Na negen maanden vechten zit Björn Leukemans weer op de fiets. Maar zijn seizoen is weg, zijn reputatie bezoedeld, zijn waarde als renner gekelderd. Relaas van een calvarietocht.

Woensdag 18 juli 2007. Interview in huize Leukemans in Bevel. Onderweg meldt een nieuwsflits het eerste do-pinggeval van de aan de gang zijnde Tour. Patrick Sinkewitz is positief voor testosteron. Wanneer we deze tijding brengen, is Leukemans’ verontwaardiging niet gespeeld. “Wat is dat toch met dat testosteron, zeg?”

Fast forward naar woensdag 26 september 2007, enkele dagen voor het WK in Stuttgart, waar Björn Leukemans dertiende zal worden. De renner krijgt thuis controle van de Vlaamse Gemeenschap. Omdat zijn testosteron-epitestosteronwaardeverhouding met 1 op 5,7 boven de toegelaten waarde van 1 op 4 zit, volgt er een extra test om lichaamsvreemde androgene hormonen op te sporen. De test is positief voor exogeen prohormoon. Kán niet, zegt Leukemans, ik heb niks gepakt.

Wanneer op 26 december ook de tegenexpertise positief is, wordt Leukemans ontslagen. Eerder is ploegdokter Sam Vermeire al ontslagen, nadat hij heeft toegegeven dat hij Leukemans Prasteron heeft voorgeschreven, met het prohormoon DHEA.

Dan volgt de juridische mallemolen. Op 24 januari 2008 schorst de Disciplinaire Commissie van de Vlaamse Gemeenschap Leukemans voor twee jaar, ondanks het feit dat hij met een leeg medicijnendoosje en een voorschrift kan bewijzen dat hij van zijn ploegdokter Prasteron heeft gekregen én klinisch bioloog Douwe de Boer verklaart dat de positieve test daaraan te wijten is. Leukemans gaat in beroep bij de Disciplinaire Raad van de Vlaamse Gemeenschap en wordt geconfronteerd met de ploegdokter, maar ziet zijn straf bevestigd op 22 april.

Leukemans en zijn advocaat Johnny Maeschalck trekken daarop naar de Raad van State, die op 13 mei de uitspraak van de Disciplinaire Raad met de grond gelijkmaakt. Er zijn niet alleen procedurefouten gemaakt, maar ook inhoudelijk is het arrest van de Raad van State vernietigend voor de Vlaamse Gemeenschap. Leukemans’ straf wordt opgeschort en hij mag weer fietsen, maar moet opnieuw voor de Disciplinaire Raad verschijnen. Die veroordeelt hem na lang talmen op 25 augustus 2008 tot zes maanden effectieve schorsing en drie maanden met uitstel. Met terugwerkende kracht zodat Leukemans onverwijld weer aan de slag kan. In de 32 pagina’s tellende uitspraak doet de Raad zijn uiterste best om de straf te verantwoorden: ja, de ploegdokter is verantwoordelijk, maar Leukemans is nalatig geweest, want hij had zijn ploegdokter moeten controleren.

Woensdag 3 september 2008, opnieuw in huize Leukemans. Centraal op de keukentafel staat een laptop. Dagenlang heeft Leukemans hier het internet afgesurft, op zoek naar informatie over prohormoon, over tests, over Prasteron, over gelijkaardige zaken. Net zo vurig als hij vroeger over de koers praatte, spreekt hij nu het jargon van artsen en advocaten. Leukemans oogt messcherp. Om de storm in zijn hoofd over het hem aangedane onrecht te bezweren, beukte hij zich dagelijks vijf, zes uur suf op de fiets. Soms met collega-renners, vaak alleen. Zeven maanden lang. Zonder ploeg, zonder competitie, zonder uitzicht op een toekomst in het wielrennen. Overtuigd van zijn onschuld, zeker van zijn gelijk.

