Levensbedreigende diarree, zware ademhalingsproblemen én vijf dagen coma in zijn jeugd. Maar op zijn 25e wel favoriet voor Tourwinst. Had Gabriel García Márquez nog geleefd, hij had er een boek over geschreven. Een terugblik op het bewogen leven van Nairo Quintana.

Zijn onderlip beeft, zijn adamsappel wipt omhoog en de traantjes vloeien wanneer Nairo Quintana in 2013, op het Tourpodium in Annecy-Semnoz, een veel te grote bolletjestrui voor zijn 1m67 aangereikt wordt. Het shirt waar elke jonge renner in zijn thuisland van droomt, maar bovenal na zijn eerste ritzege in de Tour die een tweede plaats in het eindklassement veiligstelt. En dat op 20 juli, de Colombiaanse Onafhankelijkheidsdag. Emoties zouden een mens voor minder overmeesteren. Zelfs een halfuur later, op de persconferentie, grijpt de kleine klimmer nog naar zijn zakdoek. “Ik ben blij dat ik mijn familie kan doen wenen van geluk.” En trots op de weg die hij afgelegd heeft. Met de Colombiaanse spirit Pa’lante in gedachten: altijd vooruitkijken en vechten, welke hindernissen er ook op je pad opduiken.

Nog voor hij ze kon uitspreken, was de uitdrukking al van toepassing op Nairo Quintana. Nochtans lijkt hij voorbestemd wanneer op 4 februari 1990 zijn navelstreng doorgeknipt wordt. In het ziekenhuis van het stadje Tunja waar vier straten verder de proloog plaatsvindt van La Vuelta de la Juventud, de belangrijkste rittenkoers voor beloften in Colombia. Maar aan een veelbelovende wielercarrière voor hun zoon denken Luis Guillermo Quintana en zijn vrouw Eloísa Rojas niet wanneer de kleine Nairo Alexander de daaropvolgende maanden zware diarree en hoge koorts krijgt. En zelfs een vreemde lijkgeur verspreidt, hoe vaak ze hem ook wassen. Ontelbare consultaties bij dokters en behandelingen met geneesmiddelen blijken tevergeefs. “Hij zal sterven”, luidt de diagnose.

Via zelfgemaakte medicatie van zijn familie overleeft Nairo, maar als kleuter blijft de mysterieuze ziekte door zijn lichaam dwalen. Tot een vrouw moeder Eloísa op straat benadert. Zij vertelt dat haar zoon gekweld wordt door El Tentado del Difunto, de ‘Verleiding van de Dode’, het gevolg van een ontmoeting met een begrafenisondernemer tijdens haar zwangerschap. Die had net een overledene aangeraakt en over Eloísa’s bolle buik gewreven. Volgens de vrouw een teken van ongeluk, want zo neemt de ziel van de gestorven persoon bezit van de baby. Alleen met kruidenextracten in heet water zou de kleine Nairo genezen. En warempel: het mirakel geschiedt, de jongen overwint de ziekte. Bovendien, zegt een volkswijsheid, zijn de weinige kinderen die daarin slagen voorbestemd om later “iets buitengewoons” te verwezenlijken.

In La Concepción, een kleine nederzetting van de centraal-Colombiaanse stad Cómbita, gelegen op ruim 2800 meter hoogte, is een luilekkerleventje Quintana als kind echter niet gegund. Al op jonge leeftijd springen hij, zijn zussen Nelly Esperanza en Lady Jazmin en broers Willington Alfredo en Dayer Uverney na schooltijd en in het weekend bij om het gezin te onderhouden.Vader Luis is immers gehandicapt na een verkeersongeluk en véértien operaties aan de wervelkolom. Hij mankt en kan geen zware arbeid meer verrichten. En dus moeten Nairo en de vier andere kinderen koken, wassen, schoonmaken, de kleine stapel vee voederen en op het land werken. Vader en moeder hebben immers een groente- en fruithandel – eerst een kraampje waarmee ze naar de markt van het nabijgelegen Tunja trekken, later een bescheiden winkeltje.

Grote luxe kent Nairo niet, maar straatarm is het gezin-Quintana allerminst. Althans niet naar de normen van het met groene weilanden bezaaide Colombiaanse departement Boyacá, een vrij koele en katholiek gezinde streek die zich heeft kunnen onttrekken aan de terreur van de drugsmaffia. Luis en Eloísa pompen er hun kinderen wel het belang van keihard werken in. Een mentaliteit die Nairo naar eigen zeggen als renner nog altijd voortstuwt. “Hoge en steile cols bestaan niet als ik terugdenk aan de opofferingen van mijn ouders.” Daarom weigert hij nu, ondanks zijn financiële steun, ook zomaar gratis fietsen te geven aan de jonge renners uit zijn thuisregio. ” Ze moeten leren werken voor hun doelen, zoals ik.”

