Dyab Abou Jahjah: activist, maar ook voetballiefhebber pur sang. Het gesprek met de Libanese Belg leest als een hoofdstuk uit ‘Hoe voetbal de wereld verklaart’, de bestseller van Franklin Foer. ‘Hoe voetbal het Midden-Oosten verklaart’, door Dyab Abou Jahjah.

Dyab Abou Jahjah (43) werd in Libanon geboren en is sinds 1996 Belgisch staatsburger. Begin deze eeuw richtte hij in Antwerpen de AEL (Arabisch-Europese Liga) op. Toenmalig premier Guy Verhofstadt riep hem in het parlement uit tot staatsvijand nummer één en hij werd aangehouden op verdenking van de vorming van een privémilitie. Abou Jahjah keerde nadien naar zijn geboorteland terug, maar woont inmiddels opnieuw in ons land. Hij schrijft dezer dagen een column in De Standaard en is sinds kort de stuwende kracht van de burgerrechtenbeweging Movement X.

We spreken af in het Grand Café recht tegenover de Beurs. “Ik ben naar Brussel verhuisd”, vertelt hij. “Hier word ik minder snel herkend en de stad heeft een meer kosmopolitisch karakter.”

Hebt u zelf gevoetbald?

Dyab Abou Jahjah: “Bij school- en wijkploegen, maar nooit op hoog niveau. Mijn broers wel. Een van hen heeft in eerste divisie in Libanon gespeeld, maar is gestopt om te studeren. Mijn andere broer was keeper bij diezelfde ploeg. Hij speelde bij de reserven, maar de tweede doelman van dat team is later titularis geworden bij de nationale ploeg.

“In België heb ik zaalvoetbal gespeeld en later ben ik trainer geworden. Eerst van de jeugd. In het Belgisch bekertornooi werden we derde, na een nederlaag in de halve finale tegen Charleroi. Ik heb de medaille nog steeds. Na drie jaar ben ik trainer van de eerste ploeg geworden en zijn we van vierde naar tweede provinciale gestegen. Toen ik in de politiek stapte, vond de clubleiding het echter niet meer opportuun dat ik trainer was. Vanwege de subsidies. Dat was het einde van mijn voetbalcarrière.

“Tijdens het WK heb ik in een column geschreven dat gedurende vier weken niets mij interesseerde. Ik was geen activist meer, ongelijkheid kon mij voor eventjes gestolen worden. Ik had sympathie voor de mensen in Brazilië, maar gedurende een maand telde alleen het voetbal. Dat is misschien schandalig, maar ik wilde gewoon genieten.”

Waar begint uw liefde voor het voetbal?

“Ik was zeven, acht jaar toen mijn vrienden op school altijd over voetbal bezig waren. Ik verstond er niets van. Ze hadden het over ploegen waar ik nog nooit van had gehoord: Bayern München, Borussia Mönchengladbach. Ik was jaloers. Op de Libanese televisie werden eind jaren 70 samenvattingen gebracht van de Bundesliga. Om mee te kunnen praten op het schoolplein moest ik ook kijken. Ik was meteen gebeten door het virus en verslaafd aan de Bundesliga.”

Zo werd u supporter van de Mannschaft?

“Absoluut. Dat geldt voor veel jongeren in Libanon en de rest van de Arabische wereld. De Duitse ploeg en Bayern München zijn er razend populair, dankzij die tv-samenvattingen. Nu kan je voor vijf euro per maand op Al Jazeera Sports alle grote competities volgen.”

Omgekocht

Het Westen is alleen in het voetbal populair in het Midden-Oosten?

“De Arabische wereld heeft een haat-liefdeverhouding met het Westen. Er leeft veel woede vanwege het koloniaal verleden en de steun aan Israël. De mensen maken wel een verschil als het gaat over entertainment. Dan speelt politiek geen rol. Jongeren luisteren naar westerse muziek, kijken naar Amerikaanse films. En sport. Arabieren willen geëntertaind worden, net als iedereen. Daarom kijken ze liever naar de Premier League dan naar een match uit de Libanese competitie.”

Waar vijf jaar zonder publiek werd gespeeld?

“Nog steeds. De toestand in het land en in heel de regio is gespannen en het voetbal ontsnapt daar niet aan. De ploegen hebben een identiteit en vaak zijn de supporters aanhangers van een bepaalde politieke stroming. Dat geldt vooral voor de topploegen Nejmeh en Al Ansar. De aanhang van Ansar bestaat vooral uit soennieten, die van Nejmeh uit sjiieten. Wie voor Nejmeh is, supportert voor Hezbollah en tegen president Saad Hariri. Ook al zijn beide ploegen intussen eigendom van de Haririclan.”

