CEO van het chemieconcern INEOS. De derde rijkste man van Groot-Brittannië. Maar nu vooral bekend omdat hij als zelfverklaarde alchemist een imperium in de internationale sportwereld brouwt. Maak kennis met James Jim Ratcliffe (67), de miljardair wiens verhaal begon in… Antwerpen.
Januari 2019. Aan de zijde van Geert Bourgeois (toenmalig Vlaams minister-president) en Bart De Wever (toen/nu burgemeester van Antwerpen) kondigt Jim Ratcliffe in het Antwerpse Havenhuis aan dat INEOS liefst drie miljard euro in twee nieuwe fabrieken in Lillo zal pompen. Groot nieuws waarvoor zelfs journalisten van The Financial Times naar België zijn afgezakt. Naast de economische redenen voor de investering geeft de Britse miljardair ook een emotionele aan: ‘Met dit project komen we opnieuw thuis.’
INEOS maakt vijf, zes miljard euro winst per jaar. Waarom daarvan niet een deeltje, een goeie honderd miljoen euro, in sport investeren?’ Jim Ratcliffe
‘Thuis’ is Antwerpen, meer bepaald Zwijndrecht, waar Ratcliffe in 1998 een oude fabriek van oliereus BP kocht, als eerste vestiging. Ruim 22 jaar later is INEOS een chemieconcern met een omzet van 56 miljard euro, fabrieken in meer dan twintig landen en ruim twintigduizend werknemers. De Brit, die vandaag zestig procent van de aandelen in handen heeft, werd zo de derde rijkste man van Groot-Brittannië. Met volgens de jongste Rich List van The Sunday Times een vermogen van ruim twintig miljard euro.
Niet mis voor een zoon van een schrijnwerker die in een sociale woning in de buitenwijken van Manchester opgroeide. Een selfmade man, met als succesrecept: het opkopen van onrendabele afdelingen van grote concerns en daarvan wél een succes maken. Het leverde hem de bijnaam The Alchemist op, de titel ook van zijn boek The INEOS Story. Rode draad doorheen dat verhaal, doorheen Ratcliffes hele léven: nieuwe challenges aangaan, en álles in het werk stellen om die te bereiken. Rigoureus is dan ook zijn favoriete woord. Zoals INEOS is niet toevallig een samentrekking is van Ineo (Latijns voor nieuw begin), Eos (de Griekse god van de dageraad) en Neos (Grieks voor nieuw en innovatief).
Ingenieur van opleiding
Uitdagingen als zakenman, maar sinds zijn 37e ook als avontuurlijke amateursporter. Hij stond op de Noord- en Zuidpool. Hij voer met zijn superjacht Sherpa drie weken lang door de Noordelijke IJszee. Hij toerde op de motor wekenlang doorheen Zuid-Afrika en de Andes. Hij liep al dertig marathons, waarvan zijn snelste – net onder de drie uur – op zijn 57e. (In de marathon van New York pushte hij zichzelf zelfs zo ver dat hij aan een infuus gelegd moest worden). Hij speelde ook voetbal tot zijn zestigste, waarna hij wegens een pijnlijke knie en een heupbreuk vooral op fietsen focuste. Geen gezapige ritjes, maar soms vijf, zes uur hard trappend.
Alles onder Ratcliffes motto: ‘Zo veel mogelijk onvergetelijke dagen beleven’ – op zijn 67e meer dan ooit. Dat was een van de redenen waarom hij na de aankoop van de Zwitserse voetbalclub Lausanne Sport in 2017 zijn sportimperium verder uitbouwde. Door te investeren in de 1:59 challenge van marathonloper Eliud Kipchoge en in een Brits zeilteam die de prestigieuze America’s Cup moet winnen. Door wielerploeg Team Sky (nu INEOS) en de Franse Ligue 1-club OGC Nice te kopen. En door nu het Formule 1-team Mercedes te sponsoren. (zie kaders)
Zo kan Ratcliffe vanop de eerste rij ook passief zijn sportpassie beleven: fietsen met Chris Froome en Geraint Thomas, in de ploegwagen van Team INEOS de Tourrit naar de Tourmalet volgen, op de teambus van OGC Nice richting het stadion van PSG rijden, zeilen met legende Ben Ainslie, op uitnodiging van Mercedesteambaas Toto Wolff in Oostenrijk op ijs gaan racen…
Onbetaalbare belevenissen, ténzij je genoeg geld hebt. Ratcliffe: ‘INEOS maakt vijf, zes miljard euro winst per jaar. Waarom daarvan niet een deeltje, een goeie honderd miljoen euro, in sport investeren?’
