Jeugdvrienden Richie Vas en Mark Mathews waren in Gent om er Fighting Fear

voor te stellen. Hun autobiografische docufilm over surfen, martial arts, vreugde,

verdriet en onvoorwaardelijke vriendschap. ‘Je bent bang van de oceaan,

maar tegelijkertijd voel je je erdoor aangetrokken.’

R ichie ‘Vas’ Vaculik (28) en Mark Mathews (29) zijn twee big wave surfers: waaghalzen die de grootste en gevaarlijkste golven ter wereld opzoeken. Samen opgegroeid in Maroubra, een klein surfersparadijs aan de kust van Sydney, en allebei al sinds hun jeugdjaren geobsedeerd door de brutale kracht van de oceaan. “Het gekke is: als kleine jongen was ik bang van de golven. Mijn moeder is me meermaals uit het water moeten komen redden”, glimlacht Mark Mathews. Maar van die aanvankelijke vrees is niet veel meer overgebleven. Mark won al drie jaar op rij een mondiale big wave-competitie en vestigde in 2009 definitief zijn naam door met zijn surfbord aan de westkust van Australië een golf van liefst veertien meter hoog te bedwingen.

Mark is de betere surfer van beide vrienden, de man met de vlotte babbel ook. Terwijl Richie een klein, eerder schuchter kereltje is. Af en toe stottert hij aan het begin van een zin. Opmerkelijk, want Richie Vas staat in zijn thuisland te boek als een gevreesd man. Een vechtersbaasje. En dat mag je gerust letterlijk nemen. In 2008 maakte Richie zijn debuut in de MMA, mixed martial arts. Sindsdien vocht hij acht kampen en won er daar zeven van. MMA is een vechtsport waarbij verschillende disciplines gecombineerd worden: gaande van het klassieke boksen tot jiujitsu en kickboksen. Zowat alles is geoorloofd zolang je de tegenstander maar knock-out krijgt of dwingt om af te kloppen. Zo’n mannetjesputter is die Richie dus. Al benadrukt hij dat bigwavesurfen zijn grootste passie blijft: ” I’m a surfer who fights, not a fighter who surfs.”

Zoektocht naar angst

Fighting Fear doet het relaas van Richies en Marks jeugd in Maroubra. Hoe ze in die beruchte arbeiderswijk leerden opkomen voor zichzelf, hoe ze respect en erkenning afdwongen dankzij hun surftalenten, hoe Richie vervolgens in aanraking kwam met de arm der wet, hoe Mark bijna in een rolstoel belandde en hoe ze zich uiteindelijk toch weer opwerkten tot de gerespecteerde avonturiers en topsporters die ze nu zijn. Een sprookje made in Hollywood, doorspekt met prachtige beelden van immense golven en fascinerende taferelen in de boksring.

De regie is in handen van de Braziliaan Macario De Souza, die eerder ook al de documentaire ‘Bra Boys’ uit 2007 voor zijn rekening nam. Bra Boys is de benaming van een surfersbende uit Maroubra (waarvan Bra een afkorting is). Het opschrift ‘Bra Boys’ staat op het bovenlichaam van de bendeleden getatoeëerd, zo ook bij Richie en Mark.

Surfen is wat de Bra Boys samenbrengt en verbindt. Voor jongeren die opgroeien aan de Australische kust is surfen iets als water en brood. Richie: “De oceaan is altijd al een rode draad door ons leven geweest. Mark en ik waren eerst als tiener gelinkt aan de lifeguard association, nadien sloten we aan bij een surfersclub. Na verloop van tijd word je een met het water, je voelt je er comfortabel. Eens je die comfortzone bereikt hebt, ga je automatisch op zoek naar nieuwe uitdagingen, naar grotere en gevaarlijker golven. Het komt eropaan om elke keer opnieuw bang te worden.”