Die sektarische achtergrond van de clubs is de reden dat men uit vrees voor geweld liever zonder publiek speelt?

“Er worden voortdurend politieke slogans naar elkaar geslingerd. Veel is echter spel. Ik supporter voor Nejmeh, maar mijn twee broers voor Ansar. Ook al zijn het sjiieten. Tijdens een match neem je de politieke lijn van je ploeg over en zing je liedjes tegen je eigen overtuiging. Mijn broers zingen bij Ansar voor Hariri en tegen Hezbollah.

“Het is een spel, zoals in Europa met bijvoorbeeld de Ajax- en de Feyenoordfans. Geloof je echt dat de enen pro Joden en de anderen pro Palestijnen zijn?

“Libanon-Iran, in de WK-voorronde, was heel interessant in dat opzicht. De meeste voetbalsupporters in Libanon zijn sjiieten en Iran is zowat de holding waar Hezbollah onder valt. Toch supporterden ze nog fanatieker voor Libanon dan normaal. In het voetbal is Iran de vijand. Tijdens het Iraanse volkslied waren de fans ronduit beledigend. Voor mij ging iemand vreselijk te keer tegen Iran. Op zijn schouder stond een tattoo met de naam van zijn idool: Khomeini (Iraans ayatollah die van 1979 tot 1989 aan de macht stond in zijn land, nvdr).”

De vooruitzichten voor het voetbal lijken niet zo geweldig?

“Libanon is meer een basketballand. Onze nationale ploeg is de sterkste van de Arabische wereld en een van de sterkste in Azië. Het basketbal wordt gesteund door de overheid en de zakenwereld, omdat het de sport van de middenklasse is. Het voetbal moet het zelf zien te rooien.

“Ondanks het gebrek aan steun boekte de nationale voetbalploeg succes. We bereikten de vierde en laatste ronde van het kwalificatietoernooi voor het WK in Brazilië en wonnen onder andere tegen Iran en Zuid-Korea. Bij die laatste match was ik in het stadion in Beirut.”

Dat was de eerste wedstrijd waarbij weer toeschouwers toegelaten werden.

“De heenmatch hadden we met 6-0 verloren. De politiek verwachtte zich aan een nederlaag met vier, vijf goals verschil. Er waren 60.000 toeschouwers, die voor een helse sfeer zorgden. Zuid-Korea is een voetbalreus in Azië maar was onder de indruk. Toen het tien minuten voor tijd nog 1-1 stond, kwam de president binnen. Pas toen vond hij het eindelijk veilig om zijn gezicht te tonen. Toen het 2-1 werd, was hij extatisch. Pure recuperatie. De mensen apprecieerden dat niet.”

In de laatste voorronde volgde de grote ontnuchtering. Enkele spelers bleken omgekocht.

“Het ergste wat je kan meemaken in het voetbal. Heel pijnlijk. Libanon worstelt net als België met zijn nationale identiteit. Als de nationale ploeg speelt, is iedereen echter Libanees. Voetbal groeide na de zege tegen Korea uit tot hét symbool van eenheid. Drie spelers verkochten de match tegen Qatar echter aan een gokkantoor. Twee van hen werden levenslang geschorst. Het gebeurt overal, zelfs in Italië waar voetballers een fortuin verdienen. Dit waren fabrieksjongens zonder perspectief in het leven die dachten een grote slag te kunnen slaan.

“Meteen is de nationale ploeg alle geloofwaardigheid weer kwijt. Telkens Libanon een match verliest, gelooft het publiek dat de match gefikst is. De enige oplossing is ons voetbal professioneel aanpakken. Zoals het basketbal.”

Vrouwen

In veel andere Arabische landen, zoals Qatar, de Verenigde Arabische Emiraten en Saudi-Arabië wordt wel professioneel gevoetbald.

“Dat zijn rijke landen. Een speler die hier einde carrière is en 600.000 euro per jaar verdient, krijgt daar gemakkelijk twee miljoen euro. Taxfree. Met buitenlandse spelers en trainers gaat het niveau omhoog. De competitie in Qatar of de Emiraten heeft het niveau van de Belgische. Saudi-Arabië schat ik iets hoger in, ook al gooien die ploegen niet met geld. Elke match zit er wel 50 à 60.000 man op de tribunes. Dat is in de Emiraten niet het geval. Er zit potentieel in het voetbal van de Arabische wereld, maar de structuren blijven het probleem.”

