Zuid-Amerika koos globaal gezien voor drie centrale verdedigers en deed het goed met dit systeem in de groepsfase. De tactische conclusie van dit WK is: de libero is terug! Al is het niet dé weg naar succes.

Dit WK gaat helemaal over de tegenaanval.” Zo resumeerde, wat kort door de bocht, Arsène Wenger het. Wenger was in Brazilië om de spelers van Arsenal te scouten en om nieuwe transfers te observeren, maar werkte ook als analist voor de Franse televisie.

Ging het inderdaad alleen om de counter? Soms wel. Nederland deed het zo tegen Spanje en Chili in de groepsfase, niet tegen Australië (niet toevallig was dat misschien wel de minste wedstrijd van Oranje). Maar de winst tegen Mexico dwong het zo niet af en tegen Costa Rica was het team haast continu in de aanval. Brazilië brak in de reactie tegen Kroatië de ban, maar speelde later dominant. Duitsland verpletterde zo Portugal en had het nadien veel moeilijker tegen Algerije. De Belgen hadden meer actie dan reactie, en ook Argentinië had in al zijn wedstrijden het meeste balbezit. Colombia domineerde, maar anders dan in het verleden. Carlos Valderrama gaf het hier toe: het huidige Colombia speelt veel verticaler dan het zijne indertijd.

Voetbal uit de reactie ja, maar niet altijd. Wel valt op dat de libero terug is. Uruguay speelde met drie centrale verdedigers, van wie één vrije. Costa Rica ook. Bij Chili is het al zeven jaar het handelsmerk, Mexico greep er ook naar terug. Louis van Gaal deed het – met nuances – en ook Italië in zijn laatste groepsduel tegen Uruguay. Argentinië startte zo zijn eerste match tegen Bosnië, maar tijdens de rust floten de spelers AlejandroSabella terug. En eigenlijk functioneerde Luiz Gustavo ook zo bij Brazilië, al is zijn positie toch wel die van middenvelder. Misschien is dat een van de redenen waarom de Seleção het niet onder de markt had. Oscar, Neymar, Fred en Hulk waren de spitsen. Luiz Gustavo was op papier ruimer voor de verdediging, maar in de praktijk was hij een derde centrumverdediger. Wat maakt dat Fernandinho (of Paulinho) het middenveld moest dragen. En verzoop.

Het gaat in voetbal om ruimte vinden voor jezelf en die aan de tegenstander ontnemen. De klassieke libero à la Franz Beckenbauer verdween zo’n twee decennia geleden, omdat steeds meer ploegen gingen spelen met één spits, en een aanvallende middenvelder erachter. Je stond achterin met te veel volk en je kwam een rij hoger een man te kort. De libero werd verdedigende middenvelder, om de klassieke tien af te stoppen. In balbezit kon hij dan de aanval op gang brengen.

Offensieve flanken

Toch blijft nagenoeg iedereen met één centrumspits spelen. Waarom is de libero dan terug? Interessante vraag, wij worstelden er ook mee. Op papier is het een meer verdedigende optie en dus op dit niveau begrijpelijk. Het gaat hier om het resultaat. Hebt u zich afgevraagd waarom Nederland-Chili voor de rust zo saai was? Of Nederland-Mexico? Of Uruguay-Italië? Omdat een centraal hart met drie meer zekerheid geeft. De ene centrale verdediger bekommert zich om de spits, de tweede geeft rugdekking en de derde dekt door, naar de aanvallende middenvelder. De twee buitenspelers geven ook nog eens dekking. Gevolg: spel lam.

Maar toch was dit een aanvallend WK, met veel goals, vooral in de groepsfase. Sinds de achtste finale was het meer gesloten. Hoe rijm je dat?

Wel, het interessante van dit systeem met drie ontstaat wanneer een ploeg in balbezit komt. Essentieel is wel dat je over twee zeer aanvallend ingestelde backs beschikt. Marc Wilmots had er bijvoorbeeld naar kunnen overschakelen, indien Anthony Vanden Borre de hele tijd fit was geweest. Brazilië ook nog wat duidelijker, als Dani Alves en Marcelo zich beter in hun vel hadden gevoeld. Maar Scolari hinkte, geschrokken door de goeie eerste helft van de Kroaten, de hele tijd op twee gedachten. Hij speelde met drie spelers centraal, en ook weer niet. Dus moesten de backs, voor velen vanwege hun offensieve ingesteldheid de achillespees van het team, rennen en tegelijk omkijken. Rennen met de handrem op, dat kan niemand. En dus speelden de twee een flauw toernooi.

Costa Rica deed het anders. Ex-Clubspeler Júnior Díaz (linksachter) holde in balbezit dat het een lieve lust was, zonder omkijken. Maxi Pereira (links) deed tegen Italië de wedstrijd in het voordeel van Uruguay kantelen. En DirkKuyt openbaarde zich als links- én rechtsachter in dat systeem bij Oranje.

Je moet dus offensieve flankverdedigers hebben, en achterin iemand met een goeie pass, om die ruimte te benutten. Giancarlo González bij Costa Rica kon dat. Oranje ontdekte tegen Spanje de lange pass van Daley Blind. De man met de lange bal kan ook op het middenveld staan, zoals AndreaPirlo.

Uiteraard heeft het systeem verschillende varianten: Chili speelde in balbezit 3-4-3, bij Oranje was dat veeleer 3-5-2, met een vrije rol voor Robben en Robin van Persie. Met de snelheid van Robben een troef, hij zat niet vastgepind in een hoek. Op een iets minder niveau kregen EdinsonCavani en Luis Suárez die rol ook bij Uruguay, net als Joel Campbell en BryanRuiz bij Costa Rica. Bij Mexico profiteerden Oribe Peralta en Giovani Dos Santos. Chili hanteert een strakker systeem. Het zet hoog druk en hangt zeer veel af van de fysieke conditie van de spelers. Raakt hun tank leeg, zoals tegen Brazilië, dan valt de meeste dreiging weg. Andere teams die voor drie verdedigers opteerden, laten de tegenstander veel lager komen en blijven langere tijd frisser.

Traditiebreuk

Opvallend was ook dit: Nederland veroorzaakte met zijn keuze voor drie centrale verdedigers veel ophef. Traditiebreuk, ook al zei Van Gaal voor het toernooi herhaaldelijk dat hij zonder het uitvallen van Kevin Strootman als verdedigende middenvelder die tactiek nooit uit de kast zou hebben gehaald. Hopelijk krijgt dat geen navolging bij de jeugd, twitterden de voorbije weken wat mensen die er in de opleiding werken.

Maar tegen Chili én Mexico forceerde Oranje wel de doorbraak, nadat het overschakelde naar een systeem met… vier verdedigers. Vooral in de achtste finale was dat duidelijk. Na de vroege tegengoal in de tweede helft ging tegen Mexico rechtsachter Paul Verhaegh uit de ploeg, werd Kuyt van linksachter rechtsback en schakelde Nederland over naar een 4-2-3-1 met Robben weer ouderwets op rechtsbuiten. En hij kneep Mexico dood.

DOOR PETER T’KINT IN SALVADOR – BEELD BELGAIMAGE

Nederland veroorzaakte met zijn keuze voor drie centrale verdedigers veel ophef.