Vijf weken lang wordt Duitsland geleefd door het WK en zwellen gevoelens van patriottisme steeds feller op. Aflevering vier van een dagboek over een land in de ban van de bal.
Maandag 26 juni
Hinterzarten moet zich weer wentelen in de dagelijkse realiteit. Het WK is voorbij in dit onooglijke dorpje in het Zwarte Woud dat vooral gefixeerd is op seniorentoerisme. De aanwezigheid van de Nederlandse nationale ploeg verdreef de verveling. Nu is de realiteit teruggekeerd. Ook in het sjieke Parkhotel Adler waar Oranje drie weken lang resideerde. De internationals ruimen nu weer plaats voor zakenlieden die na het harde werk ’s avonds kunnen kijken naar het eeu- wenoude Zwarte Woud en kunnen luisteren naar het geluid van de wind. Het vertrek zorgde niettemin voor enige ontroering. Waarom eigenlijk ? Ploegen die op een WK niets laten zien, kunnen niet snel genoeg opkrassen. Nederland is de absolute teleurstelling van het toernooi. Hoewel Marco van Basten niet meer over een gouden lichting beschikt, bleek hij in zijn aanpak eerder geïnspireerd door de Italiaanse dan door de Hollandse school. Wat Oranje liet zien, was boerenkoolvoetbal. Bloedloos en emotieloos. In zijn aanpak naar de pers toe viel Van Basten vooral op door afstand. Het zal te maken hebben met de vreemde karakterstructuur van deze ex-spits die constant balanceert tussen verlegenheid en verlangen naar dominantie. Tot voor de ordinaire schoppartij tegen Portugal werd Van Basten door de anders zo kritische Nederlandse pers met fluwelen handschoenen aangepakt. Terwijl Dick Advocaat tijdens het EK 2004 haast onder de grond werd gestopt, was er begrip voor de adept van Johan Cruijff. Niets, helemaal niets heeft Van Basten aan het voetbal toegevoegd. Koud en kil stond hij langs de lijn. Vroeger ging Van Basten altijd eten als Oranje speelde. Misschien moet hij dat in de toekomst maar weer doen. Hoewel, de KNVB denkt daar anders over. Het contract van Marco van Basten zou tot 2010 worden verlengd.
Het is zes uur ’s avonds in Hinterzarten. Op het plein voor de kerk wandelt een bejaard paar. Ze praten over het mooie weer. Voor het hotel wordt de Nederlandse vlag, die daar drie weken wapperde, weggehaald. Het personeel hoeft niet meer in het oranje te verschijnen. De zomer kan worden voorbereid.
Dinsdag 27 juni
Duitsland is in rouw. Want Bruno de beer, is dood. Een maand lang joeg Beieren op de bronstige Bruno die in Italië door zijn moeder was verstoten en door de Italiaanse en Oostenrijkse Alpen naar Duitsland trok. Bruno zorgde er de voorbije weken voor dat er in Duitsland niet alleen over voetbal werd gesproken. De tocht van het dolende dier werd op de voet gevolgd. Bruno werd een soort mascotte van de Duitse nationale ploeg. Tot de beer zich tot een bloeddorstige moordenaar ontpopte en schapen, konijnen en kippen afslachtte. Een Fins berenjagersteam slaagde er niet in Bruno te vangen. De angst dat de woeste beer mensen zou aanvallen groeide. Toen Bruno ingesloten geraakte werd hij uiteindelijk doodgeschoten.
Dat zorgde voor een opborrelende verontwaardiging in Duitsland. Het scheelde niet veel of de natie zou ter nagedachtenis van Bruno een minuut stilte hebben gehouden. De jager die Bruno doodschoot, werd met de dood bedreigd. En de minister van Milieu van Beieren, Werner Schnappauf, werd gevraagd af te treden. De treurnis kent geen grenzen. In een land dat al weken onder een zwart-rood-gouden vlag leeft, groeide Bruno uit tot een symbool. Er komen T-shirts van Bruno op de markt en er wordt voor Bruno een soort rouwvlag gemaakt. Die kan op de auto’s naast de Duitse wimpel worden geplaatst. Duitsland zit verveeld met de zaak waarover de hele wereld bericht : van de New York Times over de Britse Guardian tot het Spaanse El Pais.
Woensdag 28 juni
Duitsland weet niet wat er gebeurt. Na negentien dagen wordt er niet gevoetbald. De bevolking vraagt zich af wat er nu gedaan moet worden op de wedstrijd- uren. De zogenaamde Fan-Meile is leeg, heel even ontstaat de indruk dat het land weer in zijn gewone plooi valt. Anderzijds worden de uren afgeteld voor de wedstrijd tegen Argentinië.