Mark: “Je bent bang van de oceaan, maar tegelijkertijd voel je je erdoor aangetrokken. Je angst overwinnen, daar draait het om. Het gevoel dat je krijgt na het bedwingen van zo’n grote gemene golf is onbeschrijfelijk. Het gaat niet enkel om surfen, het gaat om die zoektocht naar angst. Die vind je terug in alle sectoren van de maatschappij. Angst kan je ook voelen bij een presentatie voor een volle aula. Ik denk niet dat die angst op zich anders is dan de angst die wij opzoeken.”

Ook sociale druk is in Maroubra een bepalende factor. Mark: “Als jonge gast werd je door de oudere jongens in de surfclub uitgedaagd om risico’s te nemen … en uiteraard wil je je dan niet laten kennen.” Vooral Richie had die drang om zich als puber te bewijzen tegenover de grote jongens. Zijn groeischeut bleef uit, waardoor hij als klein jongetje vaak gepest werd. In de film Fighting Fear zoekt Richie daar trouwens de verklaring voor zijn latere, baldadige gedrag.

Mark: “De ouderen hadden een zeer grote invloed op ons. Zowel positief als negatief. Dat Richie en ik nu zulke waaghalzen zijn, heeft veel te maken met de wijk waarin we opgegroeid zijn. Het wordt wel gevaarlijk wanneer je die attitude ook buiten het water of buiten de ring mee draagt, want dan breng je jezelf in moeilijkheden. Daar kunnen we van meespreken. Het is moeilijk om dat evenwicht te vinden, zeker wanneer je jong bent.”

Dieptepunt

De stap van surfen naar mixed martial arts is helemaal niet groot, zo beweert Richie. Het is zelfs een vaak voorkomende combinatie in de surfwereld. Richie: “Om fit te blijven tijdens de periodes dat je niet kan surfen, trekken we de gym in. Boksen is dan een van de favoriete bezigheden. Veel jongens uit onze wijk waren of zijn professionele boksers. Op een bepaald moment werd ik door enkele vrienden geïntroduceerd in de kunst van het Braziliaanse jiujitsu. Dat lag me en zo ben ik die sport competitief beginnen te beoefenen. Ik won enkele toernooien en werd Australisch kampioen. De volgende stap was dan de mixed martial arts. Een toernooiorganisator was op zoek naar een jongen van mijn gestalte om als tegenstander te fungeren voor een internationale topper. Ik ben daarop ingegaan en vanaf toen is het nooit meer gestopt.”

Hoewel extreem gewelddadig en primitief ogend, dicht Richie de MMA heel wat eerbare principes toe. “De kennismaking met mixed martial arts heeft me net geholpen om geweld binnen en buiten de ring beter gescheiden te houden”, vertelt Richie. “Elke martialartsleraar geeft die les mee, het is een van de pijlers van de vechtsport dat je respect voor je medemens opbrengt. En zeker niet dat je die kwaliteiten op straat gebruikt.”

Mark: “Ik denk dat als je die macht in een boksring kan gebruiken, dat je dan niet meer de behoefte hebt om die buiten de ring te demonstreren. Dat is meestal het probleem met jonge gasten: ze willen hun macht etaleren, maar ze hebben geen veilige plek om dat te doen. Daarom ben ik het er niet mee eens dat mixed martial arts een gevaarlijke sport is. Integendeel, het is beter dat jongeren in een ring vechten dan dat ze dat in een onbeschermde omgeving doen zoals de straat.”

Dat Richie Vas die les nodig had, blijkt ook weer eens uit een passage in de film. Eentje waar hij minder trots op is, maar die noodzakelijk was om te leren uit zijn fouten. Op een feestje ter huldiging van hun kameraad Mick Fanning – op dat moment wereldkampioen Pro Surf – in november 2007, gaat het haantjesgedrag van Richie een stap te ver: bij een ordinair cafégevecht breekt hij de kaak van een man. De Bra Boy wordt aangehouden en er volgt een proces. Uiteindelijk komt Richie er met een voorwaardelijke straf af, maar de ervaring zal zijn leven grondig beïnvloeden. Richie beslist vanaf dan alles op de sport te zetten, zijn ex-vriendin weer in de armen te sluiten en het machogedrag te laten voor wat het is.