Fietsen naar school

Een helemaal zorgeloze jeugd beleeft El Negrito – de ‘kleine zwarte’, een liefkozende bijnaam die zijn zussen hem gaven, vanwege zijn donkere huidskleur – echter niet. Op zijn tiende krijgt hij zware ademhalingsproblemen en hoest hij geregeld bloed op. Erfelijk, want ook Quintana’s grootouders en vader hadden er last van. Weer blijken de traditionele geneesmiddelen niet te werken, maar opnieuw doen natuurlijke kruiden dat wel. En volgens moeder Eloísa ook haar sancocho de pollo, een stoofpot van kip.

Zo kan de genezen Nairo aan de slag als… taxichauffeur, want al op zijn tiende leert zijn oudere broer Willington Alfredo hem autorijden. En vervoeren ze ’s nachts – in de hoop dat de politie hen niet opmerkt – passagiers in de aftandse Renault van vader Luis. Tezelfdertijd begint de kleine Colombiaan zich uit te leven op een tweewieler, een oude mountainbike van zijn vader. Makkelijker om de 16 kilometer tot aan zijn school in Arcabuco te overbruggen. Omdat Arcabuco een paar honderd meter lager ligt, moet Nairo wel elke middag, op de terugweg, een col met een gemiddeld stijgingspercentage van acht procent naar boven klauteren. Vaak in koude temperaturen, op bijna 3000 meter hoogte. En dus legt moeder hem bij zijn thuiskomst dikwijls een ruana, een Colombiaans wollen kledingstuk, over de schouders, als ware het een gele trui.

Met zijn mountainbike rijdt Quintana ook geregeld naar de koeien en trekt hij na school zijn zus vooruit op de 16 kilometer lange klim, door met een koord haar fiets aan de zijne vast te maken. Die col is tevens het trainingsparcours van een groep amateurrenners waarmee Nairo zich op een dag eens wil meten. Wanneer die versnellen maar hem, tot hun frustratie, niet kunnen lossen, vertelt hij het trots aan zijn vader. Die heeft al eerder opgemerkt hoe gezwind zijn zoon omhoog fladdert en koopt in Tunja voor 300.000 peso’s (100 euro) een ijzeren, twaalf kilo zware tweedehandsracefiets. Misschien heeft zijn zoon wel een toekomst als renner, bedenkt Luis, een wielerfan die in de jaren tachtig als tiener op Radio Caracol luisterde naar de avonturen van Luis Herrera en co, los Escarabajos, ‘de kevers’ die in de Tour de Europeanen bergop tureluurs fietsten.

Beelden van La Grande Boucle heeft Nairo op zijn vijftiende, bij gebrek aan tv, echter nog nooit gezien. Ook wieleridolen heeft hij niet aanbeden. Tot zijn vader hem inschrijft in de lokale wielerclub Deportivo Ediciones Mar de Tunja en El Negrito voor het plezier aan wedstrijden deelneemt. Aanvankelijk zonder veel succes, tegen leeftijdsgenoten die al enkele jaren koersen, maar al vlug drijft het talent van de kleine Nairo boven. Een probleem echter: vader Luis kan het inschrijvingsbedrag niet betalen. En dus gooit hij – vol vertrouwen in de capaciteiten van zijn zoon – het op een akkoordje met de organisatoren. “Houd die pesos maar af van het prijzengeld. Nairo zal toch minstens op het podium staan.”

De talisman van Soler

Quintana zelf raakt steeds meer gepassioneerd door het wielrennen. Op weg naar school beeldt hij zich in dat hij de Tour rijdt. Geïnspireerd door Mauricio Soler, de Colombiaan die in 2007 een rit en de bolletjestrui verovert en die Quintana zes jaar later, voor diens debuut in ’s werelds grootste wielerronde, een halsketting als gelukbrenger zal meegeven. De twee voelen zich verbonden: dat jaar revalideert Soler nog altijd van een schedelbreuk, opgelopen bij een zware crash in de Ronde van Zwitserland in 2011 waardoor hij een punt achter zijn carrière moest zetten. Drie jaar eerder hing ook de veelbelovende toekomst van de dan 18-jarige Quintana aan een zijden draadje toen een taxi hem tijdens een koers overhoop knalde en de Colombiaan vijf dagen in coma lag.