In het Internationaal Congress Zentrum in Berlijn geeft de Duitse nationale ploeg een persconferentie. Terwijl je beneden de hoofdstad ziet glimmen in de zon, neemt assistent Jochim Löw het woord. Het valt op dat hij dezelfde taal spreekt als Jürgen Klinsmann : helder, analytisch en heel erg de nadruk leggend op het teamwork. Hij betrekt de competente scout Urs Siegenthaler bij de prestaties van de ploeg. De wat vreemde Zwitser, die liever geen interviews geeft, heet de stille kracht te zijn achter het succes. Hij zag tijdens dit WK alle wedstrijden van Argentinië, verzamelde en filterde alle gegevens en stelt een steekkaart op van iedere speler. “Er is helemaal niets dat we niet weten”, zegt Löw. Maar op de vraag van een Argentijnse journalist waar dan de zwakten van de ploeg liggen, blijft hij op de vlakte : “Het is bekend dat de Argentijnen fouten maken als je ze onder druk zet.” Een journaliste van RTL heeft een andere vraag : hoe het eigenlijk komt dat het zelfvertrouwen van de ploeg tijdens dit toernooi zo groeit ? Löw sleurt er nog maar eens het hele team bij. Hij praat over de bij de ploeg betrokken psycholoog die met iedere speler lange gesprekken voert. Om het in vaktaal te zeggen : hij dringt door tot in het diepste van hun ziel.
De Duitse regisseur Sönke Wortmann maakt tijdens het WK een film over het wedervaren van de Duitse nationale ploeg. Hij noemt de technische staf van de ploeg een verzworen gemeenschap zoals ik er nog nooit een heb gezien. Ook Wortmann wordt door Klinsmann in het team gebruikt : hij draaide een korte film over de emoties van het volk, over de vreugde van de spelers na een doelpunt. Klinsmann gebruikte de macht van het beeld : de avond voor de wedstrijd tegen Zweden liet hij de spelersgroep deze drieënhalve minuut lange prent zien. Als laatste opwarmer.
Donderdag 29 juni
Tiens, hoe zou het met Franz Beckenbauer zijn ? Gebruikt hij de twee dagen rust voor een korte huwelijksreis met zijn Heidi ? Zijn beiden nog samen ? Of laat hij even de helikopter staan en trekt hij zich terug in zijn huis in Kitzbühel, in de bergen van Tirol ? ” Nein, nein”, zegt Beckenbauer. Hij blijft in Berlijn waar hij zijn hoofdkwartier heeft vlak bij de Brandenburger Tor, daar waar ooit de grens liep tussen oost en west. Hij zegt hoe hij zijn tijd doorbracht : op woensdag, rustdag nummer één, een redevoering tijdens een persconferentie over antiracisme, ’s middags een etentje met de ploeg en ’s avonds een barbecue met alle medewerkers van het organisatiecomité. En nu, op rustdag nummer twee, is er een ontmoeting met Pelé, een persconferentie van het organisatiecomité en een ontvangst in het historisch museum. En ja, er is ook nog een interview voor de site die de FIFA voor deze World Cup oprichtte. Beckenbauer toont zich daarin tevreden over de organisatie en heeft terloops nog een andere mededeling : dat hij destijds de eerste libero was die het spel van achteruit offensieve ideeën bezorgde. Kwestie dat de jongeren, die Beckenbauer nooit zagen voetballen, weten waaraan hij zijn status ontleent en waarom hij als Der Kaiser door het leven stapt. Der Franz, enige ijdelheid is hem nooit vreemd geweest.
De dag daarop begint Beckenbauer dan weer aan zijn helikoptertocht. Onvermoeibaar en nog altijd even goed gehumeurd. Ook voor hem zal het even wennen zijn na het einde van het toernooi.
Vrijdag 30 juni
Halt. Het is een tijdje geleden dat we nog iets hoorden wat op blaffen leek. Net zoals voor iedere wedstrijd worden we ook in het Olympiastadion van Berlijn gecontroleerd. En wat blijkt ? Het kan niet dat we een flesje Evian meenemen naar het stadion. Want : Evian is geen sponsor van de FIFA. Dus wordt het omhulsel eraf gehaald. Tja, Richtig ist Richtig.
Geen stad die tijdens het WK zo bruiste en swingde als Berlijn. Rond de Brandenburger Tor, echt het epicentrum van het voetbalgebeuren, verzamelen er zich op de dagen dat Duitsland speelt één miljoen mensen. Het bier vloeit, de worsten worden, ondanks de hitte, gretig geconsumeerd. Dat Duitsland in dit toernooi tegen Zweden een halfuur wervelde en het technocratisch voetbal afzwoor, heeft ervoor gezorgd dat Duitsland in een droomwereld leeft. En het zomersprookje blijft duren. Tot een orgie van vreugde komt het als doelman Jens Lehmann twee slecht getrapte strafschoppen stopt en de Mannschaft de poort naar de halve finale openbreekt. Voor de Argentijnen aan hun reeks penalty’s beginnen, diept hij een briefje op. Daar staat precies op wie op welke manier schiet. In de details zit het verschil. Waar zal dit allemaal eindigen ?
