Barcelona heeft de loodzware erfenis van Pep Guardiola in handen gelegd van Tito Vilanova, een 42-jarige Catalaan die noch als speler noch als trainer enige status heeft. ‘Na alles wat ik heb meegemaakt, is het trainen van Barça kinderspel.’
Wanneer zal voor het eerst een verhaal over Barcelona of Tito Vilanova verschijnen waarin de naam Pep Guardiola níét voorkomt? Ook de nieuwe hoofdtrainer van de Blaugranas zelf moet het antwoord op die vraag schuldig blijven. Vilanova is in Camp Nou de opvolger van een icoon. Vier jaar lang genoot hij als trouwe rechterhand van Guardiola betrekkelijke anonimiteit, maar in het leven van nu wordt iedere voetstap onder een vergrootglas gelegd. “Ik ben niet bang voor de vergelijkingen tussen het Barcelona van Pep en het mijne. Die zal ik namelijk allemaal verliezen…”
Op 27 april, de dag dat Guardiola bekendmaakte te stoppen als hoofdtrainer, werd meteen diens assistent doorgeschoven als opvolger. Vooral voor de buitenwacht verrassend, aangezien Barcelona doorgaans graag trainers met naam en faam aanstelt. Guardiola had bij zijn aanstelling in 2008 géén ervaring als trainer van een eerste elftal, maar had als voormalig lid van het Dream Team van Johan Cruijff de socio’s al voor zich gewonnen. Ook zijn voorganger Frank Rijkaard was een gearriveerd voetbalman. En daarvóór hadden onder anderen Louis van Gaal, Lorenzo Serra Ferrer en Bobby Robson bij aankomst in Catalonië al een glansrijk cv als trainer. Het palmares van Tito Vilanova steekt daarbij schril af.
Wedstrijd lezen
“Pito Vilanova? Wat Pito Vilanova betreft of hoe die man ook mag heten, ik heb niets te zeggen… Oh, Tito Vilanova? Ik heb geen idee wie dat is…” Karakteristieke woorden van trainer José Mourinho vorig jaar augustus na afloop van de return tussen Real Madrid en Barcelona om de Spaanse supercup. De Portugees reageerde op het beruchte oogprikincident, waarbij hij destijds Vilanova met zijn wijsvinger in het rechteroog prikte tijdens een opstootje. Al dan niet bewust gebruikte Mourinho het woord pito, wat in het Spaans door kan voor penis. Min of meer staat deze verspreking symbool voor de status van Barça’s huidige hoofdtrainer. Want Vilanova werkte niet eerder als eindverantwoordelijke op profniveau. En zijn actieve loopbaan speelde zich in de jaren 90 voornamelijk af in de Segunda División bij de modale clubjes UE Figueres, CD Badajoz, UE Lleida en Elche CF. Met uitzondering van een intermezzo bij Celta de Vigo waar hij in drie seizoenen tot 26 (!) duels in de Primera División kwam.
“En toch was hij een heel technische middenvelder, die opbouwend en aanvallend sterk was.” Aan het woord is Tonny Bruins Slot, in de periode 1988-1996 assistent van Johan Cruijff in Camp Nou. De eerste twee jaren van zijn dienstverband zag hij van dichtbij Vilanova geregeld in actie voor de B-ploeg. “Als jeugdig talent van de juvenil A maakte Vilanova rechtstreeks de overstap naar Barça B”, verhaalt Bruins Slot. “Evenals de andere grote talenten mocht hij het C-team overslaan. Jarenlang speelde hij met Guardiola en Guillermo Amor in de jeugdploegen. Vilanova was in staat een wedstrijd te lezen. Alleen was zijn nadeel dat hij geen scorend rendement had, hij was vooral een speler voor de doorpassing. Amor had wel de extra kwaliteit om in scoringspositie van waarde te zijn.”
Waar Guardiola en Amor doorbraken in de hoofdmacht, bleek Barça B voor Vilanova het plafond. Bruins Slot: “Ongetwijfeld heeft hij een aantal keren meegetraind met het eerste team tijdens een elf-tegen-elf-partij. Maar hem permanent bij de selectie halen is voor mij en Cruijff nooit aan de orde geweest. Deels ook omdat het overhevelen van drie jeugdspelers iets te veel van het goede was. Daarna was de clubleiding bezig met het klaarstomen van de generatie van Ivan De La Peña; la Quinta del Mini was een van de meest beloftevolle lichtingen aller tijden ( daartoe behoorden ook Albert Celades, Roger, Óscar en Toni, nvdr). Vilanova werd ingehaald door betere jeugdspelers; dat is logisch als je na twee, drie jaar nog steeds in de B-ploeg zit.”
Kleine broer
Niet verwonderlijk zijn er de nodige vraagtekens geplaatst bij de keuze van Tito Vilanova als opvolger van Guardiola. Een meer door de wol geverfde coach ( Marcelo Bielsa of clubicoon Luis Enrique) had logisch geweest. “Ik weet dat het een moeilijke klus is, omdat de club zojuist het meest succesvolle tijdperk uit de geschiedenis achter de rug heeft”, zei Vilanova bij zijn presentatie. “Aan de andere kant heb ik een groep spelers die de motivatie heeft laten zien dat ze de beste zijn. En mijn voordeel is dat ik deel heb uitgemaakt van dit succesvolle project. Pep was de man die alle beslissingen naar buiten toe uitdroeg, maar veel beslissingen namen we sámen.”