Weliswaar geen lukraak gekozen investeringen, maar – trouw aan zijn alchemistfilosofie – ambitieuze, grensverleggende projecten waarmee Ratcliffe zijn stempel wil drukken op de sportwereld en zelfs de geschiedenis wil ingaan. Met name als een van de koplopers in de technologische innovatie in de sport – de Brit is niet toevallig een ingenieur van opleiding.
Daarom investeerde Ratcliffe ook in verschíllende sporten. Zodat tussen al die projecten een kruisbestuiving kan ontstaan, van engineering over computersimulaties en data-analyse tot de fysiologische begeleiding van topatleten. Toen Ratcliffe de overeenkomst met het F1 Mercedesteam aankondigde, sprak hij dan ook niet over een sponsordeal, maar over een partnership. Via de nieuwe Mercedes-Benz Applied Science (MBAS)- divisie zullen ingenieurs van het F1-team immers ook hun expertise met Ratcliffes andere projecten delen. Achttien van hen hebben zo al enkele maanden meegebouwd aan de zeilboot die in 2021 ingezet zal worden in de America’s Cup.
Met wielerteam INEOS zullen die ingenieurs ook de aerodynamica van de fietsen van Egan Bernal en co ‘optimaliseren’, onder meer met testen in de ultramoderne windtunnel van het F1-team in Silverstone. Op zijn beurt zal Team INEOS samenwerken met voetbalclub OGC Nice op vlak van fysieke trainingen en voeding. Niet toevallig zat Chris Froome, wonend in Monaco, er al enkele keren op de tribunes, met sjaal om de hals. En was hij samen met Patrick Vieira, de coach van OGC Nice, ook peter van de 1:59 challenge van Eliud Kipchoge. Dave Brailsford, de baas van het wielerteam, was zelfs de leider van dat marathonproject. (zie kaders)
Critici werpen nog een andere reden op voor Ratcliffes putsch in de sportwereld: greenwashing. Het imago van INEOS oppoetsen als petrochemische milieuvervuiler.
Meer dan emotie
Toch hebben die sportinvesteringen ook een puur zakelijk doel: de naambekendheid opkrikken van INEOS, door Ratcliffe in het verleden al vaak benoemd als ‘het grootste bedrijf ter wereld waar je nog nooit van gehoord hebt’. Het chemieconcern, tevens ook een grote speler in de schaliegassector, is immers een business to business-bedrijf. Je kan er dus als consument geen producten van kopen.
Die grotere naambekendheid moet een nieuw, veel duurder businessproject van Ratcliffe een duw in de rug geven, wel gericht op de consument: de ontwikkeling van de Grenadier 4×4, de spirituele opvolger van de Land Rover Defender, waar hij al 1,2 miljard in pompte. Niet toevallig sponsort Ratcliffe, die ook eigenaar is van het motorkledingmerk Belstaff, daarom nu ook het Formule 1 Mercedesteam. Omdat hij zo, veel meer dan met wielerteam INEOS of voetbalclub OGN Nice, ook de potentiële autokopers in grote markten als Azië en het Midden-Oosten kan bespelen. De Brit spiegelt zich aan onder meer aan Red Bull, dat via voetbal, zijn F1-team en de sponsoring van veel andere extreme sporten/sporters tot een wereldmerk uitgroeide.
