Vijf jaar geleden verging Toni Kroos bij Bayern München van eenzaamheid. Hij werd uitgeleend aan Bayer Leverkusen en wilde het liefst niet meer naar de Beierse hoofdstad terugkeren. Nu wapperde Real Madrid met een riante aanbieding.
Het was een prachtige dag in de lente van 2010. Naast de drukke autostrade staat één voetballer op het trainingsveld van Bayer Leverkusen. Terwijl de auto’s voorbijrazen, knalt hij een eindeloze reeks ballen op doel. Na iedere trap kijkt hij haarscherp toe waar de bal is beland. De voetballer is twintig jaar en debuteerde één maand daarvoor in een wedstrijd tegen Argentinië in de nationale ploeg. Hij was niet goed genoeg bevonden door Bayern München en werkte bij Bayer Leverkusen aan zijn eerherstel.
Toni Kroos is geen opvallende verschijning. Eerder een timide, bleke jongeling die wel bleek gebiologeerd door de gedachte om het als voetballer te maken. Daarom herhaalde zich in Leverkusen dagelijks hetzelfde ritueel: terwijl de andere spelers al onder de douche stonden, verfijnde de middenvelder zijn traptechniek. Nooit bleek hij tevreden. Ook al was Toni Kroos perfect in balans met zichzelf. Tijdens de wedstrijden verloor hij geen moment zijn rust en behield altijd het overzicht. Net zoals een routinier. “Toni Kroos is een strateeg die zo doordacht en ontspannen speelt dat ik verwacht dat hij tot een voetballer van wereldformaat zal uitgroeien”, zei Jupp Heynckes, toen trainer van Bayer Leverkusen. Veel lofbetuigingen kruisten toen het pad van Kroos. Bondscoach Joachim Löw nam hem op in zijn selectie voor het WK in Zuid-Afrika en nadien keerde Kroos terug naar Bayern München. Zeer tegen zijn zin.
Voetbal als familieproject
Toni Kroos is een voorbeeld hoe snel zeer getalenteerde voetballers in een doodlopende straat kunnen belanden. De middenvelder die tijdens het WK in Brazilië zo imponeerde door de precisie van zijn passes, door zijn vrijschoppen en de manier waarop hij zich telkens weer vrijliep, zag net na de Val van de Muur het levenslicht in het voormalige Oost-Duitsland, in het stadje Greifswald waar een van de oudste universiteiten van Europa is gevestigd. Zijn ouders profiteerden van de systematische trainingen in de DDR, zijn moeder was nationaal kampioen in badminton, zijn vader deed aan worstelen tot hij na een handblessure stopte en begon te voetballen. Op aan zanderig terrein sjotte Toni Kroos met zijn jongere broer Felix, onder het oog van zijn vader die tot in het oneindige hamerde op traptechniek en het versturen van zuivere voorzetten. Alles moest wijken voor het voetbal, het was uitgegroeid tot een soort familieproject.
Toen Toni twaalf jaar oud was, verhuisde de familie naar Rostock. Zijn vader werd jeugdtrainer bij het toen in de Bundesliga uitkomende FC Hansa waar ook Toni, net zoals zijn broer, voetbalde. Zijn talent bleef niet onopgemerkt en in 2004 werden Toni Kroos en zijn ouders door Bayern München uitgenodigd. Ze logeerden in het chique hotel Vier Jahreszeiten, bezochten het trainingscentrum en werden vervolgens naar het kantoor van manager Uli Hoeness geleid. Of Tony er iets voor voelde om voor Bayern te voetballen, wilde die weten. Daar hoefde hij niet over na te denken: jonge voetballers plegen niet te weerstaan aan de lokroep van Bayern. En ouders al evenmin.
Toni Kroos werd ondergebracht in het jeugdinternaat, ontwikkelde zich razendsnel en werd op het WK voor min-zeventienjarigen in Zuid-Korea uitgeroepen tot de beste speler. Kort nadien debuteerde hij in de eerste ploeg van Bayern, als jongste voetballer ooit van de club. Uli Hoeness reserveerde het nummer tien voor Kroos. De toekomst lachte Toni Kroos toe.