Wat overheerst nu na de uitspraak: opluchting omdat je weer mag fietsen of frustratie omdat je niet vrijgesproken bent?

Björn Leukemans: “( denkt na) Ik was zeker niet in feeststemming na de uitspraak, maar ik was wel opgelucht. Dit huis hier betaal ik alleen af, een behoorlijke financiële dobber. Van de ene dag op de andere werd ik zeven maanden zonder inkomen gezet en ik zag niet hoe ik dat moest oplossen. Plots word je geconfronteerd met de waarde van geld. Voordien verdiende ik goed. Als ik een criterium reed, kreeg ik startgeld waar veel mensen een maand voor moeten gaan werken. Vijfhonderd euro stelde niks voor. Maar als je zeven maanden zonder loon zit, dan wordt vijfhonderd euro ineens heel veel geld. Plots besef je hoe geprivilegieerd je bent als renner.

“Op die negen maanden heb ik één week niet op de fiets gezeten, nadat ik in beroep twee jaar schorsing kreeg van de Disciplinaire Raad. Ik liet me gaan in het eten, ik trainde niet meer. Verschrikkelijk slecht voelde dat, alleen al het gevoel van dikker te worden: bah. Mijn lichaam snakte naar trainingsarbeid, het was precies alsof ik moest afkicken. Uren gaan trainen, een douche pakken en dan in de zetel gaan liggen … Dat is een ongelooflijk gevoel. Ik kon dat nog niet missen.”

Wat heeft heel die affaire je gekost?

“( rekent even) Dat gaat naar de 250.000 euro aan loon, gemist prijzengeld en dergelijke. Ik heb ongelooflijk veel geluk gehad dat ik Johnny ( Maeschalck, nvdr) ben tegengekomen. Mocht hij zijn gewone uurloon aangerekend hebben, dan had ik dat niet kunnen betalen. Maar Johnny voelde zich zó gepakt in dit dossier, hij kon niet tegen dat onrecht.”

Terug in de middeleeuwen

Johnny Maeschalck heeft heel erg op je moeten inpraten om naar de Raad van State te gaan.

“Toen ik door de Disciplinaire Raad opnieuw voor twee jaar werd veroordeeld, ging ik naar meester Lindemans in Brussel omdat die gespecialiseerd is in zaken voor de Raad van State. Hij wou me geen valse hoop geven: de kans dat de belissing van de Disciplinaire Raad vernietigd zou worden, was heel klein. Op de trein naar huis belde Johnny. ‘Ik stop ermee’, zei ik. ‘Dat mag je niet doen’, zei hij. ‘Want als je nu stopt, is het gedaan, voor altijd.’ Toen dacht ik: oké, doe maar, anders krijg ik daar misschien spijt van.

“Normaal mag je maar vijf minuten pleiten voor de Raad van State, maar Johnny en meester Lindemans hebben anderhalf uur gepleit. De auditeur heeft de Vlaamse Gemeenschap meteen met de grond gelijkgemaakt. Hij liet er geen spaander van heel. De Raad van State, dat zijn normaal procedurefouten, maar in mijn geval hebben ze echt de inhoud van de beslissing met de grond gelijkgemaakt.”

Wat bij de Vlaamse Gemeenschap niet bepaald op applaus ontvangen werd.

“Meneer Defoort van de administratie van de Vlaamse Gemeenschap schrijft op papier dat de Raad van State, het enige orgaan dat hén controleert, zijn boekje te buiten is gegaan en spreekt zelfs over een eventuele nietigheid van het arrest van de Raad van State. Die durft ook zwart op wit te stellen: of Leukemans het nu bewust of onbewust heeft ingenomen, het maakt niet uit, we moeten hem straffen als voorbeeld voor de anderen. Dan weet je het wel, hé.”

Hoe bedoel je?

“De Vlaamse Gemeenschap, die lijken soms wel boven de wet te staan. Als ik vertel welke situaties er zijn voorgevallen, dan denk je dat we terug in de middeleeuwen zitten.”

