Het volstaat om de Bosporus over te steken om in een ander continent terecht te komen. Deze uitloper van de Zwarte Zee maakt voor een groot deel de magie uit van Istanbul en symboliseert de paradox van deze vurige wereldstad. Dat reflecteert zich ook in de verhoudingen op voetbalvlak. Aan de ene kant heb je de Europese zone, met Galatasaray als exponent, aan de andere kant de Aziatische zijde met Fenerbahçe. Tussen hen heerst een rivaliteit die we hier in België amper kunnen begrijpen.
Vreemd genoeg onderhielden beide clubs in de beginjaren een goede relatie. Er zit slechts twee jaar tussen hun beider ontstaan: de ene in 1905 in de Franse schoolgemeenschap van de wijk Galatasaray, de andere in 1907 in de chique Kadikoywijk, vlak naast de iconische vuurtoren van kaap Fenerbahçe. Ze werden verenigd in hun strijd tegen de buitenlandse bezetter en hun zoektocht naar een eigen Turkse identiteit. Een identiteit die pas enkele jaren later tot volle ontwikkeling zou komen, zodra het land zijn onafhankelijkheid kreeg en Mustafa Kemal Atatürk de macht greep.
Gesloopt door een gemeenschappelijke oorlog die decennialang aansleepte, of misschien omdat ze het zo gewend waren om een vijandbeeld te handhaven, keren de beide clubs zich tegen elkaar. Er staat zelfs een exacte datum op die mentaliteitswijziging: 1934. Een vriendschappelijke wedstrijd loopt helemaal uit de hand en draait uit op schermutselingen. Het startsein voor een ‘bloeiende’ rivaliteit.
Sindsdien wisselen beide clubs elkaar slagen uit als ware het een bokskamp, met Besiktas – de derde club van Istanbul – als scheidsrechter. De gele Kanaries van Fenerbahçe wentelen zich met veel genoegen in de rol van initiatiefnemer en leider in de onafhankelijkheidsstrijd van Istanbul. Daarbij schrikken ze er niet voor terug om de geschiedschrijving een kleine draai te geven: zo werd ondertussen het verhaal verspreid dat Galatasaray in feite dicht bij de bezetter stond, simpelweg omdat de club gesticht werd in een Franse school.
De Leeuwen van Galatasaray laten hun reputatie natuurlijk niet zomaar besmeuren en halen sportieve redenen aan om de rivaal te beschimpen. Twee favoriete onderwerpen: de veroordeling van Fenerbahçe en voorzitter Aziz Yildirim in een omkoopschandaal, en de glorieuze zege in 2000 in de UEFA Cupfinale tegen Arsenal. Elk jaar opnieuw wordt die wedstrijd heruitgezonden, het is het enige Turkse succes in het Europese clubvoetbal. Die avond van de UEFA Cupzege verzamelden Galatasarayfans op het Taksimplein, waar begin twintigste eeuw het gemeenschappelijke stadion stond van Besiktas, Fenerbahçe en Galatasaray. Een niet mis te verstaan statement. Op sportief vlak is er nochtans niet veel onderscheid tussen Fener en Galatasaray: die laatste telt één landstitel meer op het palmares, maar de Kanaries toonden zich meester in het winnen van de derby. Die cijfers symboliseren de ultieme twist tussen beide clubs, want wat is het belangrijkste: de titels of de onderlinge duels? Elk zijn waarheid wellicht.
DOOR STÉPHANE VANDE VELDE
