De overleden aartsbisschop Jean-Marie Lustiger bekeerde zich van jood tot katholiek. Zijn droom was beide religies dichter bij elkaar te brengen.

L’express Vertaling Karl van den Broeck

Op 31 mei 2007 laat Mgr. Lustiger op zich wachten. De leden van de Académie Française zijn bijeengekomen om een opvolger te kiezen voor de filosoof Jean-François Revel. Enkel de kardinaal ontbreekt nog. De aanwezigen beslissen om toch verder te gaan met de stemming. De aartsbisschop van Parijs had toch nooit de gewoonte om stipt aanwezig te zijn op deze bijeenkomsten. Die namiddag komt Jean-Marie Lustiger dan toch opdagen. Een zwart silhouet, door ziekte aan een rolstoel gekluisterd. ‘Ik ben niet gekomen om me bij u te voegen’, zegt hij geëmotioneerd. ‘Ik ben gekomen om u te verlaten. Ik zal niet meer terugkomen.’

Zo was Lustiger. Tergend en aandoenlijk. Bewonderenswaardig en te duchten. In de ogen van het grote publiek, belichaamde hij in zijn eentje de Franse katholieke kerk. Toch is hij er nooit in geslaagd om zich door zijn gelijken te laten kiezen als hoofd van de bisschoppenconferentie.

Lustiger, de jood die katholiek werd, en die zijn hele leven ijverde voor de interreligieuze dialoog in Frankrijk, stierf op 5 augustus 2007 in Parijs, waar hij 24 jaar aartsbisschop was, en op 17 september 1926 was geboren in een Poolse immigrantenfamilie.

Eerst was er Aaron. Jean-Marie, die kwam pas later. In 1940, toen de jonge jood, verbluft door de evangelies, het katholicisme omhelsde en een passende tweede voornaam koos. Frankrijk kreunde onder het juk van de nazi’s. Hij verstopte zich bij zijn zuster in Orléans. Zijn ouders bleven in Parijs in de garenwinkel die ze uitbaatten. De moeder van Jean-Marie werd in 1942 verklikt door een buurvrouw. Ze werd aangehouden en naar Auschwitz gedeporteerd, om nooit terug te keren. Veertig jaar later bezoekt haar zoon het uitroeiingskamp, het eindpunt van een bedevaart.

De vraag naar de oorsprong – van de familie, van het christendom – heeft Jean-Marie Lustiger altijd gekweld. Omdat hij een dubbele oorsprong had, was de gecompliceerde prelaat er, meer dan anderen, van doordrongen dat hij de opdracht had de Waarheid te achterhalen. ‘Hij had de allures van een profeet’, zegt Gérard Leclerc, een vooraanstaande Franse katholieke journalist. ‘Voor hem moest het evangelie van de daken geschreeuwd worden.’ Deze apostel van de ‘nieuwe evangelisatie’, à la Johannes Paulus II – zijn mentor en vriend – lag aan de basis van de grote katholieke massamanifestaties die Frankrijk de laatste tijd kent. 700.000 jongeren op de Wereldjongerendagen in 1997. 20.000 gelovigen in Bercy tijdens de jubelmis in 2000. Honderdduizend Parijzenaars die Pinksteren vierden in 2004.

Jean-Marie Lustiger heeft er alles aan gedaan om de bladzijde van het christelijke antisemitisme om te slaan. Hij ijverde er actief voor om het jodendom en het christendom dichter bij elkaar te brengen. In 1994 keurde hij publiekelijk het mea culpa van het Vaticaan goed voor de houding van de Kerk tegenover de joden. Drie jaar later was hij een van de auteurs van de akte van berouw van de Franse bisschoppen, op 30 september 1997 uitgesproken in Drancy. Het was aan hem dat Johannes Paulus II vroeg om hem te vertegenwoordigen op de 60e verjaardag van de bevrijding van Auschwitz, op 23 januari 2005. Dat jaar was hij de eerste kardinaal die mocht spreken op het wereldcongres van de joden.

‘Wees niet bang’, riep Johannes Paulus uit. ‘Toon uzelf’, zou Lustiger eraan toevoegen. Hij werd op het Elysée ontvangen door president François Mitterrand. Hij vond een luisterend oor bij president Jacques Chirac. Hij was mediatiek en mondain. ‘Lulu’, zoals de religieuze columnisten hem noemden, hield ervan om de actualiteit van commentaar te voorzien: het Front National, de sans-papiers, het islamisme. De troebelen van de eeuw inspireerden deze tribuun van God die zelf de straat op trok om in 1984 – tegen de wil van zijn superieuren in – het vrij onderwijs te verdedigen tegen het wetsontwerp-Savary. Hij was een neoconservatief die geen gelegenheid voorbij liet gaan om de ‘barbarij’ van de moderne tijd of de ‘regressie’ van onze goddeloze samenleving te hekelen. Hij werkte zonder te verpozen, richtte Radio Notre-Dame op, en het tv-station KTO. Hij stichtte nieuwe parochies en gaf zelf les. Onder hem werden 230 priesters gewijd. Een klein mirakel in het licht van het dalende aantal roepingen.

De kolerieke aartsbisschop maakte ook veel vijanden. Toen hij naar Parijs kwam, gooide hij de hele ploeg die er werkte, op straat. Toen een zieke priester hem vertelde over zijn kwellingen, antwoordde Lustiger: ‘Hebt u ooit eens stilgestaan bij het lijden van Christus aan het kruis?’. Ook in het Vaticaan was niet iedereen een fan van Lustiger. Alleen in zijn rol als vredestichter tussen joden en christenen – de twee volkeren van de Bijbelse alliantie – kon Lustiger iedereen met zich verzoenen.

© L’Express – Vertaling Karl van den Broeck

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content