Wie Anderlecht zegt, denkt aan de Vanden Stocks. Maar hoelang nog? Als ’s lands grootste club straks een nv is geworden en eindelijk de stap van een familiaal naar een extern management zet, is een elegant vertrek slechts een kwestie van tijd.

Met het obligate “Als er nog vragen zijn?” besloot Roger Vanden Stock op 24 juli 2008 de jaarlijkse persconferentie waarop Anderlecht traditiegetrouw zijn ambities voor het nieuwe seizoen kracht bijzet. Behalve de voorzitter hadden ook manager Herman Van Holsbeeck en trainer Ariël Jacobs het woord gevoerd. Eén man had zich niet verroerd achter de tafel: Philippe Collin. De secretaris-generaal hield naar goede gewoonte de lippen op elkaar.

“Als er nog vragen zijn?”, besloot de voorzitter dus, maar nog voor iemand de kans had gezien naar adem te happen, had hij eraan toegevoegd dat die vragen er de vorige jaren niet waren geweest en dat dit nu wellicht niet anders was. Waarna er een beleefd applausje weerklonk en het tijd was om aan tafel te gaan.

“Zo gaat het ook op de raden van bestuur”, zegt een insider. “De voorzitter zit ze voor, neemt de beslissingen en vragen worden er niet gesteld.”

Van wie zouden ze ook komen? De raad van bestuur op Anderlecht wordt al bijna veertig jaar gecontroleerd door de familie Vanden Stock. Alles begint in 1969, wanneer Constant Vanden Stock terugkeert naar de club waar hij voordien linksback en jeugdprospector was geweest. Binnen de kortste keren werkt de vermogende bierbrouwer zich op tot voorzitter en onder zijn bewind komt de club helemaal in handen van bloedverwanten, oude getrouwen en ex-werknemers van Belle-Vue, de familiebrouwerij die door hem is uitgebouwd tot een Belgische marktleider.

Vanden Stock regeert met autoritaire hand. Wanneer hij in 1996 aftreedt als clubvoorzitter, schuift hij zijn zoon Roger naar voor als zijn opvolger.

Derdegeneratiesyndroom

Met de op til zijnde omvorming tot naamloze vennootschap (nv) zou Roger Vanden Stock definitief uit de schaduw van zijn vader treden. In dertien jaar voorzitterschap verzuimde hij om van Anderlecht de absolute marktleider in België te maken, ondanks het voordeel van de centrale ligging en een structureel hoger budget dan de concurrentie. De nieuwe structuur zou zijn eerste beleidsdaad van belang zijn.

Vanden Stock jr lijdt aan het derdegeneratiesyndroom. Grootvader Philemon stampte een café annex brouwerijtje uit de zompige Brusselse grond, vader Constant bouwde het uit tot een klein bierimperium, maar (klein)zoon Roger bezat niet het zakelijke talent noch de gedrevenheid om het succes te bestendigen. Niemand die dat beter besefte dan Constant zelf en in 1989 verkoopt hij een minderheidsparticipatie in Belle-Vue aan Interbrew. Twee jaar later is de Leuvense gigant al meerderheidseigenaar en in 1994 worden de laatste twee Vanden Stocks, Roger en Philippe Collin, bedankt en volledig uitgekocht.

Constant heeft ondertussen ook Anderlecht, met het Belle-Vuelogo op de paars-witte borst, naar Europese hoogten gestuwd. Van 1976 tot 1978 speelt het drie opeenvolgende EC-finales, in het daaropvolgende decennium nog eens twee. Ook die erfenis drukt als een loden last op de schouders van de jongste Vanden Stock. “Het is niet gemakkelijk met een vader als de mijne”, bekent die in een interview, kort voor hij in 1996 de voorzittersfakkel overneemt.

Wanneer Anderlecht in november 1998 zijn hoofd van de scouting, Paul Courant, ontslaat, treedt ook de laatste Vanden Stock uit de schaduw. Philippe Collin is de tegenpool van zijn neef. Een vechter, geen compromisfiguur. Leep, kordaat, onberekenbaar. Een sfinx. Man van weinig woorden, maar heel aanwezig achter de schermen. En met een sportachtergrond: met de Belgische hockeyploeg nam hij deel aan de Olympische Spelen van 1972 in München.

Ook na het aftreden van Constant Vanden Stock blijft RSC Anderlecht bestuurd worden als een familiale kmo. Kenmer-kend voor familiebedrijven is dat ze vaak ten onder gaan aan interne spanningen. Vooral door het toenemende aantal belanghebbenden en meestal in de derde generatie. Ook Vanden Stock jr en Collin verschillen geregeld van mening over welke richting de club uit moet. In die mate zelfs dat velen een fatale breuk voorspellen de dag dat Constant Vanden Stock overlijdt. Als de pater familias in april 2008 de geest geeft, houden zijn nazaten de rangen echter gesloten.

