Vandaag exact één jaar geleden vond in Belo Horizonte de ondergang van het Braziliaanse elftal plaats: Duitsland verpulverde de gastheren van het WK 2014 met 1-7. De rook is ondertussen opgetrokken, de ruïnes blijven. Reconstructie van een onwezenlijke avond.

Wim Vos zat op die bewuste 8 juli 2014 als één van de weinige Belgische journalisten in het Estádio Mineirão. Ook bij hem zindert de halve finale van het WK in Brazilië een jaar later nog altijd na: “In zestien jaar voetbaljournalistiek is Brazilië – Duitsland de wedstrijd die mij het meest zal bijblijven. Vooral omdat niemand – journalisten niet, supporters niet – kon plaatsen wat daar gebeurde. Niemand wist zich een houding te geven. Sommigen huilden, sommigen lachten, anderen staarden verlamd voor zich uit. Ik beschouw mezelf als een nuchter mens, maar bij de 4-0 sloeg ook ik spontaan een hand voor mijn mond.

“Bij 3-0 dacht je nog: oké, één goal van de Brazilianen en we hebben weer een match, maar bij de 4-0, na amper 26 minuten, besefte je plots dat het een bizarre, historische avond zou worden. De Brazilianen kampten met een veel te hoog verwachtingspatroon terwijl ze eigenlijk niet zo een goede ploeg hadden, en de Duitsers speelden van het beste voetbal dat ik ooit zag. Met de ene aanval uit het boekje na de andere. Dan krijg je zoiets.

“Bij de rust stond het 5-0 en ik herinner me dat er in de perszaal weinig gezegd werd. ‘Wat moeten we hiermee?’, zag je iedereen denken. Toch bleef iedereen sereen, van agressiviteit in de tribunes was geen sprake. Ook niet na de match buiten het stadion. Het Braziliaanse volk was simpelweg lamgeslagen. Wel merkte je dat iedereen bij die wedstrijd aanwezig, ook de Brazilianen, besefte dat het een match voor de geschiedenisboekjes was. Er werd jacht gemaakt op de drinkbekers van Coca-Cola met daarop de uitslag en de datum.”

De 7-1-zege van Duitsland tegen Brazilië werd de grootste nederlaag ooit in een halve finale van een WK. De grootste nederlaag ook in de geschiedenis van de trotse Seleção, dat nota bene geen officiële thuismatch meer verloren had sinds 1975. Drie of vier nul de boot in gaan, tot daar aan toe, maar zéven?! Kan je dat louter aan een sportieve mismatch toeschrijven, of is er meer aan de hand?

Zoals bijvoorbeeld op het WK 1998 in Frankrijk bleek: Brazilië verloor de finale van Zidane & co met duidelijke 3-0-cijfers. Nadien kwam uit dat de Braziliaanse topspits Ronaldo slachtoffer was geworden van een epilepsieaanval enkele uren voor de aftrap, maar dat er mede onder druk van teamsponsor Nike toch voor geopteerd werd om hem te laten starten. Ronaldo speelde een bleke finale en Brazilië verloor kansloos van de Fransen.

Zo een verklaring kwam er na de slachtpartij in Belo Horizonte niet. Een jaar later staat nog slechts één conclusie overeind: het was de aangekondigde dood van het Braziliaanse joga bonito.

De blunders van Scolari

Brazilië begon met veel twijfels aan het WK in eigen land. Er was het gebrek aan officiële, competitieve interlands in aanloop naar het toernooi. Er was de polemiek rond de organisatie van het WK en de kosten die dat zou meebrengen voor de Braziliaanse burger. Er was het gebrek aan offensief talent in de selectie van de Goddelijke Kanaries. Er was de onmenselijke druk om de schande van Maracanã 1950 – toen de Brazilianen eveneens een wereldbeker organiseerden maar in de finale verrassend onderuitgingen tegen Uruguay – uit te wissen en de Braziliaanse bevolking eindelijk die zesde wereldtitel te bezorgen.

Alle hoop rustte op de jonge schouders van Neymar Jr. De dan 22-jarige aanvaller toonde meteen zijn onversneden klasse en grootsheid door ondanks die druk toch bepalend te zijn. Met vier goals en twee assists kon hij een weinig sprankelend Brazilië voorbij de groepsfase loodsen en in de achtste finales Chili bedwingen. Maar in de kwartfinale tegen Colombia sloeg het noodlot toe: verdediger Juan Zúñiga plantte zijn knie in de rug van Neymar, met een gebroken ruggenwervel tot gevolg. Brazilië won de partij uiteindelijk op strafschoppen, maar het kwaad was geschied. De dagen na die kwartfinale werd er amper over de nakende halve finale tegen Duitsland gepraat. Het uitvallen van Neymar: dat was de headline.