Critici werpen echter nog een andere reden op voor Ratcliffes putsch in de sportwereld: greenwashing. Het imago van INEOS oppoetsen als petrochemische milieuvervuiler, als firma die zich ‘bezondigt’ aan fracking (een omstreden methode om schaliegas te winnen). Activiteiten waar het bedrijf in het verleden, en nog altijd, veel kritiek voor kreeg/krijgt. Om protesten van milieubewegingen te ontlopen werd zelfs de locatie van de voorstelling van het nieuwe Team INEOS in Yorkshire (op 1 mei 2019) tot het laatste moment geheimgehouden.
Critici wezen ook op de nieuwe hoofdsponsor van de wielerploeg, als een van Europa’s grootste plasticproducenten. Terwijl voorloper Team Sky in de Tour van 2018 nog had rondgereden in shirts met een afbeelding van een walvis op de achterkant. En als opschrift: Ocean Rescue, #passonplastic (neen tegen plastic)…
Ratcliffe ontkent echter categoriek dat greenwashing een van zijn beweegredenen is. ‘Ridicuul. Wij investeren zelfs veel in milieuvriendelijke initiatieven.’ Al voegde hij er ook zonder blozen aan toe: ‘We kunnen niet zonder plastic, het maakt deel uit van het moderne leven.’ Zoals voortaan ook de naam INEOS van de sportwereld.
Wielrennen: Team INEOS
Toen Sky in december 2018 plots aangaf te stoppen als sponsor van het gelijknamige wielerteam sloeg dat in als een bom. Nauwelijks drie maanden later vond teambaas Dave Brailsford met INEOS/ Jim Ratcliffe een nieuwe hoofdsponsor/eigenaar van Tour Racing Limited (de holding achter de ploeg). De eerste contacten werden naar verluidt gelegd tijdens een fietsritje met Geraint Thomas, in de bergen rond Monaco.
Hoeveel INEOS exact investeert is niet bekend, maar het totale jaarbudget van Team Sky bedroeg in 2018 42 miljoen euro, inclusief bijdragen van kleinere sponsors. Voor dit jaar zou dat al zo’n 47 miljoen euro zijn.
De reden volgens Ratcliffe voor die investering, los van zijn fietspassie: de steeds groeiende populariteit van de sport, als het nieuwe golf. ‘En goed voor de gezondheid en het milieu.’ De Brit waarschuwde wel al dat hij bij een zwaarwichtig dopinggeval er meteen de stekker uittrekt.
Voetbal: Lausanne Sport/OGC Nice
Zijn eerste grote investering in de sport deed Jim Ratcliffe in het najaar van 2017 toen hij de Zwitserse eersteklasser FC Lausanne Sport kocht. Niet toevallig gelegen dicht bij het toenmalige hoofdkwartier van INEOS in Rolle. Aanvankelijk geen succes: na veel supportersprotesten tegen een (uiteindelijk afgeschafte) restyling van de clubnaam en clubkleuren degradeerde de club dat seizoen, onder meer te wijten aan peperdure, mislukte transfers. Ratcliffe gaf toe dat hij zich te veel had laten meeslepen. Hij leerde uit zijn fouten en stelde vorig jaar zijn broer Bob aan als CEO. En zie: Lausanne is nu met grote voorsprong koploper in de Zwitserse tweede klasse.
Broer Bob houdt zich sinds dit seizoen ook bezig met OGC Nice, de Ligue 1-club die Ratcliffe vorige zomer kocht voor ruim 100 miljoen euro. Veel minder dan de prijs die hij had moeten betalen voor FC Chelsea. Daarover voerde hij gesprekken met eigenaar Roman Abramovitsj, maar de, geschatte, gevraagde 3,5 miljard euro was minstens een miljard te veel volgens Ratcliffe. Die zit nochtans geregeld op de tribunes van Stamford Bridge, vlak bij het even verderop gelegen INEOS-hoofdkwartier in Knightsbridge, Londen.