De inteelt verdoezeld

Werken voor de kost moeten de erven Vanden Stock niet meer sinds de (in toenmalige Belgische franken) miljardentransactie met Interbrew. Anderlecht is, naast golfen, hun enige tijdsbesteding en zo runnen ze de club ook: als een hobby.

De Vanden Stocks hebben zich na de verkoop van Belle-Vue nooit erg actief getoond in de traditionele industrie. Hun voornaamste zakelijke activiteit is de nv Viandobor, een familiebedrijfje dat hotdogs en hamburgers verkoopt. Vroeger met concessies in de Heizelpaleizen en de Brusselse treinstations, nadien ook op Anderlecht. Roger Vanden Stock, Philippe Collin en diens zus Jea-nine, samen met haar echtgenoot Jacques Boucquey, zijn de bestuurders. Volgens Vanden Stock in een interview kunnen zijn dochters ervan leven.

De inteelt op Anderlecht wordt nog enigszins verdoezeld door de professionalisering onder Michel Verschueren in de jaren 1980. Onder zijn impuls verrijst een compleet vernieuwd stadion met loges, business seats, een restaurant en een congrescentrum. Anderlecht blijft een sportieve vzw, maar rond de club gaan van dan af enkele nv’s draaien. Anders dan in een vereniging zonder winstoogmerk (vzw) kunnen in een nv winsten worden uitbetaald aan de vennoten. De stadionrenovatie vormt dan ook de aanzet voor een afscheiding van de winstgevende activiteiten: de catering wordt ondergebracht in de nv Saint-Guidon, de exploitatie van de merchandising in de nv Winners. In beide structuren duiken dezelfde namen op, van Vanden Stock en Collin, hun kinderen en een handvol getrouwen, onder wie Verschueren.

Graeme Rutjes heeft dan al afgehaakt. De ex-voetballer, een doctorandus economie, was aangeworven om de merchandising te begeleiden, maar bijt zijn tanden stuk op de conservatieve clubleiding. Na amper zes maanden geeft hij er de brui aan. Zes jaar later zal Alain Courtois de derde zijn, na Courant en Rutjes, die ontgoocheld opstapt. De KBVB-topman was als algemeen directeur aangezocht om van Anderlecht een modern voetbalbedrijf te maken. Voor Roger Vanden Stock ging hij te snel.

Financiële vluchtweg

Waarom heeft Anderlecht nu toch beslist een nv te worden? Drie redenen.

Eén: in een vzw blijven alle eigendommen van de vzw eens ze geschonken zijn. Een nv daarentegen heeft aandelen, wat een financiële uitweg biedt aan haar aandeelhouders. Als Roger Vanden Stock uit Anderlecht stapt of zijn erfgenamen zien het niet meer zitten, kunnen ze hun aandelen verkopen en zo hun geld recupereren. Als Anderlecht een vzw blijft, is de familie alles kwijt. “Mijn dochters zitten niet te wachten op het leiderschap van een voetbalclub. Er zal dus een Anderlecht zonder de familie Vanden Stock komen”, verklaarde de voorzitter vorig jaar. Vanden Stock is 66, het was nu of nooit. In een eerste fase zal hij meerderheidsaandeelhouder van de nv zijn.

Tweede reden: in een nv-structuur kunnen gemakkelijker externe kapitaalsverhogingen worden doorgevoerd. Een voor de hand liggende reden voor Anderlecht kan de bouw van een nieuw stadion zijn, of het aantrekken van topspelers. De aandeelhouders kunnen dan beslissen om nieuwe aandelen uit te schrijven. Vanden Stock kan daardoor zijn meerderheid verliezen, maar hoeft zelf niet in te staan voor vers geld. In dat verband wordt er vooral naar InBev gekeken. Met Alexandre Van Damme heeft het vroegere Interbrew al iemand in de raad van bestuur van de club zitten.

Een derde reden is imago: het staat goed om een nv te zijn. Bovendien moeten ook vzw’s sinds 2007 een boekhouding neerleggen bij de Nationale Bank. Het voordeel weinig cijfers bekend te moeten maken verdween en daarmee ook het laatste verweer van Roger Vanden Stock.

Anderzijds is een nv-statuut niet zonder gevaar. Tal van noodlijdende clubs in Engeland vielen door een aandelenverkoop in handen van excentrieke buitenlandse miljonairs. Mocht Anderlecht in financiële problemen raken, kan dat het ook overkomen. Bekend is het voorbeeld van Chelsea. Roman Abramovich verwierf de Londense club voor een symbolisch bedrag, maar nam ook zijn schulden over. De dag dat de Rus zijn speelgoed beu is en verkoopt, is het afgelopen met Chelsea. Tenzij iemand bereid wordt gevonden Chelseas schuld aan Abramovich af te betalen.