Over welke middeleeuwse toestanden heb je het dan?

“De Disciplinaire Raad heeft mij op een bepaald ogenblik geconfronteerd met de ploegarts. We komen daar binnen en wat zegt de voorzitter? ‘Ja, meneer Vermeire ( Sam Vermeire, de ploegarts, nvdr), ik ga u niet onder ede zetten, maar probeer zo dicht mogelijk bij de waarheid te blijven.’ Er wordt van het gesprek geen proces-verbaal opgesteld. Dus daar wordt gebabbeld, daar worden dingen van tafel geveegd die in mijn voordeel zijn, maar dat wordt nergens genoteerd, wij kunnen niks nalezen of ondertekenen waarin staat wat er precies gezegd is op die confrontatie. En dat allemaal achter gesloten deuren. Vervolgens komt de Disciplinaire Raad met een argumentatie om mij te straffen en staan er in de uitspraak dingen die toen van tafel zijn geveegd!”

Vandaar het vernietigende oordeel van de Raad van State.

“Precies. Die dingen heeft de Raad van State dan ook meteen onder de mat geveegd: niet onder ede gezet, geen proces-verbaal, iemand laten getuigen die rechtstreeks betrokken partij is. Sam vertelde ook dat ik dat product aan hem gevraagd heb – wat niet klopt – maar de Raad van State zegt: zelfs al heeft die jongen dat gevraagd, dan moet je hem er nóg op wijzen wat dat doet voor de controle. Jij blijft verantwoordelijk, je bent in die functie aangenomen door die ploeg.

“In zijn uiteindelijke uitspraak volgt de Disciplinaire Raad die redenering en zegt dat de dokter verantwoordelijk is, maar ik ben ‘nalatig’ geweest. Ik had met dat voorschrift eerst nog naar een andere dokter of instantie moeten lopen om te controleren of ik dat mocht nemen. Terwijl de Raad van State net stelde dat het niet mijn taak was om mijn eigen ploegarts te controleren.”

In volle paniek

Waarom heeft de ploegdokter je eigenlijk Prasteron voorgeschreven?

“Tegen vermoeidheid. Bij klierkoorts en cytomegalie krijg je soms even een terugval. Ik raakte niet vooruit, ik was altijd moe, dus ging ik naar Sam. Net zoals ik bij hem ging als ik migraine had. Hij was eigenlijk ook mijn huisarts.

“Weet je wat? In mei is er een Amerikaanse turnster gepakt op hetzelfde product als ik maar op de Olympische Spelen streed ze mee om goud. Zij is daar niet voor gestraft omdat ze dat in de VS als een voedingssupplement zien. Twee keer niks. Want dat is dan nog zoiets: ik ben niet gepakt op testosteron, hé. Prasteron of DHEA is geen testosteron, dat is een zwak androgeen bijnierschorshormoon. Daar rij je geen halve kilometer per uur sneller van.

“Dit jaar is er een voetballer gepakt op amfetamine. Hij kreeg in eerste aanleg voor de Commissie twee jaar, in beroep voor de Raad: drie maanden. Die gast speelt al weer. Kan er iemand mij het verschil uitleggen? Kan iemand mij uitleggen waarom hij voor amfetamine, waarvan het prestatiebevorderende effect vaststaat, drie maanden krijgt en ik voor Prasteron negen maanden?”

Je bent niet gepakt op testosteron, zeg je, maar je was wél positief. Leg dat eens uit.

“Eerst kreeg ik een brief waarin me werd meegedeeld dat de waardeverhouding testosteron-epitestosteron te hoog was. Dat heb ik in 2001 ook al eens gehad, en toen lag die verhouding zelfs nog veel hoger. Ik maakte me dus niet meteen zorgen, maar ik heb het wel aan twee van onze ploegdokters gemeld, waaronder Sam. ‘Geen probleem,’ zeiden ze. Even later krijg ik een tweede brief: ‘ Based on these results there’s an indication of an application of prohormones.‘ Dat kan niet, dacht ik. Meteen Sam bellen: ‘Sam, die zeggen hier wel dat ik positief ben, hé.’ Ik had ook al met De Neve ( de andere ploegarts van Silence-Lotto, nvdr) gebeld. Die was in volle paniek naar Coucke gestapt en de volgende dag was de pers al op de hoogte.