Toen al doken de eerste tekenen van angst op. Zonder de absolute sterspeler en leider aantreden – dat was liefst 27 interlands geleden – tegen de meest gevreesde ploeg op het WK: Duitsland. En dan ook nog eens zonder de aanvoerder Thiago Silva, die met een domme obstructie op keeper David Ospina zijn tweede gele kaart van het toernooi pakte en geschorst diende toe te kijken.

De vraag was hoe Felipe Scolari, die als tacticus al niet de beste reputatie genoot, dat grote verlies zou opvangen. Door de meeste analisten werd een versterkt middenveld gesuggereerd, met zowel Gustavo, Paulinho als Fernandinho in de loopgraven van de middenas. Niet de meest verfijnde voetballers, maar gedisciplineerde en enthousiaste dravers die het Duitse raderwerk misschien konden ontregelen. Voorin moesten Oscar, Fred en Hulk dan maar hun plan trekken. Een andere optie was het elftal behouden van de vorige wedstrijden met Willian in de plek van Neymar. Minder doelgericht maar tactisch sterk en met veel Europese clubervaring.

Scolari dacht daar anders over en gokte op het verrassingseffect. Niet Willian of Paulinho startten in de basis, maar Bernard. Een kleine winger die tot dan toe amper gespeeld had in het toernooi. Zijn troef: geboren in Belo Horizonte en dus lokale held daar in het Mineirãostadion. Scolari wilde de Duitsers overbluffen en druk op hen zetten. Dat gebeurde echter zonder al te veel tactische oefenstof, werd door de spelers achteraf erkend.

En nog was Scolari niet uitgetoverd: als plaatsvervangend aanvoerder koos hij niet voor de ervaren doelman Júlio César, maar voor de diepgelovige en niet onbesproken David Luiz. Een geëngageerde jongen, maar als verdediger verre van foutloos en emotioneel niet de stabielste – hij stond vaak als eerste te huilen wanneer het volkslied ingezet werd.

Het bleken stuk voor stuk fatale beslissingen…

Kroniek van een vernedering

8 juli 2014, Belo Horizonte, 16 u. 55 plaatselijke tijd. Het volkslied van Brazilië wordt ingezet. Luiz en César houden samen het shirt van Neymar hoog. Publiek, spelers en medewerkers schreeuwen de emoties uit.

Paulo Conde, sportjournalist bij Folha de São Paulo, de grootste krant van Brazilië, vond het maar niets. “Op de Confederations Cup een jaar eerder was het zingen van het volkslied een troef, maar op het WK werd het een handicap”, oordeelt hij. “De spelers voelden zich verantwoordelijk voor 200 miljoen Brazilianen, dat verlamde hen. De tranen en het geschreeuw van onze spelers tijdens het volkslied verraadden in de eerste plaats een ongekende stress. Met Regina Brandão, een vertrouwelinge van Scolari, was er wel een teampsychologe mee, maar ze kon blijkbaar niet doordringen tot de spelers. De spirit in het team zat volledig verkeerd.”

17 u., Duitsland trapt af. Brazilië toont meteen zijn offensieve intenties en probeert een hoog blok te zetten. Na twee minuten zorgt dat voor een eerste kans in de wedstrijd, Marcelo trapt langs de verste paal. Vier minuten later volgt een reuzenkans voor Sami Khedira die een prima volley op ploegmaat Miroslav Klose ziet stranden. Het belooft een open duel te worden.

11e minuut, corner voor Duitsland, Toni Kroos trapt strak naar het penaltypunt, een simpel ingestudeerd nummertje brengt Thomas Müller alleen voor doel. Een dekkingsfout van David Luiz. Paulo Conde: “Na de vroege goal van Müller stuikte het team in elkaar en kwamen alle pijnpunten bloot te liggen. We hadden geen offensieve troeven meer zoals Romário, Bebeto, Rivaldo, Ronaldo, Ronaldinho. Die konden een wedstrijd waarin we onderlagen met een flits beslissen.”

23e minuut. Een vloeiende combinatie door het hart van de Braziliaanse defensie zet Klose voor doel, die in twee tijden afwerkt. 0-2. Voor Klose zijn zestiende WK-treffer, een mijlpaal en dat net tegen het Brazilië van voormalig recordhouder Ronaldo. Een symbolisch moment. Vanaf dan gaat het snel.

24e minuut. Opnieuw een actie over de rechterflank, waar Philipp Lahm en Mesut Özil het duo Marcelo-Bernard helemaal zoek spelen. Kroos, met zijn eerste van het toernooi, knalt met links een volley binnen. 0-3.

26e minuut. Fernandinho verliest op dertig meter van zijn doel knullig de bal aan een opzittende Kroos. Via een één-twee met Khedira wordt het 0-4. In de tribunes vloeien de eerste tranen, de droom is dan al aan diggelen.

29e minuut. Verdediger Mats Hummels rukt op. Hij bedient Özil en die vindt een vrijstaande Khedira. 0-5. David Luiz is in geen velden of wegen te bekennen. Overal komen de Brazilianen een stapje tekort.

