Arsenal staat aan de leiding in de Premier League en ontvangt maandag Chelsea. Bij de Gunners maakt de afgelopen zomer van Real Madrid overgekomen Mesut Özil grote sier. Portret van een artiest zonder charisma.
Stomverbaasd belden de spelers van Real Madrid elkaar op toen ze begin september vernamen dat Mesut Özil (25) naar Arsenal zou vertrekken. De technisch misschien wel meest getalenteerde speler van de selectie werd, zo leek het, zomaar bij het grof vuil gezet. Naar het officiële waarom was het gissen. Niemand die het toen kon uitleggen en nog altijd is het een mysterie wat voorzitter Florentino Pérez precies bezielde. Inmiddels weten we dat de Duitser zich niet honderd procent gewaardeerd voelde. Als knecht in de hofhouding van Cristiano Ronaldo toverde hij in de schaduw. Het waren de vele doelpunten van de spits die (terecht) de aandacht kregen, terwijl de man die met zijn visie en fantasie de vijandelijke defensies ontsleutelde er soms bekaaid vanaf kwam. En dan vooral in de wedstrijden waarin Özil op weergaloze wijze een goal voorbereidde, maar de camera’s van hem afwenkten omdat Ronaldo de treffer in zijn eentje vierde. Het applaus was daarom zelden echt voor hem.
Dat heeft natuurlijk ook te maken met de persoon die hij is. Mesut Özil is een artiest zonder charisma. Als een medespeler er ook maar één procent beter voor staat dan hij, speelt hij de bal af. De middenvelder was misschien wel te alledaags voor het mythische Real Madrid. Gareth Bale kwam als de man van honderd miljoen naar het Santiago Bernabéu. Dat de Welshman in de kleine ruimte alle ballen van zijn voet laat springen, zoals nu smalend wordt gezegd, doet er niet toe. Bale is meer galáctico dan Özil en paste dus beter in de megalomane denkwijze van de preses. Dus mocht de koning van de assist opstappen en kreeg hij in de media ook nog eens een trap na.
En of Özil in zijn eerste twee maanden als Gunner indruk heeft gemaakt in de Engelse stadions. Een journalist van de Britse kwaliteitskrant The Guardian schreef enkele weken geleden geamuseerd op hoe er halverwege september vanuit de hoofdredactie een e-mailtje binnenkwam op de werkvloer. Het stijlboek van het dagblad bleek gedateerd: de hoofdletter O met umlaut moest voortaan ook daadwerkelijk met een trema worden geschreven. De leiding zag zich daartoe genoodzaakt door de komst van een zekere Duitser die niet alleen Arsenal maar de hele Premier League omhoog leek te liften. Revolutionair mag je zo’n aanpassing best noemen voor een statige krant waarvan de eerste editie in 1821 verscheen. Het zegt iets over de enorme impact van de middenvelder op het Engelse voetbal. Özil is een bijzondere speler voor wie je een kaartje koopt en van wie je de naam op de juiste wijze hoort te spellen. Daarom is het des te vreemder dat Arsenal, maar ook de BBC nog altijd rept over ‘Ozil’.
Wellicht verandert dat als zijn aanwezigheid aan het einde van de rit wordt omgezet in zilverwerk. Want dat de denker op het middenveld een speciale voetballer is, wisten zijn fans al een tijdje. Toch zijn het de prijzen die een tijdperk definiëren. Zo zullen Dennis Bergkamp en Thierry Henry voor altijd verbonden zijn met The Invincibles, de wonderploeg die in 2004 ongeslagen kampioen werd. Bij Arsenal groeit nu de hoop dat de Özil-era is aangebroken. Na acht lange seizoenen zonder trofee wordt in Noord-Londen onvoorstelbaar uitgekeken naar een nieuwe titel.
