Bijgeloof

© KOEN BAUTERS

Routine, het ingeslepen traject dat we blindelings afleggen. Drie uur voor de wedstrijd eten, de auto instappen en naar de club toe rijden. Je voetbaltas neerploffen en gevoelsmatig weten dat je nog exact 45 minuten hebt vooraleer de coach binnenkomt. Het bespaart ons denktijd en maakt het leven net dat tikkeltje veiliger en voorspelbaar. Dan zit je daar, op je vaste plaats, naast hetzelfde meisje, te luisteren naar opzwepende doch nietszeggende muziek. Toen ik zelf nog actief voetbal speelde, zat ik schuin over de deur van de kleedkamer. Op de hoek, en op verplaatsing zo dicht mogelijk bij de verwarming. En dan maakte routine plaats voor tal van rituelen en bijgeloof. We hebben het allemaal, u toch ook?

De nood aan een talisman, een God, een goede rechtersok of dwangmatige handelingen, het is de menselijke gooi naar controle.

Michael Jordan dribbelde zich met de bal aan de hand in 1982 met de Tar Heels (North Carolina) naar een eerste nationale overwinning. Diezelfde short zat verstopt onder elke wijde basketbalbroek van de Chicago Bulls. Twee broeken, dubbel zoveel basketgeluk. Of één enkele joggingbroek, een grijze, stond jarenlang tussen de palen onder het bovenlijf van Gábor Király. De broek bracht zelfvertrouwen – en wellicht ook comfort – maar bleek onvoldoende geluk op te brengen in de achtste finale tegen de Rode Duivels. Eindstand: 0-4. Johan Cruijff spuwde net voor de aftrap zijn kauwgom over de middenlijn, Jan Mulder plantte de voet op de middenstip, Cristiano Ronaldo zet eerst de rechter voet op het veld, Rafael Nadal plaats zijn sportdrankjes consciëntieus op eenzelfde lijn en doelman Roman Bürki moet de wedstrijdbal aanraken voordat de toss is geweest. De klauwen van hordeloopster Gail Devers stonden symbool voor het overwinnen van een auto-immuunziekte, waarbij de teruggroei van de uitgevallen nagels recht evenredig verliep met het herwonnen sportief succes. Enkel bij tegenslag kwam de nagelschaar boven.

Waar de ene zich vasthoudt aan rituelen of bijgeloof, legt de ander het in de handen van God. Blanka Vlasic liet zich overtuigen door voetballende broer Nikola Vlasic en keerde zich tot de heilige man in kwestie. In 2008 sprong de duivels getalenteerde Belg Tia Hellebaut naar een gouden medaille en in 2016 was er de helse pijn aan de voet. Desalniettemin pakte Vlasic een verdiende derde plaats op de Olympische Spelen in Rio. De bronzen medaille werd symbolisch rond de nek van God gelegd en achtergelaten in een Braziliaanse kapel.

De nood aan een talisman, een God, een goede rechtersok of dwangmatige handelingen, het is de menselijke gooi naar controle. Ik had er ook: ik zat op de voorlaatste rij in de bus en op dezelfde plaats in de kleedkamer, ik liep langs hetzelfde meisje tijdens de warming-up en sprak met een denkbeeldige stem mezelf toe: ‘Presteren, goed spelen, kom op Imke.’ Exact driemaal, want dat was (en is) mijn geluksgetal. Terwijl er in realiteit onmogelijk een causaal verband was tussen mijn zelfverzonnen leuze of zitplaats en mijn prestatie tien minuten later, gaf het wel houvast, een gevoel van (ingebeelde) controle en focus. Elke speler in de kleedkamer maakte zichzelf ooit wijs dat een bepaalde – vaak toevallige – handeling gelinkt was aan een positieve uitkomst om ze dan eindeloos te blijven herhalen. Als u blijft dansen, zal het op een bepaald moment regenen en verheft u zichzelf tot professionele regendanser. Als volleerde behaviorist droeg onze fysiektrainer ons op om niet meer dan twee bijgelovige handelingen te stellen. Ik deed daar eentje bij, zo kwam ik toch op… drie. De bijgelovige duiven van Burrhus Frederic Skinner zijn door het verdampen van de tijd dan wel gestopt met het draaien van rondjes, het buigen van de kopjes en het rondhuppelen op één poot, als de nood het hoogste is, is bijgeloof nog steeds nabij. Want u wilt toch ook controle, nietwaar?

De column van Imke Courtois verschijnt tweewekelijks.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content