Zelfs journalisten zijn even de kluts kwijt, blijkt later op de avond. De bevallige en best sympathieke presentatrice Monica Lierhaus staat om tien uur ’s avonds voor het hotel waar de Duitse nationale ploeg is teruggekeerd. Ze hoopt een speler of een functionaris aan de microfoon te krijgen. Terwijl ze vertelt dat dit niet lukt, begint ze plots te lachen. ” Lukas Podolksi roept mijn naam”, kirt ze verrukt. In de studio schudt analist Gunter Netzer met het hoofd. Er worden een paar films getoond, een zoveelste ode aan een land in de roes van het WK. Vervolgens komt Monica weer in beeld. Nog altijd niemand om te interviewen, laat ze weten. Plots stopt ze even en zegt dan enigszins opgewonden : Der Lukas roept schon wieder mijn naam. Het is voor haar het hoogtepunt van dit WK.
Voor sommige mensen wordt het echt tijd dat dit toernooi voorbij is. Ook voor al degenen in de straat die nog slechts één vraag stellen : wat is uw tip voor de volgende match ? Duitsland loopt echt gebukt onder de terreur van de pronostiek.
In Waldi’s Club, een talkshow die een paar keer per week om halftwaalf op de ARD-televisie komt, heeft presentator Waldemar Hartmann interessante gasten uitgenodigd : de hoofdredacteur van de kwaliteitskrant Süddeutsche Zeitung en de hoofdredacteur van het opinieweekblad Focus. Dat kan best een interessante discussie opleveren over de manier waarop het land zichzelf in de etalage plaatste, over de vraag of het enthousiasme na het toernooi weer zal wegvloeien. Maar Hartmann vraagt : wat is uw pronostiek voor de wedstrijd tegen Italië ? Vervolgens ontspint er zich alleen daarover een lang gesprek.
Zaterdag 1 juli
Geen mens die eenzamer moet zijn dan de Argentijnse bondscoach José Pekerman. Na de uitschakeling heeft hij zijn ontslag ingediend. Radeloos en reddeloos. Al voor het WK stond Pekerman onder een onmenselijke druk en noemde het tragische genius Diego Maradona hem niet de juiste man op de juiste plaats. Nu houdt de voormalige taxichauffeur, van wie de Argentijnse bondsvoorzitter Julio Grondona ooit zei dat er hem een levenslang contract aangeboden zou moeten worden, de eer aan zichzelf. Hij kwam tot de conclusie dat zijn coaching in de wedstrijd tegen Duitsland verkeerd was geweest, dat hij foute wissels had gedaan. Hij vraagt zich af wat hem bezielde om Romàn Riquelme, het hart van de ploeg, naar de kant te halen, om Herman Crespo te vervangen en Lionel Messi, die met zijn beweeglijkheid en technische finesse een gesel zou zijn voor de Duitse verdedigers, op de bank te houden. Trainers en zelfkritiek, je komt het niet vaak tegen.
Nu maakt Diego Maradona zich klaar voor de opvolging. Hij ambieerde destijds ook al de job toen Pekerman die kreeg. Sindsdien hakte hij zo verbeten op de bondscoach in dat er hem voor het WK een voorstel werd gedaan om als een soort raadgever op te treden. Maradona weigerde omdat hij alleen kan functioneren als hij de alleenheerschappij heeft, Pekerman haalde opgelucht adem. Benieuwd waardoor de Argentijnse voetbalbond zich nu laat leiden : door rede of door emotie, door vakmanschap of intellectuele beperktheid.
Zondag 2 juli
Dietzenbach is een slaapstad in de buurt van Frankfurt. De straten zijn er ’s avonds leeg en afgezien van een wijnfeest tijdens het laatste weekend van juli, valt er niets te beleven. Ooit genoot Dietzenbach in Duitsland bekendheid omdat er een vermaarde handbalploeg speelde. Nu is deze club weggegleden in de anonimiteit.
Zesentwintig dagen lang was Dietzenbach ons basiskamp tijdens dit WK. We verbleven er in het hotel Sonnenhof en doorsneden vanuit deze plaats heel Duitsland. Naar Keulen en Dortmund, naar Stuttgart en München, naar Kaisers- lautern en Nürnberg, naar Frankfurt en Berlijn, de kilometers klommen samen met de collectieve hysterie. Ook Dietzenbach deelde in de vreugde. Na de overwinning tegen Costa Rica werden de vlaggen schuchter bovengehaald en de eigenaar van het Italiaanse restaurant waar we ’s avonds vaak gingen eten, speelde op de successen in : hij plaatste in zijn etablissement een reusachtig scherm. Als er een match speelde, zat zijn zaak barstensvol. Een andere Italiaan in de stad schonk gratis een grappa bij ieder doelpunt dat Duitsland of Italië maakte. Hoe de WK-koorts steeg, was goed voelbaar aan het leven in dit stadje : naarmate de Duitse ploeg beter presteerde, kleurde het straatbeeld meer zwart, rood en goud. Zonder het goede spel van de Mannschaft zou dit toernooi nooit tot zo’n happening zijn uitgegroeid. Duitsland moest een standbeeld oprichten voor Jürgen Klinsmann.
Nu gaat de tocht verder naar Keulen. Later op de week naar München en Berlijn. Op de weg zie je vrijwel alleen auto’s met wapperende vlaggen, het is echt een nieuwe hype. In een benzinestation draagt de kassierster rood-zwart-gouden oorringen. Duitsland ontwaakt maar niet uit een delirium.
JACQUES SYS