Voetballen met kauwgom
De eerste flitsen van Özil in Engelse dienst hadden een bijna hypnotiserende werking. Op trainer Arsène Wenger (“het voetbal is in hem geboren”), zijn ploeggenoten, de toeschouwers en de tv-kijkers. Arsenal is een andere ploeg, hoor en lees je overal. Een elftal dat plotseling wél tot de favorieten voor de titel behoort. Met De Tovenaar van Öz aan boord lijkt alles veranderd. Of dat ook zo is, moet de toekomst uitwijzen. Het aparte is wel dat Özil niet direct de speler was die Arsenal nodig leek te hebben. De hele zomer werd druk gespeculeerd over de komst van een superspits. Zo trok de club nadrukkelijk aan Wayne Rooney en Luis Suárez, terwijl Wenger met onder anderen Jack Wilshere, Aaron Ramsey en Santi Cazorla ruim voorzien is in de aanvallende middenvelders met spelmakerkwaliteiten. Toch is Özil precies de voetballer gebleken aan wie de Noord-Londenaren behoefte hadden: een ambitieuze winnaar die zelfs de grootste cynici eraan herinnert waar voetbal in de kern om draait. Om samenspel, om spelvreugde en daaraan gekoppeld het resultaat. Zoals bekend telt in de filosofie van Wenger de uitvoering: het combinatiespel en de betovering van de bal die van voet tot voet gaat.
Özils spel oogt vertraagd, alsof hij in slowmotion voetbalt. Daarom bestond even twijfel of hij wel zou kunnen gedijen in de Premier League, maar de Duitser behoort tot het soort spelers dat zélf bepaalt in welk tempo hij voetbalt. De Premier League past zich wel aan hem aan. In zijn gevoelvolle aannames schuilt een deel van zijn geheim. De bal is veilig in zijn voeten. Daarnaast beschikt hij over een heel arsenaal aan slimmigheidjes en is hij sneller dan je misschien zou vermoeden. Zijn techniek gebruikt hij functioneel. Hij heeft zelf eens verteld dat hij het beste van twee werelden verenigt: de techniek en fantasie van een Turk en het rendement en de mentaliteit van een Duitser. Hoe dan ook: het is die cocktail die hem uniek maakt. En dan voetbalt hij ook nog eens met een jaloersmakend gemak. In de warming-up van het uitduel met Swansea City, begin oktober, spuwde hij zijn kauwgom uit om het daarna met zijn linkervoet in één beweging weer in zijn mond te toveren. Grijnzend nam hij de verbaasde blikken van zijn teammaten op.
Bij Arsenal is Özil dan ook de ster van de show. Hij heeft het eerste recht op alle standaardsituaties en fungeert als spil in het aanvalsspel van The Gunners. “Voor een speler als ik is vertrouwen extreem belangrijk”, zei Özil onlangs over zijn veranderde perspectieven. “Bij Real Madrid voelde ik na de trainerswissel geen honderd procent steun meer. Arsène Wenger maakte me weer enthousiast voor het voetbal. Tijdens een telefoongesprek (in het Duits, nvdr) gaf hij me zo’n goed gevoel dat ik besloten heb naar Londen te verhuizen. Ik heb iemand nodig die gelooft in wat ik kan. Alleen dan kan ik topprestaties leveren.” Ook José Mourinho had vleiende woorden over voor de speler met wie hij drie jaar samenwerkte. “Een kopie van Özil bestaat niet, niet eens een slechte. Hij is de beste nummer 10 in de wereld”, antwoordde hij een verslaggever die wilde weten wat er van Özil verwacht kon worden in het Emirates Stadium. Om eraan toe te voegen dat Chelsea de verhuur van Demba Ba aan The Gunners op het laatste moment blokkeerde, omdat hij verwachtte dat Arsenal met Özil een serieuze concurrent voor de landstitel zou worden. Dat laatste lijkt een juiste inschatting van The Special One. Voorlopig dan.
Voor het publiek in het Emirates Stadium is Özil een delicatesse. Een Arsenalfan vroeg zich zelfs hardop af of Özil niet in een andere tijdzone leefde, omdat hij alles eerder lijkt te zien dan de 60.000 mensen om hem heen. Dat is misschien ook wel zo. Özil denkt niet aan de bal die naar hem toekomt, maar aan de bal die hij nog moet geven. Net als een schaakgrootmeester is hij zijn concurrenten telkens een paar stappen vooruit. Bondscoach Joachim Löw noemt hem niet voor niets de hersenen van Die Mannschaft.