Rust. Sommige mensen verlaten het stadion, uit angst voor rellen na de match. Dat blijkt nergens voor nodig. “Dat soort hooliganisme en fanatisme zie je enkel in ons clubvoetbal”, legt Conde uit. “Je mag ook niet vergeten dat de tickets voor een dergelijke halve finale duur zijn, het stadion zat gevuld met bobo’s en meer gegoede burgers. Op geen enkel moment dachten wij aan een escalatie.”

Scolari brengt met Ramires en Paulinho voor Hulk en Fernandinho versterking voor het middenveld in. Daarmee geeft hij zijn verkeerde tactiek toe. Bij de Duitsers slechts één wijziging: Per Mertesacker komt de geblesseerde Hummels vervangen. Aan het spelbeeld verandert het weinig. Duitsland speelt met Brazilië. In de 51e minuut is er nog een geniale save van Manuel Neuer op Oscar, een minuut later op een schot van Paulinho. De moed zinkt de Seleção helemaal in de schoenen. Als ze dan al eens aan het vijandige doel geraken, staat daar een onklopbare reus tussen de palen.

69e minuut. Lahm zet laag voor en de net ingevallen André Schürrle tikt binnen. 0-6. De Braziliaanse fans jouwen de eigen ploeg uit.

79e minuut. Schürrle zet zich door op links en knalt met zijn ‘mindere’ voet voorbij een verbouwereerde César. 0-7. Duitsland krijgt applaus van de Braziliaanse fans. De ontreddering is omgeslagen in bewondering en humor.

90e minuut. Oscar scoort de eerredder na een individuele actie. Neuer en zijn verdedigers zijn woedend. Het zegt alles over de mentaliteit waarmee Die Mannschaft op het veld staat. De Duitse selectie oogst echter ook sympathie van voetbalminnend Brazilië door na de 0-5 niet vol op het gaspedaal te blijven staan en de doelpunten ingetogen te vieren.

“Tijdens de rust werd afgesproken om serieus en gedisciplineerd te blijven voetballen. Het was belangrijk dat we respect toonden voor onze tegenstander en niet op zoek zouden gaan naar frivoliteiten”, verwoordt Hummels de intenties achteraf.

Op de persconferentie vlak na de wedstrijd kiest bondscoach Scolari voor de vlucht vooruit en biedt zijn ontslag aan. Op allerlei krantenredacties wordt een extra editie in elkaar gebokst, met koppen als ‘Tragedie’, ‘Vernedering’ of zelfs een woordeloze zwarte voorpagina.

Focus op Rio 2016

8 juli 2014 staat sindsdien bekend als het Braziliaanse 11 september. De val en vernedering van een natie die leefde voor het voetbal. Daags na de historische interland waren zowat alle gele truitjes en vlaggen uit het straatbeeld verdwenen. Wat restte was de schaamte. En de zoektocht naar antwoorden.

“Het grootste drama van die halve finale is dat er geen lessen getrokken werden uit die nederlaag”, zucht Folha-journalist Paulo Conde een jaar later. “Het was een dieptepunt voor het Braziliaanse voetbal, zoiets kan je gebruiken als katalysator voor vernieuwing en wederopstanding. Maar een jaar later zien we dezelfde problemen terugkomen. Dát is zo teleurstellend. De redenen voor die vernedering liggen dieper dan enkel het tactische falen van Scolari. Mismanagement binnen de voetbalbond, geen visie, geen toptrainers, de verbrokkelde relatie tussen spelers en fans. Er heerst tegenwoordig een zekere onverschilligheid tegenover het nationale team.

“Vlak na het WK hoopten we allemaal dat er een buitenlandse bondscoach zou komen, iemand die een nieuwe wind kon laten waaien. Wij Brazilianen zijn nogal arrogant over ons voetbal, we denken nog steeds dat we het beste voetbal brengen, maar dat is al lang niet meer zo. De voorbije tien jaar veranderde het voetbal spectaculair. Het volstaat niet meer om een of twee spelers uit de match te houden en te rekenen op individuele klasse. De huidige topploegen zijn echte machines. Ook onder Dunga brengt Brazilië verschrikkelijk en achterhaald voetbal, er is niets veranderd.”

De grote kuis in het Braziliaanse voetbal komt er liever vandaag dan morgen. De focus ligt helemaal op volgende zomer: de Olympische Spelen van Rio 2016, waar Neymar als aanvoerder de Seleção naar eerste olympisch goud moet leiden. Paulo Conde berust: “Hopelijk moet je mij binnen een jaar niet dezelfde vragen stellen en moet ik dan niet dezelfde antwoorden geven.” ?

Herbeleef de hoogtepunten van deze historische halve finale op www.sportmagazine.be

DOOR MATTHIAS STOCKMANS

“Het grootste drama van die halve finale is dat er geen lessen getrokken werden uit die nederlaag.” Paulo Conde