Het was in het midden van de jaren zeventig dat we Jan Ceulemans voor het eerst interviewden. Hij speelde voor Lierse, had zijn talent laten opspatten in een toernooi met de nationale UEFA’s in Monaco en woonde op het Sionsplein van Lier. Als hij door zijn raam keek, zag hij een basketveld liggen. Ceulemans was zeventien jaar, hij praatte moeizaam, er waren meer vragen dan antwoorden en af en toe vulde zijn broer zijn gedachtegang aan. Intussen gluurde hij angstvallig naar de apparatuur van de fotograaf.

Iets in ons zei toen dat deze getalenteerde aanvaller nooit naast zijn schoenen zou lopen. Ceulemans werd door zijn toenmalige trainer Hans Croon een ‘fenomenale voetballer’ genoemd, maar hijzelf zei tevreden te zijn als hij een paar keer bij Lierse zou mogen invallen. En hij benadrukte, om alle lof te temperen, dat hij in de jeugdploegen nooit bij de uitblinkers hoorde.

Die eenvoud en bedachtzaamheid zou inderdaad uitgroeien tot de rode draad in het leven van Jan Ceulemans. Hij was maar tot zijn veertiende naar school geweest en had in een schoenenfabriek aan de band gestaan, nooit zou hij zijn afkomst verloochenen. Nimmer zou hij zichzelf bewieroken, maar zelden ook stak hij zijn nek uit als er zich in de spelersgroep problemen voordeden. Het was alsof Jan Ceulemans in zijn eigen cocon leefde. Het liefst, zo zei hij weleens, wilde hij dat je hem gerust liet. Naar het beeld dat Club Brugge toen kenmerkte: geen lawaai maken, maar gewoon voetballen.

Twintig jaar geleden zette Jan Ceulemans een punt achter zijn carrière. In de bekerfinale tegen KV Mechelen leidde hij Club Brugge naar een 3-1-overwinning. Na een Europese match in het Poolse Katowice haakte hij een paar maanden later geblesseerd af. Ceulemans hoopte bij Club Brugge te blijven maar wist dat sentiment in het voetbal niet bestaat.

Sindsdien probeert Jan Ceulemans een trainerscarrière uit te bouwen. En steeds weer werd hij de apostel van het simplisme genoemd. Aan de top werkte hij niet, tenzij even bij Club Brugge, een episode die voor hem met een trauma eindigde. Ceulemans vloog weer naar het hem vertrouwde nest, in Westerlo, en probeerde in de behaaglijkheid en warmte van de Kempense club weer zichzelf te worden.

Kritiek op hem kwam er nooit. Daarvoor was het respect te groot en werd de eenvoud waarmee hij over voetbal praatte haast gecultiveerd. En natuurlijk is de basisfilosofie van Ceulemans de juiste: geen ingewikkelde tactische uiteenzettingen, geen vernuftige strategieën, maar iedereen laten voetballen, vrij en blij, zonder dwangbuis. Maar je moet de spelers in dat verhaal blijven meekrijgen, zeker in een mindere periode. En dat lukt niet meer. Ceulemans stuit dit seizoen op zijn beperkingen als trainer: hij kan een groep die met zichzelf in de knoop ligt en te weinig persoonlijkheden telt niet uit het moeras sleuren, het ontbreekt hem aan de kracht om te overtuigen. En zijn eentaligheid maakt het hem niet gemakkelijk. Zeker niet in Westerlo, waar voetballers uit dertien landen op de loonlijst staan of stonden. Sommige supporters keerden zich tegen Ceulemans, het was de val van een monument. Die vernedering raakte hem tot in het diepste van zijn ziel.

Wat is Jan Ceulemans als trainer waard? Dit blad legde zijn oor te luister bij verschillende voetballers die onder de recordinternational werkten. Ook hier viel op: geen onvertogen woord, veel respect, hier en daar een aanmerking die meteen werd genuanceerd, wel informatie off the record, met de vraag dat zeker niet te gebruiken. Een enkeling belde zelfs naar de redactie met het verzoek om zijn citaat te mogen nalezen. Niemand wil aan Jan Ceulemans raken. Hij wordt nog steeds als voetballer en als mens beoordeeld. En niet als trainer.

Het heeft vooral te maken met zijn attitude. Weinig topsporters die altijd blijk gaven van zo’n bescheidenheid als Jan Ceulemans. Ook in zijn beste periode als trainer, toen hij Westerlo in 2000 naar bekerwinst leidde en geregeld met een geslaagde tactische wissel uitpakte, zou hij dat nooit accentueren. Jan Ceulemans is nog steeds de jongen die op het Lierse Sionsplein woonde. Ontwapenend eenvoudig.

Bekijk elke week de vlog van Jacques Sys op sportmagazine.be

Beluister Jacques Sys elke maandag om 9.10 uur in Lilaleen op Joe FM

DOOR JACQUES SYS

Ceulemans wordt nog steeds als voetballer beoordeeld. En niet als trainer.