In de kindercrèche
De opleving van Arsenal compleet ophangen aan Özil is natuurlijk overdreven. Wenger had al langer het gevoel dat hij een nieuw topelftal in handen had. Sinds de lente tonen The Gunners een groeiende vormcurve, met als voorlopig hoogtepunt de 0-2-zege in de Allianz Arena tegen de latere Champions Leaguewinnaar Bayern München. Aaron Ramsey heeft zich niet vanuit het volledige niets ontpopt tot een alleskunner, maar is sinds januari bijna met de week beter gaan voetballen. Jack Wilshere zat anderhalf jaar langs de kant met een slepende enkelblessure en is, hoewel hij naar behoren presteert, (nog) niet de speler die Pep Guardiola in maart 2011 naar adem deed happen tijdens het tweeluik met Barcelona. Olivier Giroud weet zich in zijn tweede seizoen ook steeds beter aan te passen aan de eisen die Wenger aan een centrumspits stelt. Ook mag de bijdrage van de deze zomer teruggekeerde Mathieu Flamini niet uitgevlakt worden. Allen hebben zij een aandeel in de huidige piek. Met Özil erbij worden de tekortkomingen wel makkelijker verdoezeld omdat de schoonheid van zijn spel verblindt. Maar het moet nog blijken of de achterhoede in de echte topconfrontaties solide genoeg is.
Een ander, wellicht fundamenteler effect van Özils verhuizing naar Londen: voor Arsenal voetballen is weer cool. De club had door de jaarlijkse uittocht van haar sterspelers enorm aan prestige verloren. Steeds vaker werd Wenger als een loser afgeschilderd. Als een idealist die met zijn kindercrèche een vuist dacht te maken tegen de met oliedollars opgepompte concurrentie. Dat gevoel is minder geworden nu een wereldtopper als een van de eersten in de bloei van zijn leven koos voor de kraamkamer van het Europese voetbal.
Arsenal is voor Özil dus een nieuw begin, iets wat hem als Turkse Duitser van de derde generatie niet onbekend in de oren klinkt. Zijn opa arriveerde in 1961 als gastarbeider in de Ruhrvallei. Met slechts één koffer en zonder familie. De vader van Özil, Mustafa, was twee toen hij zich definitief in Duitsland vestigde. Mesut bracht zijn jeugd door in Bismarck, de Turkse wijk van Gelsenkirchen waar hij dagelijks voetbalde op een omheind trapveldje aan de Olgastrasse dat tegenwoordig wereldberoemd is als de Affenkäfig (apenkooi) van Özil. Daar begon zijn opmars naar boven. Via Schalke 04, waar hij als zeventienjarige debuteerde in de Bundesliga, en Werder Bremen speelde de technicus zich in de kijker van de Duitse ploeg en daarna Real Madrid. In Duitsland is hij door bondskanselier Angela Merkel omarmd als geslaagd voorbeeld van integratie: Özil is de eerste Duitse multicultivoetballer die over heel de wereld wordt aanbeden. Ook in Turkije, waar hij eerst als landverrader werd afgeschild vanwege zijn keuze voor Duitsland, is de kritiek verstomd en koesteren ze een van ’s werelds beste voetballers nu als een van hen. In Devrek, waar zijn opa opgroeide, is zelfs een straat naar Mesut Özil vernoemd. De komende jaren is de inzet een standbeeld voor het Emirates Stadium.
DOOR SÜLEYMAN ÖZTÜRK – BEELDEN: IMAGEGLOBE
Özil heeft de techniek en fantasie van een Turk en het rendement en de mentaliteit van een Duitser.
“Een kopie van Özil bestaat niet, niet eens een slechte. Hij is de beste nummer 10 in de wereld.” José Mourinho
