dit soort incidenten versterkt dat.

“Eens te meer is door de media op het individu gefocust. Witsel als de grote zondebok. Terwijl we dit moeten aangrijpen om ons vragen te stellen: hoe zit het met agressie in het voetbal? Moeten we dit nog tolereren? Vinden we dit nog iets dat we met publieke middelen moeten ondersteunen? Als ik minister van Sport was, zou ik elke vraag voor steun vanuit het voetbal koppelen aan maatregelen tegen dit soort agressie.

“In het journaal op de openbare omroep duurde dit item een kwartier. Typische incidentenberichtgeving, gefocust op het incident en de sensatie, met heel weinig duiding. Wat een uitvergroting. Het kijk- en leespubliek houdt daarvan: wat gaat er met hem gebeuren? De media werken daaraan mee, in plaats van dat ze zeggen: dit willen wij niet. Er zou een signaal moeten komen, zoals de Duitse tv-zender ZDF deed door de Tour de France niet meer te willen uitzenden.

“Naar mijn mening mag men bij dit soort incidenten ook onmiddellijk naar een burgerlijke rechtbank stappen. Dat zou spelers kunnen afschrikken en beschermen. Als je dit soort fouten nog als deel van het spelletje beschouwt, dan is het spelletje banaler dan we kunnen hebben. Daar moeten we ons voor hoeden.

“Als je dit soort incidenten normaal vindt, dreigen we te gaan naar een situatie van wetteloosheid waarbij de voetbalspeler het recht in eigen hand neemt. Dat ís al voor een stuk zo in het professionele voetbal: men bepaalt zijn eigen wetten van aanvaardbare agressie.

“Ik heb er lang voor gepleit dat de sport zichzelf moet zuiveren. Wel, ik heb me vergist. We hebben de algemeen gangbare regels van de samenleving wel degelijk nodig in de sport om de neiging tot normalisering van geweld in te dijken. Als men dit blijft beschouwen als behorend tot de risico’s van het vak, is dat een normalisering van geweld. Ik heb ingezien dat de sport nooit zelf tot een ethisch reveil zal komen. Ik denk dat er remmende factoren van buitenaf moeten worden opgelegd.

“Men zou ook in de contracten kunnen opnemen dat spelers verantwoordelijk worden geacht voor vormen van letsel en agressie die niet tolereerbaar zijn. Profspelers zijn toch professioneel op alle vlakken? Dus moet je hen ook op dat punt heel sterk op hun plichten wijzen. Als de overheid íéts moet doen in het voetbal, is het zulke dingen opleggen en daar heel zware sancties tegenover plaatsen. Ook de voetbalbond zou hier een heel sterke rol in moeten spelen.”

Bart Vanreusel is als sportsocioloog verbonden aan de KU Leuven. Hij is tevens voorzitter van de Vlaamse sportraad, de adviesraad voor sport van het Vlaams Parlement en van de Vlaamse minister bevoegd voor sport.

door jan hauspie

Witsel als de grote zondebok.