Op 10 september spelen de Rode Duivels in Istanbul tegen Turkije in het kader van de kwalificaties voor het WK. Dat wordt een zware klus, want de Turken haalden hier de halve finale.

Hoe deden de Turken het hier tijdens dit toernooi? Laten we beginnen met twee krantenkoppen uit een van de grootste kranten van het land, Milliyet. Een quote na Portugal-Turkije: “Onze twee beste spelers waren de beide doelpalen.” Een quote na Tsjechië-Portugal: “Heldenlied. We beleven een heldensage. We schreeuwen Ja tegen de verovering van Wenen.”

Tussen beide koppen ligt één week …

In het noorden van Denemarken schudde Sepp Piontek een keer het hoofd toen hij vorige week zondag Tsjechië-Turkije op televisie volgde. Tweede zege van de Turken, tweede comeback vanuit een ogenschijnlijk uitzichtloze positie. ’s Anderendaags rinkelde zijn telefoon. Of de 68-jarige Duitser vanuit zijn vakantiehuisje niet even wilde overvliegen naar Wenen, om er vrijdag de kwartfinale tegen Kroatië te becommentariëren voor de Turkse televisie. Beleefd bedankte de man.

Turkse journalisten lachen als ze de vraag wat het thuisfront van de wedstrijden van Turkije denkt, moeten beantwoorden. In extremen dus, een tussenweg bestaat er niet.

Vrijdagavond zagen we het live, tijdens de strafschoppen. Een Turk volgde die naast ons. Overmand door de zenuwen beende hij heen en weer. Geen enkele strafschop van de Turken kon hij live aanzien … Maar de vreugde achteraf … Onbeschrijfelijk.

Provocateur of motivator?

Piontek, zo hoor je, was de man die Turkije anders leerde voetballen. De Duitser coachte de nationale ploeg van 1990 tot 1993 en leerde de Turken dat voetbal niet alleen emotie was. Voor zijn tijd vlogen zij er wild in, om vervolgens na een achterstand de armen te laten zakken. Gevolg: zelden of nooit aanwezig op een groot toernooi.

Piontek probeerde dat te veranderen, geholpen door zijn assistent Fatih Terim, die na drie jaar van hem overnam. Op clubniveau kwamen er buitenlanders, veelal ook Duitsers, en de ommezwaai lukte. Terim plaatste Turkije voor Euro 96 en later leidde Senol Gunes Turkije zelfs naar een derde plaats op het WK in 2002. In 2005 nam Terim een tweede keer over.

Volgens de ene bron is de man een “provocateur”, volgens iemand anders een “motivator.” De keizer van de Bosporus heet een trainer van de oude stempel te zijn, niet te beroerd om zijn spelers uit te schelden als het niet loopt, maar ook niet te beroerd om ze te verdedigen als de pers het weer eens te bont maakt. Zo viel hij ze aan een paar dagen na de match tegen Portugal. Terim: “Jullie zijn na die nederlaag naar de moeders van de spelers gestapt. En, iets vernomen dat interessant is?”

Hij is evenmin te beroerd om het ijzer te smeden als het heet is. In 1996 verloren de Turken alle wedstrijden, maar Terims reputatie was gevestigd en hij werd clubcoach, bij Galatasaray, ploeg waarmee hij in 2000 de UEFA Cup won, en later bij Milan en Fiorentina. Hier kijkt Terim opnieuw verder, hij ligt nog onder contract tot 2010 maar sloot een job als clubcoach na dit EK niet helemaal uit. Het kan na deze halve finale dus best dat in september de Belgen tegenover een andere bondscoach staan.

Het dient gezegd: zijn coaching was agressief en vaak beslissend. Mentaliteit, iets waar hij op hamert, toonden de Turken hier overvloedig. Drie keer een achterstand ophalen, het gebeurt niet zomaar. Er was wat geluk bij – de winst tegen Zwitserland kwam er nadat een schot afweek op een Zwitserse verdediger, terwijl de gelijkmaker tegen de Tsjechen viel na een blunder van Petr Cech, en tegen de Kroaten was het tweede schot op doel raak – maar meer dan geluk waren ook de tactische wissels van Terim bepalend. En dus heeft de man het goed gedaan. Hoe goed, merkt u in het volgende overzicht.

– Portugal-Turkije

De match waarin de doelpalen dus de beste Turken waren, ze hielpen doelman Volkan dan ook diverse keren. Terim koos in deze openingswedstrijd van de Turken voor een voorzichtige aanpak: één spits ( Nihat), een dichtbevolkt middenveld en een verdediging in zone. Met één opvallend punt misschien: rechtsachter was Hamit Altintop, bij Bayern gewoonlijk middenvelder met offensieve impulsen – hij scoorde vorig seizoen zes keer. Maar omdat de vaste rechtsachter Gökhan Gönul vlak voor het toernooi geblesseerd uitviel, schoof Altintop een rij achteruit.