De junior uit Cómbita overleeft echter en mag na enkele spraakmakende prestaties in klimtijdritten, waarin drie, vier jaar oudere beloften hem maar net kunnen kloppen, een profcontract bij het continentale team Boyacá Es Para Vivirla tekenen. “Hét moment waarop mijn leven veranderde. Ik besefte dat mijn vaders droom – ik, als prof – niet zo gek was”, aldus Quintana, die met zijn eerste maandloon, zo’n 900 euro, meteen een wasmachine voor zijn moeder koopt, zodat die niet meer met de hand moet schrobben.

Vooraleer hij zijn debuut als profcoureur maakt, legt El Negrito een fysieke test af. De resultaten zijn spectaculair. “Er is iets mis met de meetapparatuur”, vermoedt de ploegleiding. Maar wanneer Quintana de test herhaalt, blijken zijn wattagecijfers nog béter. De Spaanse sportdirecteur/ex-prof Vicente Belda beseft dat hij goud in handen heeft en neemt de berggeit, in het voorjaar al nationaal beloftekampioen… tijdrijden, in de zomer van 2009 mee naar Europa. De Colombiaan finisht in de Subida Urkiola, een Baskische klimkoers, al meteen zevende, niet ver na Spaanse toppers als Igor Anton, Xavier Tondo en Benat Intxausti. Hij is dan amper 19 jaar…

Geslepen diamant

Wanneer Boyacá Es Para Vivirla zijn sponsor verliest, verkast Quintana in 2010 naar Café de Colombia-Colombia es Pasión, dé opleidingsploeg in Zuid-Amerika. Dat werkt als enig team met een intern bloedpaspoort en onderwerpt zijn renners aan onaangekondigde dopingcontroles. Daarmee wil het Europese ploegen overtuigen om hun (cleane) talenten aan te trekken. Die diamanten worden bovendien vakkundig geslepen door een uitgebreide wetenschappelijke omkadering. Coach Luis Fernando Saldarriaga geeft Quintana onder meer lessen in koerstactiek en schotelt hem gerichte kracht-, klim én tijdrittrainingen voor. Een voedingsdeskundige legt de klimmer uit Boyacá een streng dieet op – (te veel) eten is dan nog zijn grootste werkpunt – en een psycholoog pakt Quintana’s nervositeit voor de wedstrijd aan. En krikt ook zijn zelfvertrouwen en dat van zijn ploegmaats op, zodat ze niet onder de indruk zouden zijn van de grotere Europese en Amerikaanse renners. Geen overbodige luxe, want in de Ronde van de Toekomst worden de Colombiaanse lilliputters voortdurend uitgescholden. Een Franse renner duwt zelfs Jarlinson Pantana van zijn fiets, waarop de schijnbaar brave Quintana de Fransman in de gracht kiepert. Met hem valt er niet te sollen.

Bovenal dwingt hij echter respect af met zijn benen, door oppermachtig de etappe en de klimtijdrit naar Risoul te winnen, voor toptalenten als Andrew Talansky, Mikel Landa, Tom-Jelte Slagter en Wilco Kelderman. Het levert hem de eindzege op en telefonische felicitaties van president Juan Manuel Santos, bij wieQuintana bij zijn thuiskomst op bezoek mag. Hij krijgt er een eremedaille en schenkt de president een gele trui. In zijn thuisdepartement Boyacá juichen duizenden wielerfans de inwoner van Cómbita ook toe wanneer hij in een open bus rondgereden wordt.

In 2011 werkt Quintana met Colombia es Pasión opnieuw een (beperkt) Europees programma af. El Negrito wint het bergklassement in de Ronde van Catalonië, zijn allereerste WorldTourkoers, en eindigt als vijftiende in de Vuelta a Castilla y León, een plaatsje na de (dan nog) onbekende… Chris Froome. Een polsblessure, het gevolg van een zware val in de Ronde van Colombia midden juni, verknalt echter zijn zomer. Al helpt Quintana zijn landgenoot Esteban Chaves wel nog aan winst in de Ronde van de Toekomst.

Richting Europa

Van een profcontract bij een Europees topteam is de Zuid-Amerikaan dan al lang verzekerd. Na een jaartje uitstel slaat Movistar hem in 2012 aan de haak. Quintana verhuist naar Pamplona (Spanje) waar hij met Team Skyrenners Sergio Henao en Rigoberto Urán een appartement deelt, in het verleden de Europese residentie van… Mauricio Soler.