De aandeelhouders in een nv kunnen ook een motie van wantrouwen uitspreken en de afzetting van (een deel van) de raad van bestuur eisen (zie de Fortissaga). Anders dan nu zullen de bestuurders van Anderlecht in de nv écht verantwoording moeten afleggen.

Collin for president?

Pas met de komst van financieel directeur René Trullemans in 2004 slaagt Herman Van Holsbeeck er met veel geduld en diplomatie in Vanden Stock te overtuigen van de noodzaak van een modernere bedrijfsstructuur. Collin, binnenskamers schamper onze plezante of tonton Philippe genoemd, ligt traditiegetrouw dwars.

Daarna was het aan de rulingcommissie van het ministerie van Financiën om moeilijk te doen. Volgens de laatste jaarrekening bezit Anderlecht activa ter waarde van 38 miljoen euro, waarvan 20 miljoen nog niet is afgeschreven. Daarop zou het belastingen moeten betalen. Anderlecht argumenteerde dat clubs die na een vereffening overstappen naar een nv helemaal géén belastingen moeten betalen. Waarom zij als gezonde club dan wel? Na maandenlang gepalaver durft men nu op Anderlecht te verkondigen dat het dossier zich “in de laatste rechte lijn” bevindt.

Over wie zal intekenen op de aandelen is al veel gegist. Het Laatste Nieuws gokte onlangs op 51 % voor Roger Vanden Stock, 40 % voor Alexandre Van Damme (InBev) en 9 % voor Wouter Vandenhaute (Woestijnvis), maar dat wordt op Anderlecht afgedaan als volstrekte nonsens. Dat Van-denhaute en Van Holsbeeck ruzie zouden hebben, klopt evenmin. “Ik ben het juist die Wouter Vandenhaute met Roger Vanden Stock rond dezelfde tafel heeft gezet”, preciseert de Anderlechtmanager. “Het klopt dat er een conflict is geweest (Vandenhaute leverde ex-trainer Frank Vercauteren zijn advocaat na diens ontslag bij Anderlecht, nvdr), maar dat ligt achter ons.”

Dat Vandenhaute geïnteresseerd is, is zeker. Zoals ook dat Anderlecht mikt op ” de grosses fortunes discrètes“. De onzorgvuldige berichtgeving in Het Laatste Nieuws en eerder in Het Nieuwsblad zorgde voor onrust in die kringen.

Volgens ingewijden is ook Collins rol op Anderlecht nog lang niet uitgespeeld, ondanks de indruk dat hij zijn zinnen op de KBVB heeft gezet om daar waar te maken wat zijn neef nooit is gelukt: bondsvoorzitter worden. Eerste ondervoorzitter is hij al, maar zoals hij zich in zijn club opvallend graag moeit met het transferbeleid, lijkt hij voorlopig ook bij de bond genoegen te nemen met een hoofdrol in de technische commissie.

Makelaar in Argentinië

Dat ook Anderlechts gescleroseerde raad van bestuur een stevige facelift zal ondergaan, lijdt geen twijfel. Vast staat verder dat assistent-manager Gérard Witters het management in september verlaat. Hij wordt spelersmakelaar in Argentinië (waar hij eerder woonde) en zal van daaruit met Anderlecht blijven samenwerken. Door zijn bijna exclusieve fixatie op de Argentijnse transfers van de club, verzaakte hij te veel aan zijn andere taken. Zijn vertrek zal intern worden opgevangen, waardoor er een lichtere structuur met jongere, gemotiveerde mensen moet ontstaan.

Dat biedt ook de nodige financiële ruimte voor de aanwerving van communicatiespecialist David Steegen. Voor Van Holsbeeck al jaren een noodzaak, voor Vanden Stock niet. Tot de voorzitter met een ondoordachte uitspraak in Le Soir persoonlijk onder vuur kwam te liggen. “Wij willen in de toekomst niet meer met de naam Fortis op onze shirts spelen. Die naam is synoniem geworden met verliezen”, flapte hij eruit. Een statement dat Anderlecht op voet van oorlog bracht met zijn grootste sponsor. In allerijl moest een rechtzetting worden verspreid, maar ‘perschef’ Pierre Desmet was al naar huis.

Nepotisme echter is een hardnekkige kwaal. Vanden Stock zocht en vond een nieuwe job voor Desmet waarin hij weinig kwaad kan doen: communitymanager. En José Huylebroeck, de clubdokter die net als Desmet intern al lang ter discussie staat, krijgt straks zomaar een plaatsje in de raad van bestuur. Voor ‘bewezen diensten’. Het is Vanden Stock ten voeten uit: een lieve man die geen afscheid kan nemen. S

door jan hauspie

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content