Het niet selecteren van Hakan Sükür, 37 jaar al, maar wel auteur van zes goals tijdens de kwalificaties (Turkije eindigde tweede in de groep, op respectabele afstand van uittredend Europees kampioen Griekenland) én kampioen met Galatasaray, was een statement: Terim zou het anders aanpakken, met meer balcirculatie en meer snelheid, in plaats van met de lange bal naar het hoofd van Sükur, jaren de Jan Koller van de Turken: niet te beweeglijk, maar efficiënt. Terim gokte nu in de spits op kort tikwerk en de snelheid van Nihat Kahveci, geassisteerd door oprukkende middenvelders, want Terim pakte Portugal aan zoals Scolari dat deed met zijn ploeg: met één spits.

Een jaar geleden liep Nihat nog op krukken. In november 2006 scheurde hij de kruisbanden van zijn linkerknie. Het duurde tot september 2007 voor hij weer fit was. Tien maanden inactiviteit, de vraag was vooraf dan ook of de opvolger van Sükür het wel zou kunnen klaren. Op clubniveau had hij zich hersteld, Nihat scoorde voor de Spaanse vicekampioen Villarreal vorig seizoen nog 18 goals, maar in de nationale ploeg was het een vraagteken. Alhoewel, niet voor Terim: met beslissende goals tegen Noorwegen en Bosnië had Nihat ruim bijgedragen tot de kwalificatie van Turkije.

Maar werken deed de aanpak tegen Portugal allerminst. Turkije bleek kwetsbaar op het middenveld én op de flank, vooral de eigen linkse, voor de Portugezen de rechterkant. Voor de rust hadden de Portugezen 63 procent balbezit, de Turken kwamen er echt niet aan te pas, Nihat stond op een eiland en Emre, ooit bij Inter en tegenwoordig bij Newcastle, kon niet wegsteken dat hij de voorbij jaren meer naast dan op het veld stond. Niet vanwege te weinig kwaliteit, wel vanwege te blessuregevoelig.

Terim stelde aan de rust een eerste keer bij. Hij versterkte eerst het middenveld en bracht een kwartier voor tijd met Sentürk een tweede spits in. Nihat voelde zich plots beter in zijn vel, maar meer dan wat verhoogd balbezit en iets meer dreiging zat er voor de Turken niet in.

– Zwitserland-Turkije

“Het toernooi begint voor ons nu pas echt”, liet Terim voor de tweede match noteren. Terim moest vooraf twee problemen oplossen: middenvelder Emre was geblesseerd aan de lies en centrale verdediger GökhanZan was ook out. Zijn vervanger heeft vooral ervaring: Emre Asik van Ankaraspor is 35 …

Op papier probeert hij het dit keer met twee spitsen, Tuncay, die zijn ponden verdient bij Middlesbrough, moet voorin Nihat assisteren. In de praktijk staat de spits van Villarreal er opnieuw alleen voor, want Tuncay zakt, om balgevoel te krijgen, vaak terug. Alweer blijkt de zwakke flank de linkse, waar Zwitserland van profiteert. Terim ziet zich alweer verplicht tot wisselen aan de rust: hij gooit er bij een 1-0-achterstand twee aanvallende krachten in en plaatst Sentürk weer naast Nihat in de spits. Tuncay zakt een plaats terug en krijgt een vrije rol. Het blijkt een meesterzet, Turkije trekt het spel naar zich toe en combineert zich op een drassig veld naar de zege.

Sentürk zorgt voor de gelijkmaker. De spits is fysiek sterker dan Nihat en scoort ook makkelijk, voor Fenerbahçe vorig seizoen nog 18 keer (waarvan opvallend 14 vanaf de bank). Daarmee is hij topschutter van zijn land.

– Tsjechië-Turkije

Problemen achterin, voor deze derde wedstrijd. Terim is niet tevreden over de invulling die Asik gaf aan de positie van centrale verdediger en laat een derde centrale verdediger naast Servet opdraven: Güngör van Galatasaray. Eén interland slechts, een gok. Hij zal na een uur aan de rug geblesseerd uitvallen. Asik krijgt een nieuwe kans.

De twee goals die de Tsjechen maken, komen er – alweer – op voorzet vanaf de linkerkant van de Turken, duidelijk de zwakke flank. Eerst Koller en daarna Plasil straffen het af, de Tsjechen lijken door te gaan.

Maar dit wordt de avond van Nihat, inmiddels in de Turkse pers zwaar op de korrel genomen als zijnde onvoldoende de vervanger van Sükür. De man is zelf ook niet tevreden over zijn toernooi, laat hij noteren, alleen zijn er omstandigheden. Tegen Portugal 75 en tegen Zwitserland 45 minuten alleen in de spits, het is zijn ding niet. Om hem dit keer te steunen start Sentürk voor het eerst dit toernooi in de basis.