In die torenhoge prijs zag de miljardair echter te weinig return. ‘Sport is meer dan een cheque schrijven. Verstándig investeren is het DNA van INEOS.’ Om diezelfde reden zag hij ook niets in Leeds United, Newcastle en in Manchester United, de club waar hij, als geboren Mancunian, als van jongs af supporter van is.
Bij OGC Nice vond Ratcliffe een betere, rendabelere uitdaging: een club met een nieuw stadion, een nieuw trainingscomplex en dicht bij zijn officiële residentie in Monaco. Bovendien spelend in de Ligue 1, met na het oppermachtige PSG meer kans op een Champions Leagueticket. Dat wil Ratcliffe in de toekomst elk seizoen veroveren. Al wordt dat dit seizoen moeilijk, met een voorlopige tiende plaats.
De Brit denkt echter op lange termijn en zet vol in op de jeugdopleiding. De Ligue 1, zo bleek uit zijn research, is samen met Portugal immers de competitie waar jeugdspelers zich het best tot toppers kunnen ontwikkelen. En dus later het meeste geld kunnen opbrengen.
Zeilen: America’s Cup
Jim Ratcliffe staat bekend als een groot voorstander van de Brexit. Make Britain Great Again! Onder meer door de Engelse traditie als dé zeevaardernatie te herstellen. Hoe? Een Brits zeilteam, onder leiding van viervoudig olympisch kampioen Ben Ainslie en met als meter dochterlief Julia Ratcliffe, voor het eerst de oudste trofee in de internationale sportwereld te doen winnen: de Auld Mug van de America’s Cup (ontstaan in 1851).
De 36e editie van ’s werelds meest prestigieuze zeilrace zal in maart 2021 in Nieuw-Zeeland plaatsvinden, een duel tussen titelverdediger Emirates Team New Zealand en de Britannia-boot van Team INEOS. Die werd genoemd naar het beroemde gedicht van Rule Britannia! van James Thomson uit 1740, over hoe de Engelsen toen heersten over The Waves, de golven.
Het kostte achttien maanden, vele tienduizenden uren en zo’n 130 miljoen euro om de UK AC75-zeilboot te bouwen. Een project beklonken na één ontmoeting in een pub met zeiler Ben Ainslie. ‘De duurste gin-tonic van mijn leven’, lachte Ratcliffe.
Formule 1: Mercedes-AMG Team
In de gebouwen van de Royal Automobile Club in London werd begin februari de nieuwe Mercedes-AMG Petronas W11 Formule 1-wagen onthuld. Met voortaan het INEOS-logo erop. Twee maanden eerder hadden teambaas Toto Wolff en Jim Ratcliffe een deal gesloten ter waarde van 120 miljoen euro over vijf jaar, ingaand vanaf 2020.
‘Twintig jaar geleden was Mercedes een taxi, een auto voor oudere gentlemen. Vandaag heeft Mercedes een ander, moderner imago, dankzij de zes F1-titels van Lewis Hamilton. Ze zijn koplopers op vlak van technologische innovatie’, verklaarde Ratcliffe de reden voor het partnership met Mercedes, volgens hem zelfs het beste sportteam ter wereld.
Atletiek: 1:59 Challenge
Een project perfect passend bij de drang van Jim Ratcliffe om schijnbaar onmogelijke uitdagingen aan te gaan: voor het eerst een atleet onder de twee uur op de marathon laten lopen. Na de eerste mislukte poging van Eliud Kipchoge in mei 2017 zette de Brit zijn schouders onder een nieuwe poging, met een investering van achttien miljoen euro. Om zo voor de Keniaan de beste omstandigheden en tools te creëren: qua fysieke voorbereiding, schoenen (de fameuze AlphaFly’s van Nike), parcours, en meest aerodynamische formatie van het team van hazen (met allemaal atleten van wereldklasse). Met succes, want Kipchoge dook in Wenen, in oktober 2019, onder de magische tweeuurgrens: 1u59’40”. Challenge volbracht.