Een moeras van uitzichtloosheid
En toen arriveerde Jürgen Klinsmann als trainer van Bayern. Kroos belandde op de bank en soms zelfs op de tribune. Hij wist niet wat hij verkeerd deed. Klinsmann, die de naam had graag met jongeren te werken, praatte niet met hem. Kroos liet het hoofd hangen en werd met de dag eenzamer. Hij had intussen het internaat ingeruild voor een eigen woning, slechts twee spelers van Bayern ontfermden zich over hem: aanvoerder Mark van Bommel en Miroslav Klose. Maar die konden zijn ouders, die 800 kilometer verder woonden, niet vervangen. Kroos kocht een hond om thuis gezelschap te hebben.
Na maanden op de invallersbank leende Bayern München hem in januari 2009 uit aan Bayer Leverkusen. Daar vond hij in Jupp Heynckes een trainer met een perfecte mengeling van strengheid en vaderlijke bezorgdheid. Kroos werd basisspeler, regisseur van het team, hij zette in Leverkusen een grote stap voorwaarts en werd stabieler, krachtiger, beter in de duels en sterker in het defensieve werk. Hij werd in maart 2010 international, bij Bayern München wreven ze zich verbaasd in de ogen.
Zo kwam het dat Toni Kroos in de zomer van 2010, na anderhalf jaar in Leverkusen, naar Bayern moest terugkeren. Hij vroeg om nog een jaar langer bij Bayer te mogen blijven. Voorzitter Karl-Heinz Rummenigge begreep dat verzoek, maar op zijn beurt suste hij Kroos met de mededeling dat het rugnummer tien voor hem was voorbehouden. Dat had hij al eens gehoord. Kroos, zo sprak Rummenigge op docerende toon, moest de nieuwe spelmaker worden. En de nieuwe trainer, Louis van Gaal, had tal van dvd’s over hem bestudeerd en was onder de indruk. Het stelde Kroos niet gerust. Te groot waren de littekens die hij aan zijn eerste ambtstermijn in München had overgehouden.
De reserves van Kroos bleken terecht: onder Louis van Gaal stagneerde zijn verdere ontwikkeling. En opnieuw werd hem niet gezegd wat er verkeerd liep. Dat vrat aan de sensibele Kroos, die wegzonk in een moeras van uitzichtloosheid. Zelfs het bestuur van Bayern, dat hem zo’n gouden toekomst had voorspeld, begon te twijfelen, hier en daar werd hem het predicaat van eeuwig talent op het hoofd gespeld. Kroos speelde niettemin 27 van de 34 competitiewedstrijden, maar met één doelpunt en vijf assists was zijn rendement gering.
Een tussenspeler
Ook in een voetbalcarrière komt het eropaan op het juiste moment de juiste mensen te ontmoeten. Medio 2011 arriveerde Jupp Heynckes als trainer van Bayern München. Dezelfde Heynckes die in Leverkusen het aangetaste zelfvertrouwen van Toni Kroos had opgekrikt. Tussen beiden bestond een vertrouwensrelatie. Heynckes nam de middenvelder meteen apart. Hij verlangde van hem meer robuustheid in de duels, te gemakkelijk, zo vond de trainer, liet Kroos zich wegdrukken en intimideren.
Het was de start voor een nieuwe ommekeer. Kroos fungeerde vaak als defensieve middenvelder, maar soms werd hij ook een rij vooruitgeschoven en nam hij de regie van het elftal in handen. Ook in de nationale ploeg pendelde hij tussen beide posities, in die mate zelfs dat bondscoach Joachim Löw hem een tussenspeler noemde. Kroos zelf vond dat zijn kwaliteiten beter tot zijn recht kwamen als hij zich offensief kon uitleven. Heynckes roemde zijn flexibiliteit en constateerde dat hij op mentaal vlak veel vooruitgang had geboekt.