Is de populariteit van het voetbal in het Midden-Oosten niet een beetje vreemd? In Iran wilden de ayatollahs het verderfelijke voetbal, de sport van de sjah, verbieden.

“Iran is geen land waar alles van bovenaf bepaald wordt. In het Westen bestaat een karikatuur van Iran. Ik ben nooit in een land geweest waar de mensen zo wild met de auto rijden en agressief zijn tegen de politie. Dat zou je niet verwachten in een autoritair land. Het establishment probeert alles en iedereen te controleren, maar vooral in de steden is de bevolking zeer rebels. En de mensen zijn gek van voetbal. Tijdens de zogenaamde ‘Groene Revolutie’ van 2009 waren er voetballers die een groen bandje droegen als protest tegen de regering.

“Voetbal leeft overal in de wereld. Het is een element van eenheid onder de mensen. Wie het tegen het voetbal opneemt, verliest altijd. De ayatollahs zijn niet opgewassen tegen Koning Voetbal. Elke politieke leider schikt zich vroeg of laat naar wat de massa wil.”

Alleen vrouwen mogen nog altijd niet naar het stadion in Iran.

“En in Saudi-Arabië. Saudi-Arabië is veel erger dan Iran wat scheiding tussen man en vrouw betreft. In het Iraanse straatbeeld bestaat geen scheiding tussen man en vrouw. In tegenstelling tot Saudi-Arabië. Hier schiet men altijd op Iran omdat dit land op politiek niveau problematische banden heeft met het Westen. Saudi-Arabië is veel conservatiever en onderdrukt de vrouwen veel meer, maar wordt niet met de vinger gewezen.”

Waarom mogen vrouwen niet naar het voetbal?

“Vanwege een oerconservatieve interpretatie van het geloof. Pure bullshit. In de tijd van de profeet was er zelfs geen scheiding tussen man en vrouw in de moskee. Op een bepaald moment hebben mannen vanuit een machistische invalshoek het geloof geïnterpreteerd. In Saudi-Arabië heeft men die interpretatie tot het uiterste gedreven. Het Wahabisme is de meest conservatieve interpretatie van de islam. Totaal absurd. Niet alleen voor mensen die hier wonen, maar ook voor de mensen ginds. Het is gewoon apartheid. Maar de Saudi’s zijn onze vrienden.”

IS

In 2022 gaat het WK naar Qatar. Bent u daar blij mee?

“Ik ben blij dat het WK naar de Arabische wereld komt, ook al heb ik vragen bij Qatar. Ik verwacht in elk geval een voortreffelijke organisatie. Alles wat Qatar of de Emiraten doen, is tot in de puntjes af. Ze zullen overal in de wereld de beste experten halen.”

Een WK in een land dat FIFA-leden heeft omgekocht en waar de arbeidsomstandigheden van de migrantenwerkers schandelijk zijn. Dat kan u toch niet onberoerd laten?

“Mensen omkopen kan natuurlijk niet. Maar is dat ook zo? We moeten niet te puriteins doen. Als het alleen over wat feestjes en cadeautjes gaat… Wat is lobbyen in de politiek, in de bedrijfswereld? Die arbeidsomstandigheden moeten wel verbeterd worden, maar tot nader order moet het WK hen niet ontnomen worden.”

Qatar is ook de belangrijkste sponsor van IS?

“Dat geloof ik niet. Qatar wordt gecriminaliseerd in de Arabische wereld. Vooral door Saudi-Arabië, omdat Qatar voor een klein land een te grote mond, te veel geld en een project heeft. Qatar gebruikt dat geld. Het is erg pro democratie. Niet in eigen land, wel daarbuiten (lacht). Hun tv-zender Al Jazeera heeft veel mensen gepolitiseerd in de Arabische wereld en een belangrijke rol gespeeld in de Arabische lente. Door Al Jazeera keren veel mensen zich tegen hun regime en dat maakt Qatar gehaat in de regio.

“De Qatarezen zijn slim, sluw. Ze zijn dikke vrienden met de Amerikanen, maar ook met Hamas en Hezbollah. Ze vallen wel mee. Wat een verschil met Saudi-Arabië, dat is echt de middeleeuwen. De Qatarezen zijn vrij relaxed qua religie. Ze doen alsof ze heel religieus zijn, maar alles is er wat losser. Ze storen mij niet.”

DOOR FRANÇOIS COLIN – BEELDEN: ERIC LALMAND/BELGAIMAGE

“Arabieren kijken liever naar de Premier League dan naar een match uit de Libanese competitie.”

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content