Naar buiten toe heeft voetbalminnend Barcelona, en dan uiteraard de sterspelers, onverdeeld positief gereageerd op zijn benoeming als hooftrainer. “Dat Tito blijft betekent dat het project van Barcelona kan worden vervolgd”, sprak captain Carles Puyol. “Hij kent het team beter dan wie dan ook. Tito heeft verstand van voetbal en begrijpt onze filosofie tot in de details.”
El hermano pequeño del Míster, de kleine broer van de baas, zo werd Vilanova enkele jaren terug omschreven door toenmalig Barça-aanvaller Thierry Henry. Tijdens hun periode als jeugdspelers in La Masía is tussen Vilanova en Guardiola een innige vriendschap voor het leven ontstaan. Door hun intensieve samenwerking delen ze dezelfde visie. “Maar Vilanova heeft op enkele vlakken tactisch zelfs méér in huis dan Guardiola”, stelt Jorge d’Alessandro, zijn coach bij Figueres en Elche. “Hij is zeer innovatief, als trainer vind ik hem een kruising tussen Vicente Del Bosque en Arsène Wenger.”
Zijn eerste ervaringen als trainer dateren al van het seizoen 2001/02. Destijds werkte Vilanova als coach van Barça’s jeugdploeg Cadete B met onder anderen Lionel Messi, Gerard Piqué en Cesc Fàbregas. Naar verluidt was hij ook de initiator achter de terugkeer van Fàbregas in Camp Nou in 2011. Toch is Vilanova voor voetbalminnend Spanje een grote onbekende. Documentatie over zijn voetballoopbaan is er nauwelijks. En doordat hij net als Guardiola geen grote interviews geeft, heeft de buitenwacht nauwelijks inzicht gekregen van de persoon Vilanova. Vorig jaar november ontbrak hij voor een periode bij Barcelona doordat een tumor in zijn speekselklieren verwijderd moest worden. Toen Guardiola in januari uitgeroepen werd tot Trainer van het Jaar, droeg hij deze prijs op aan zijn kompaan. “Uit de grond van mijn hart draag ik deze award op aan Tito, mijn vriend, collega en assistent. Zelfs nu je er deze dagen niet bij kan zijn, je zult er altijd bij horen…” Pas na zijn benoeming als hoofdtrainer verklaarde de medische staf in een communiqué dat Vilanova volledig hersteld was. “Het eerste dat ik heb gedaan was praten met de dokters. Die zeiden me dat alles perfect functioneert”, liet Vilanova zich ontvallen. “Ik voel me sterk. En na wat ik heb meegemaakt, is het trainen van Barça kinderspel.”
Liefst vijf jaar vormden ze een twee-eenheid. Want in het seizoen 2007/08 was Vilanova de assistent van Guardiola bij Barcelona B. Daarvoor was hij werkzaam als technisch directeur van derdeklasser Terrassa FC. En Barça’s belofteploeg was zojuist gedegradeerd naar de Tercera División, het vierde niveau. “Dat we promotie hebben afgedwongen, is mede dankzij Tito”, zei Guardiola halverwege 2008. “Hij had in 2007 aanbiedingen van teams uit hogere divisies afgewezen om met mij te werken. Zijn expertise was meer dan welkom voor Barcelona B, want Tito wist was er gevraagd werd op de lagere niveaus van Spanje.”
Prettige man
Een van die spelers in het tweede team was Jeffrey Hoogervorst. De 27-jarige Amsterdammer maakte in januari 2007 de overstap van Real Madrid Castilla naar Barcelona B. “Vilanova? Een erg prettige man om mee te werken”, zegt de uit de Ajaxopleiding afkomstige verdediger, tegenwoordig uitkomend in Segunda Divi-sión B voor Real Avilés.
Hoogervorst deelde de kleedkamer met een uiterst talentvolle lichting. ” Pedro, Sergio Busquets, Thiago Alcantara en ook nog even Bojan Krkic. Helaas speelde ik vanwege een hardnekkige liesblessure alleen tijdens de voorbereiding van dat seizoen. Vilanova was op het veld altijd aanwezig, hij had alles wat als tweede trainer nodig was om Guardiola aan te vullen. Dat seizoen deden beiden ook geregeld zelf mee tijdens partijtjes en oefenvormen. Ik herinner me Vilanova als een heel rustige trainer, die tegelijkertijd álles ziet. Op donderdagen en vrijdagen deden we vaak individuele videoanalyses met hem. Hij hamerde er bijvoorbeeld op dat alleen technische bagage niet voldoende was. In de Tercera División speelde je soms op knollenvelden, dan moest je wel kunnen bikkelen.
“Mijn inschatting was dat hij heel zijn trainersloopbaan assistent van Guardiola zou blijven. In die zin vind ik Vilanova’s benoeming als hoofdtrainer een gewaagde actie. Aan de andere kant, nu hoeft Barcelona nauwelijks iets te veranderen. En Vilanova hoeft het niet allemaal alleen te doen, hij heeft genoeg specialisten, genoeg expertise om zich heen.”
DOOR VINCENT OKKER – BEELDEN: IMAGEGLOBE