Maar omdat het niet draait, doet Terim na de rust alweer de wedstrijd tactisch keren: hij schuift Altintop door naar het middenveld, in de hoop dat hij op zijn Bayerns met voorzetten voor gevaar kan zorgen. Sentürk, de redder tegen de Zwitsers, kan het dit keer niet waarmaken, er gaat van hem geen enkele dreiging uit. Terim heeft weinig geduld, de topschutter wordt ondanks de achterstand al aan de rust gewisseld. Ook dat is opmerkelijk: drie keer begint Turkije aan de tweede helft in een andere tactische opstelling, met nieuwe namen.

Altintop doet de wedstrijd met drie beslissende ballen kantelen: twee voorzetten, waarbij Petr Cech op eentje blundert, en een dieptepass. Nihat, twee doelpunten, wordt als een held gevierd, maar meer dan Nihat was de Bayernspeler de spelbepalende factor. De comeback kids doopt men de Turken, hun weerbaarheid wordt geloofd. Piontek wordt gebeld.

Oké, mentale weerbaarheid speelde een rol, maar dus ook de tactische wijzigingen. En wat geluk, iets wat een coach altijd nodig heeft. Als doelman Volkan in de slotfase nog rood krijgt en alle wissels al zijn opgebruikt, gaat Tuncay in doel staan. Zijn kwaliteiten als doelman kunnen de Tsjechen echter niet meer testen.

Conclusie na de voorronde: de Turken groeien in het toernooi, zijn fysiek sterk, zijn tactisch schuifbaar en hebben in de kern veel wisselmogelijkheden. Plus: hun coach heeft met spelers die niet direct renderen héél weinig geduld.

– Kroatië-Turkije

Kwartfinale. Nieuwe problemen voor Terim. Volkan is voor twee wedstrijden geschorst vanwege zijn rode kaart, dus komt Rüstü (35) in doel. Jaren de nummer een, 117de interland, ervaring zat. Tweede probleem: de controlerende middenvelder Mehmet Aurelio, de eerste genaturaliseerde buitenlander (ex-Braziliaan) in de nationale ploeg, is ook geschorst, hij met geel. Dat scheelt: Aurelio is ook bij Fenerbahçe, tenslotte toch kwartfinalist in de Champions League, een bepalende factor. Hij kwam via Trabzon in Istanbul terecht en heeft fysiek een grote actieradius. Zijn vervanger, Mehmet Topal, had voor dit toernooi nog maar twee interlands gespeeld. Derde probleem: de talrijke blessures, Emre blijft niet fit en vooral centraal achterin stapelen de blessures zich op. Maar Terim grijpt ook tactisch in. Om Topal niet te laten verzuipen schuift hij rechtsachter Altintop een rij naar voren.

Mooi is het duel tegen Kroatië niet, maar weerbaar zijn de Turken zeker. Na vijf kwartier mag Sentürk weer invallen, want net als in de eerste helft tegen Zwitserland en tegen Portugal staat Nihat er heel lang alleen voor. Tuncay is opnieuw meer middenvelder dan tweede spits.

Geen vervangingen aan de rust dit keer, wel een tactische wissel: Arda en Kazim wisselen van kant. Sentürk doet in de slotfase waar hij sterk in is: invallen en scoren. Zijn schot in blessuretijd is het tweede (!) van Turkije tussen de palen in 120 minuten … Opnieuw opvallend: de goal van Kroatië komt er alweer vanaf de Turkse linkerkant.

Na de wedstrijd likken de Turken hun wonden. Nihat heeft een liesblessure en is onzeker voor de wedstrijd tegen Duitsland. Emre Asik, Tuncay, Volkan én Arda zijn geschorst. Problemen voor pitbull Terim, maar zijn toernooi kan nauwelijks nog stuk.

Duitse band

De match van vanavond wordt voor heel wat Turken heel speciaal. Op geen enkel toernooi treedt een Turks elftal aan zonder een speler die in Duitsland werd gevormd of die er een band mee heeft. Dit keer is dat met alleen Hamit Altintop eigenlijk vrij weinig. Elke Turkse voetbalfan had ook zijn broer Halil (Schalke) en Stuttgarter Yildiray Bastürk verwacht, maar Terim selecteerde hen niet. Vooral Bastürk, 29 jaar en 46 interlands en nog een overlevende van het WK in 2002, was daar ontzettend boos om: hij wil nog voor zijn land spelen maar niet meer onder Terim.

Sepp Piontek, Jupp Derwall, Christoph Daum, Karl-Heinz Feldkamp, Hans-PeterBriegel, Holger Osieck, straks Michael Skibbe (gaat na dit EK aan de slag bij Galatasaray): de lijst met Duitsers die hun stempel drukten op het voetbal in Turkije (lees Istanbul, want van zij die al in actie kwamen, verdient alleen Emre Asik zijn Turkse lira’s niet in de grensstad tussen Azië en Europa) is lang.

Het comebackverhaal mag dus eigenlijk niet verrassen. Voetbal duurt 90 minuten en op het einde winnen de Duitsers, oreerde Gary Lineker al. Hier heten ze alleen Turken. De Belgen zijn gewaarschuwd. S

door peter t’kint – beelden: reuters