Niet onoverwinnelijk

Voor Mark Mathews was het ondertussen ook niet allemaal peis en vree. Hij maakte kennis met zijn eigen beperkingen, en dan vooral die van de mens tegenover de natuur. Big wave surfing mag je dan wel een ultieme adrenalineshot geven, vrij van risico’s is de sport niet. De zogeheten wipeout loert altijd om de hoek. Een golf die te vroeg ‘breekt’, zuigt de surfer mee in haar zog. Door de kracht van de massieve golven worden surfers op zo’n moment soms tot dertig of veertig meter diep geduwd. Maar de bodem ligt niet altijd zo laag, meestal niet zelfs. En dan moet je nog hopen dat die niet bedekt is met hoekige rotsen.

Dat is wat Mark meemaakte in Shipstern Bluff, een gevaarlijk en rotsachtig surfersgebied in Tasmanië. Enkele jaren geleden werd hij er tegen de bodem te pletter gesmeten. Zijn vrienden – Richie Vas op kop – haalden de bewusteloze Mark uit het water en toen hij weer bij zinnen kwam, bleek hij zijn armen en benen niet meer te kunnen bewegen. Een gebroken nekwervel werd gevreesd, met verlamming tot gevolg. Uiteindelijk bleken slechts enkele zenuwen geraakt te zijn en na enkele maanden intense revalidatie kon Mark weer de golven induiken. Maar dat ging niet van een leien dakje. Mark: “De fysieke kant van de revalidatie is eigenlijk het minst zwaar, het is vooral het mentale gevecht: ineens besef je dat er erge dingen kunnen gebeuren. Als jonge gast denk je soms dat je onoverwinnelijk bent. Door zo’n ongeval mee te maken leer je slimmere risico’s te nemen. Anderzijds: zodra je daar in het water ligt, mag je niet twijfelen. Dan moet je vertrouwen op je talenten en instincten.”

Richie: “Hoe meer je over blessures nadenkt, hoe groter de kans dat je er daadwerkelijk zult oplopen. Ik heb het meegemaakt dat ik na een blessure in de ring ineens ook begon te twijfelen tijdens het surfen. Waardoor je net nog meer fouten maakt en risico loopt. Daarom praat ik er eerlijk gezegd ook niet graag over.”

Mark: “Blessures horen erbij. Ik denk dat ik in totaal ongeveer twee volle jaren van mijn leven geblesseerd ben geweest.”

Om die mentale breuklijnen weer dicht te plamuren, deed Mark een beroep op meditatie en spirituele handleidingen. Niet zo vreemd, aangezien zijn moeder een yogacentrum openhoudt in New York.

Organisatietalent

In weerwil van het stereotiepe beeld van de relaxte en gebronzeerde Australische surfer, komt er bij het najagen van de grootste golven heel wat precisiewerk kijken. Het vergt flink wat voorbereiding om te kunnen inschatten waar en wanneer de beste golven zich zullen aandienen. Timing is alles in de surfsport. Gelukkig steekt de technische evolutie daar een handje toe. “Tegenwoordig kan je gerust een nachtje slapen, de volgende dag een grote golf meepakken en diezelfde avond nog het vliegtuig terug naar huis nemen”, claimt Richie.

Mark: “Toen wij pas begonnen, mocht je al blij zijn als je drie of vier perfecte swells per jaar kon vangen, maar nu kan je elke twee weken wel ergens op de juiste plaats zijn. Op zich heb je niet eens veel technische bagage nodig om de goede golven op te sporen: je volgt gewoon de openbare weersrapporten van de Navy. De logistieke organisatie vergt veel meer inspanningen. Weet je dat wij, surfers, tegenwoordig zelfs in grote bedrijven gaan praten over onze organisatietalenten? Logistiek kunnen wij heel wat kwaliteiten voorleggen: hoe je in een heel korte tijdspanne al je materiaal – jetski’s, surfborden, opnameapparatuur – op eender welke plek ter wereld krijgt. Ons hele leven is er immers op afgesteld om zo snel mogelijk ergens te raken, mét al onze benodigdheden om te surfen, dan zes uurtjes rond te dobberen en zes uur later alweer te vertrekken. Ik moet toegeven: soms voelt het vreemd aan om daar voor een volle zaal maatpakken te staan.”