“Ondertussen was ik al mijn vitaminen beginnen te controleren, maar ik neem altijd dezelfde, dus daar kon het niet van zijn. Ik kwam telkens opnieuw bij die Prasteron uit, maar Sam beweerde dat het daar niet van kon zijn. Maar ik wist zeker dat ik niks gedaan had. Ik heb zelf de controleur opgebeld! Dinsdag was ik nog gaan koersen, woensdag was ik thuis en donderdag vertrok ik naar het WK. Ik wist dat ze op woensdag nog bij alle WK-gangers zouden langskomen. ’s Morgens was ik gaan trainen en toen ik ’s middags thuiskwam, stond Cooman ( controlearts van de Vlaamse Gemeenschap, nvdr) op mijn gsm: ‘Gelieve dringend terug te bellen.’ Ik was thuis om iets over twaalf, ik bel hem meteen op en hij zegt dat ze rond vier uur zouden terugkomen. En dat was ook zo.

“Omdat mijn testosteron-epitestosteronverhouding er maar nét over was, kon het niet van een pil of een inspuiting met testosteron zijn. Dus dachten ze dat ik een gel gesmeerd had. Een gel is slechts een paar uur opspoorbaar. Met andere woorden: ik zou dat ’s morgens gesmeerd hebben, gaan trainen en dan nog snel de dopingcontroleur opbellen: kom maar af. Dan moet je wel een echte schuppenzot zijn.

“Sam dacht intussen aan een meetfout, want die test om exogeen testosteron op te sporen, de IRMS-test, is erg ingewikkeld. Hij raadde me aan om een klinisch bioloog onder de arm te nemen en die mee te sturen naar de contra-expertise. Dus ik ga samen met Johnny naar Douwe de Boer in Maastricht, en die begint op te noemen waar het allemaal van kon zijn: dat, dat, dat en … DHEA. Toen wist ik het meteen: DHEA is het actieve bestanddeel van Prasteron. Op dat ogenblik heb ik gezwegen, maar ik belde nadien meteen Sam op: ‘Die klinisch bioloog zegt dat het wel kan.’ Waarop Sam heel stil wordt. En toen zei hij: ‘En ik denk dat het niet kan. ‘

“Ik wás ook al gecontroleerd terwijl ik Prasteron pakte, en toen was het niks. Ik ben in de problemen gekomen toen mijn testosteron-epitestosteronwaardeverhouding te hoog was en ze een IRMS-test deden om te zien of het lichaamsvreemd was. Trouwens: ik ben er zeker van dat als je toen bij het volledige peloton zo’n IRMS-test had gedaan, meer dan de helft aan de kant stond.

“Maar intussen zat ik vast tot het B-staal binnen was. Want stel dat het tóch om een meetfout ging, dan wou ik het ontslag van Sam niet op mijn geweten hebben. Daar heeft de pers me op gepakt: dat ik pas ná het B-staal met een foefke afkwam. Twee dagen na Maastricht ging ik naar Johnny. Met het doosje van dat Prasteron, inclusief sticker van de lokale apotheek en voorschrijver. Ik leg hem dat voor en zeg: ik denk dat er een fout is gemaakt door de dokter. Johnny was opgelucht. Eindelijk een kapstok om de zaak aan op te hangen.”

Wraak nemen

Voel je de behoefte om nu zelf te gaan ijveren voor meer rechten voor andere renners?