Zo timmerde Toni Kroos, inmiddels voetballend met het rugnummer 39, aan de weg naar boven. Hij werd een belangrijke scharnier in het elftal van Bayern München, ook onder Pep Guardiola. Maar dat gebeurde wel met vallen en opstaan. Aanvankelijk werd Kroos verweten dat hij op grote momenten zijn stempel niet kon drukken. Hij zou de wedstrijd te veel ondergaan en soms ook verantwoordelijkheid schuwen. Exemplarisch is wat dat betreft de finale van de Champions League in 2012, tussen Bayern München en Chelsea, waarin Kroos weigerde een strafschop te nemen. Vandaar dat er rond zijn persoon twijfels bleven hangen. Toen hij vorig seizoen bij Bayern om een salarisverhoging vroeg, werd hem die niet gegeven.
Dat voorbehoud was er ook lang in de nationale ploeg. Tijdens het WK in Zuid-Afrika en het EK in Polen en Oekraïne was hij niet echt een basisspeler. Kroos stond in de schaduw van Sami Khedira en Bastian Schweinsteiger. Pas toen die geblesseerd geraakten, kreeg hij meer verantwoordelijkheid. Die nam hij met beide handen. Zo groeide Kroos uit tot een sleutelspeler in de nationale ploeg, plots werd hij door de hele wereld ontdekt, onder meer in de memorabele wedstrijd tegen Brazilië. Zijn techniek werd even vaak geprezen als zijn overzicht.
Soms wordt de grootste kwaliteit van Toni Kroos vergeten. Die merk je vooral als hij de bal niet heeft. Het zijn de lange wegen die hij op het veld aflegt, zijn zin voor ruimte, zijn spelintelligentie. Kroos blinkt ook uit door zijn tactisch inzicht. Hij beperkt zich er niet toe het spel te verdelen. Hij beweegt zich bij de opbouw voortdurend tussen verdediging en middenveld, hij is een nummer tien, maar een andere nummer tien. Kroos geeft zijn ploeg structuur. Hij verbindt de verschillende compartimenten, is dominant, denkt en handelt snel, verstuurt precieze voorzetten en hij blijft te allen tijde denken in functie van de ploeg. Tijdens het WK werd zijn optreden meermaals bejubeld door Johan Cruijff, doorgaans nochtans niet gul met complimenten. Cruijff benadrukte ook een spelonderdeel dat hij belangrijk vindt en dat Kroos voortdurend in de praktijk brengt: durf je van je medespeler te verwijderen om zo meer ruimte te scheppen. Alleen een gebrek aan snelheid is een mankement bij Kroos. Daar moet je bij de invulling van het middenveld rekening mee houden. Door hem te omringen met dynamiek.
Geconcentreerd blijven
Nu lijkt Toni Kroos dus op zijn 24e klaar voor een nieuw avontuur. Dat ziet hij zelf ook. Real Madrid toonde zich bereid 25 miljoen euro voor Kroos te betalen. Bayern ging daar graag op in: het contract van Kroos loopt medio 2015 af, dan kan hij transfervrij vertrekken. De geboden transfersom wil zelfs een rijke club als Bayern niet missen. En voor zijn vervanging hoeft de Duitse kampioen niet eens de transfermarkt op te gaan. Die wordt opgevist uit eigen gelederen. Mario Götze, de held van de natie nadat hij Duitsland met zijn gouden doelpunt in de finale tegen Argentinië aan de wereldtitel hielp, kan die leemte perfect invullen. Zijn voorkeur gaat al lang uit naar de positie van Toni Kroos.
Kroos gaat in Madrid vijf miljoen euro netto per jaar verdienen. Het zal hem niet beletten zeer geconcentreerd voor het voetbal te blijven leven. Op de vraag in welk spelonderdeel hij het meest vooruitgang boekte, antwoordt Kroos dat hij veel meer aanwezig is in een wedstrijd. Terwijl er vroeger momenten waren dat het spel aan hem voorbijtrok. En soms, weet Kroos, zijn er nog wel eens black-outs. Zoals in de WK-finale tegen Argentinië toen hij door dom balverlies een levensgrote mogelijkheid voor Gonzalo Higuaín inluidde. Hoe zou de wereld van Toni Kroos er hebben uitgezien indien de spits die kans had verzilverd?
DOOR CHRISTOPH BIERMANN & JACQUES SYS – BEELDEN BELGAIMAGE
Aanvankelijk voelde Toni Kroos zich bij Bayern zo alleen dat hij een hond kocht om de eenzaamheid te verdrijven.