Manager Eusebio Unzué en ploegleider José Luis Arrieta ontfermen zich over de 22-jarige Quintana, die meteen bedankt met een rit- en eindzege in de Ronde van Murcia, zijn eerste overwinningen als prof in Europa. De Colombiaan droomt al van de Giro of Tour, maar Unzué houdt hem thuis. Een boze Quintana reageert zich dan maar af in de Dauphiné. In de etappe naar Morzine-Avoriaz, waar – weet hij – ooit befaamde landgenoten als Luis Herrera en Fabio Parra Tourritten wonnen, laat hij op de Col de Joux Plane de vlammende Skytrein van Bradley Wiggins ter plaatse en stoomt hij naar winst na een razende afzink. Met dank aan een te grote fiets, die de Movistarrenner wel bergop hindert, maar in de afdaling hem meer comfort geeft. Pas het jaar erna zal hij, na lang aandringen, een tweewieler met de juiste maten krijgen…

Nadat hij met een vooroorlogse voorsprong ook de Route du Sud op zak steekt, mag Quintana in augustus starten in de Vuelta, zijn eerste grote ronde. Als knecht helpt hij kopman Alejandro Valverde aan een tweede plaats in het eindklassement, zelf wordt hij 36e. Nog meer indruk maakt hij in de herfst met een elfde stek in de Ronde van Lombardije – in een groepje kort na winnaar Joaquim Rodríguez – en met een zege in de Ronde van Emilië, ook een lastige Italiaanse eendagskoers.

Op zijn nieuwe fiets – “veel meer comfort bergop” – slaat de Zuid-Amerikaanse condor in 2013 opnieuw zijn vleugels uit: etappezege in de Ronde van Catalonië, rit- en eindwinst in de Ronde van het Baskenland, waar hij vooral verbaast met een tweede stek in de (lastige) tijdrit, na specialist Tony Martin. Als beloning mag Quintana op zijn 23e in juli voor de eerste keer naar de Tour. Daar hoort hij de dag voor de start dat zijn vrouw Yeimi Paola zwanger is van hun eerste kind, een dochtertje (Mariana). Een cruciaal, sportief, kantelpunt volgt wanneer ploegmaat Valverde in de fameuze waaierrit naar Saint-Amand-Montrond tien minuten verliest door een lekke band. ’s Avonds wijst ploegleider Arrieta Quintana aan als de nieuwe kopman bij Movistar. De Colombiaan verklaart daarop plechtig: “Ik ben bereid het leiderschap op mij te nemen. Ik hoop dat ik jullie niet teleurstel.”

Nairomania

Dat doet hij, gedreven door Mauricio Solers talisman, allerminst: ritzege op Annecy-Semnoz, de bolletjestrui en een tweede stek na Chris Froome, het beste eindresultaat ooit in de Tour voor een Colombiaan. Weer mag hij op presidentiële audiëntie in zijn thuisland, waar voormalige Escarabajos als Luis Herrera een erehaag voor Kingtana vormen.2014 komt allicht nog te vroeg, maar in 2015 ga ik voor de eindzege in El Tour de Francia“, belooft de nieuwste kever. Het jaar erna wil ploegmanager Unzué hem immers richting Giro sturen, om de druk af te houden en zijn poulain niet direct op te branden.

Met succes, want het is Quintana die in Italië de concurrentie in de fik steekt en zich tot de eerste Zuid-Amerikaanse winnaar van de Giro kroont, voor landgenoot Rigoberto Urán. Anderhalve maand nadat de dood van schrijver Gabriel García Márquez de 48 miljoen Colombianen in rouw dompelde, vieren ze opnieuw feest. De Nairomania is compleet. Kranten pakken uit met extra bijlages, president Santos draagt dagenlang een roze hemd en spreekt op Twitter van “een historische triomf voor de Colombiaanse sport”.

Voorbestemd vanaf zijn geboorte om renner te worden en iets buitengewoons te verwezenlijken lost Nairo Alexander Quintana Rojas de verwachtingen in. Tégen alle verwachtingen in. El Tentado del Difunto, luchtwegenproblemen, vijf dagen coma, scheldende Europese renners, een te grote fiets, een bescheiden afkomst: niets of niemand houdt de Colombiaanse Emperador (keizer) tegen. En als het van zijn Pa’lante-spirit afhangt ook Contador, Froome en Nibali niet op weg naar het ultieme doel op zijn veroveringstocht: de eindzege in de Tour.

DOOR JONAS CRETEUR

Voorbestemd vanaf zijn geboorte om renner te worden en iets buitengewoons te verwezenlijken lost Nairo Quintana de verwachtingen in. Tégen alle verwachtingen in.

“Hoge en steile cols bestaan niet als ik terugdenk aan de opofferingen van mijn ouders.” Nairo Quintana

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content