“Langs de ene kant niet: mij hebben ze ook maar verder laten kloten. Aan de andere kant snap ik dat wel, ik was ook zo. Als er eentje positief was, dacht je: een concurrent minder, hij had er maar moeten afblijven. Tot je zelf in die situatie zit. Dan denk je daar opeens anders over. Ik vind dat er wel iets moet gebeuren, want er zullen nog gevallen komen zoals ik.”

Toen je B-staal positief was, is er aan de renners van Silence-Lotto vriendelijk gevraagd om geen contact meer met jou op te nemen.

“( lachje) Dan zijn er toch een paar die daar mooi hun voeten aan geveegd hebben. McEwen heb ik nog een aantal keer gehoord, een paar andere ook. Van de ploegleiders is er eentje die ik nog gesproken heb, de anderen niet. Ik ga daar verder niks op zeggen.”

Ben je kwaad op je ploegdokter?

“Ik ben ontgoocheld en teleurgesteld dat hij bij die confrontatie zijn paraplu opengetrokken heeft. Vanaf toen was het ieder voor zich. Dat had hij niet mogen doen. Ik ben zeker dat er mensen op hem hebben ingepraat, anders zou hij dat nooit gedaan hebben. Hij heeft ook geen contact meer met me opgenomen nadat de Disciplinaire Raad hem verantwoordelijk heeft gesteld voor wat er met mij gebeurd is.”

Toen Christophe Brandt in de Tour van 2004 positief was op methadon, werd hij ook op staande voet ontslagen, maar de ploeg heeft hem toen wel geholpen om zijn onschuld te bewijzen en hem nadien opnieuw in de ploeg opgenomen.

“En serieus vergoed ook, hé.”

Frustreert dat jou niet?

“Laten we zeggen dat ik blij ben dat ik de afgelopen maanden met de fiets kon rijden om de frustratie van me af te fietsen. Ik durf dat bijna niet te zeggen, maar ik heb rondgelopen met het idee om wraak te nemen op bepaalde mensen. In plaats daarvan heb ik keihard getraind. Als ik thuiskwam na een zware training, was dat er efkes af. En tegen ’s anderendaags ’s morgens was het weer tijd om terug te gaan ( lacht).”

Aan welke renners heb je de meeste steun gehad?

” Nick ( Nuyens, die in de buurt woont, nvdr). Hij werd heel vaak over mij aangesproken door journalisten en hij had evengoed kunnen zeggen dat hij niet wou reageren op mijn zaak. Maar hij is altijd achter mij blijven staan, hij heeft me altijd verdedigd.”

Prachtig vak

Je onderhandelt nu met andere ploegen.

“Ik heb nu één concreet voorstel in de bus en ik moet zeggen: hoed af voor die mensen. Ik heb met de baas van die ploeg gepraat en ik voel dat ze in mij geloven. Met het financiële voorstel dat ze mij doen, kan ik leven. Ik rij onder mijn waarde, hé, dat ga ik niet wegsteken. Maar gezien de omstandigheden zijn ze heel fair voor mij.”

Ben je als renner beter geworden?

“Zeker. Dat voel ik. Ze hebben in mij meer een killer wakker gemaakt. Vroeger was ik softer, tevreden met een plaats in de finale, in beeld rijden. Nu niet meer. Er is maar één plaats die telt.

“Ik kan er nu ook meer voor doen dan vroeger. Iets wat je bijna is afgepakt, ga je meer koesteren. Ik ben een jaar kwijtgeraakt en ik was al eens een jaar kwijt door ziekte en blessures.”

Ben je verbitterd?

“Neen, ik denk van niet. Ze zeggen: zulke dingen gebeuren met een reden. ( lacht) Ik heb ze nog altijd niet gevonden, maar kom. Je kan daarover blijven zeveren, maar dat zal niks meer veranderen. Het enige wat ik in handen heb, is wat er nog gaat komen. Daar ga ik nog eens mijn best voor doen. Dat is voor mij de enige manier om die periode af te sluiten: op de fiets een paar goei pattatten uitdelen.” S

door loes geuens – beelden: belga