En wat mogen dan zoal de beste plekken op deze aardbol zijn om immense golven te zien? Mark en Richie moeten niet lang nadenken over het antwoord. Mark: “De zuidkust en westkust van Australië zijn uiterst geschikt voor big wave surfing. Ook Hawaï behoort bij de toplocaties. En in Europa zijn er een aantal heel interessante plekken: Ierland en Portugal bijvoorbeeld. Onlangs heeft de Hawaïaan Garrett McNamara aan de Portugese kust nog een wereldrecord gevestigd met het nemen van de grootste golf. Europa heeft echt massive waves!”

Al is het in de mondiale ranglijsten nog steeds zoeken naar Europese toppers. “Maar dat is aan het keren”, zegt Mark. “We merken dat er steeds meer Europeanen doorbreken.”

Voorbeeld

De persverantwoordelijke van O’Neill, organisator en sponsor van de filmpremière, maant ons aan om het gesprek stilaan af te ronden. Ook Mark en Richie maken dat duidelijk door steeds kortere antwoorden te geven. De Europese promotietoernee voor hun film begint z’n tol te eisen. Presentatie hier, feestje daar. Weinig slaap, veel alcohol. Die wilde haren zullen ze wel nooit helemaal kwijtraken, vermoeden we. Al probeert Richie ons toch te overtuigen van het tegendeel: “Zeker toen ik met martial arts begon, heb ik die knop moeten omdraaien. Je kunt je het niet veroorloven om slap in die kooi te stappen. Op 24 februari 2012 heb ik mijn volgende kamp, tegen een Amerikaanse opponent. Wel, je mag er donder op zeggen dat ik vanaf januari geen druppel alcohol meer zal aanraken en gezond zal eten. Alleen daarom al is die stap naar professioneel vechten een zegen geweest voor mij, voordien was mijn levensstijl niet bepaald gezond te noemen. Nu blijf ik zelfs van de Belgische bieren af.” ( grijnst)

We vragen tot slot wat hun ouders van de film vinden. Mark: “Op het eerste deel waren ze niet bepaald trots, op het tweede deel wel. Ach, mijn ouders … ze maken zich nog steeds zorgen. Ik heb ondertussen geleerd dat ik mijn moeder niet moet inlichten vooraleer ik aan een uitdaging begin. Meestal bel ik haar dan achteraf even en hoor je haar zuchten aan de andere kant van de lijn. ( lacht) Anderzijds zijn mijn ouders wel blij dat ik mijn brood verdien door iets te doen dat ik graag doe.”

Richie: “Mijn moeder is grote fan van het surfen. Het vechten daarentegen … Ze wil er niets over horen en ze komt ook nooit kijken. Mijn vader kan het wel hebben. Het zijn vooral de vrouwen die er niet tegen kunnen: mijn moeder, mijn zus, mijn vriendin. Ze supporteren wel, maar als ik morgen beslis om te stoppen met MMA zullen zij de eerste zijn die juichen.”

“Weet je wat pas echt maf is?!”, lanceert Mark de uitsmijter. “In Australië heeft het ministerie van Onderwijs onlangs beslist om onze film als lesmateriaal in middelbare scholen te gebruiken en op die manier de kids te tonen welke gevolgen drank en geweld kunnen hebben. Really surprising.”

Richie: “Nooit gedacht dat wij nog in scholen zouden dienen als voorbeeld.” (lacht)

DOOR MATTHIAS STOCKMANS

“Over het eerste deel van de film zijn onze ouders niet trots, over het tweede deel wel.” Mark Mathews