Wie tegen Oost-Europese ploegen speelt, moet ervan uitgaan dat tegenstanders zijn benaderd om wedstrijden te manipuleren. Dat blijkt uit het onthutsende zwartboek van de internationale spelersvakbond FIFPro. De spelers slaan alarm.

We breken zijn armen en zijn benen …” Twee mannen rijden door de glooiende heuvels van Servië. De nacht is allang gevallen over het platteland. Hier en daar komt nog een rookpluimpje uit een geïsoleerd gelegen boerderij. De vrede wordt slechts verstoord door de motor van een auto. Een bocht, een parkeerplaats, een uithangbord. Barbecue, staat erop. Twee koplampen schijnen op een armoedig hotelletje. Op de parkeerplaats staat de spelersbus van Borac Cacak. Een aardige provincieclub die af en toe een international voortbrengt. Morgen wacht er een wedstrijd. Het team bivakkeert hier. Mannen stappen uit en lopen de trap op. Binnen slaapt iedereen. Voetstappen klinken in de gang.

Verdediger Dragisa Pejovic pakt zijn mobieltje en kijkt hoe laat het is. In de verte klinken zachte stemmen. Gevolgd door trage passen die steeds dichterbij komen. Ze stoppen voor zijn deur. Niet weer. Wanneer houden ze nu eens op? Er wordt gebonkt op zijn hoteldeur. Zijn hart slaat over. Even wacht hij, in de hoop dat het bij die paar kloppen zal blijven. Maar een doorrookte stem klinkt hard: “Openmaken, we weten dat je er bent.”

De linksback trekt zijn trainingsbroek aan, draait de sleutel om en opent de deur voorzichtig. Als hij de grimmige varkensachtige tronies ziet, heeft hij er direct al spijt van. “Meekomen, we gaan een stukje rijden.” Even later vindt hij zichzelf terug achter in een auto met twee allerminst vriendelijke mannen. Uren rijden ze over onverharde wegen en provinciale straten. “Jij denkt dat je vijftienduizend dinar verdient? Nou dat worden er drieduizend. Je werkt gewoon mee.”

Alles wat hij wil, is veilig uitstappen. Iedere keer worden de bedreigingen erger. Waarom gehoorzaamt hij niet? Waarom schiet hij niet een paar ballen naast en pakt hij net zoals zijn ploeggenoten gewoon het geld? Dan is er geen gezeur meer, dan is er geld voor zijn kinderen en dan speelt hij. Maar iets in hem wil niet buigen. Nog niet.

Gijzelaar met rugnummer

Eerder was hij al op het trainingsveld voor de gehele groep fysiek aangevallen door de volledig doorgedraaide directeur van de club. Schreeuwend dat hij niet altijd zo moeilijk moest doen. Dat hij aan de club moest denken en niet steeds moest zeuren over waar die dinars bleven. Niemand had geld. Salarissen kwamen al maanden niet. Laat staan premies. Geen wonder dat de ene na de andere speler toch besloot te doen wat er werd gevraagd. Thuis wilden de vrouwen en kinderen toch ook gewoon eten en een nieuwe jas? Hoe lang duurde dit al niet?

Pejovic speelt van 2003 tot 2010 bij Borac Cacak. Al die jaren lang krijgen spelers keer op keer de opdracht wedstrijden te vervalsen. Zwarte teamgenoten worden geslagen en beledigd. Weigeraars krijgen klappen en beledigingen naar hun hoofd. In die jaren haalt de club uit het provinciestadje Cacak één keer Europees voetbal. Het is september 2008 en de tegenstander heet Ajax. Het is de eerste ronde van het toernooi om de UEFA Cup. De Amsterdammers winnen in Servië eenvoudig met 4-1.

Nu blijkt dat de opponent van Ajax zich in die periode structureel laat omkopen. Pejovic is een van de laatsten die capituleert. Hij kan het niet en hij wil het niet. Daarvoor heeft hij te lang gedroomd van een loopbaan als voetballer. De situatie is uitzichtloos. Wegkomen is geen optie. Zijn gedachten worden onderbroken door een van de gorilla’s: “We breken niet alleen je armen, we breken ook je benen. Links en rechts. Is dat wat je wil?”

Pejovic zucht. Niemand kan hem helpen. In de ogen van zijn vrienden is hij een held, maar in werkelijkheid een gijzelaar met een rugnummer.

Omerta

In Brussel, in het hart van de Europese Unie, vertelde hij vorige maand zijn verhaal aan iedereen die het moet horen. Want uiteindelijk brak ook hij, de twintiger Dragisa Pejovic. “Ook ik speelde uiteindelijk gefikste wedstrijden. Niet omdat ik dat wilde, maar omdat ik gedwongen werd door het management. Ik werd afgeperst en vernederd. Toen ik aanbiedingen kreeg van andere clubs, mocht ik weer niet weg. Bepaalde mensen binnen de club eisten geld van me.”

Een kilo of zestig, holle ogen. Hij heeft zich weleens beter gevoeld. Toen die mannen van de internationale spelersvakbond FIFPro hem benaderden om de boel te onthullen, stond hij aanvankelijk niet te popelen. Het is als de Tour de France. Het peloton mag dan weten van doping, maar erover praten, dat doe je niet. Dan breek je de omerta. En kom je nooit meer aan de bak. Het duurde lang voordat hij echt naar buiten trad. “Iemand moet het zeggen. Ik doe het. Voor mijn kinderen en al die mensen die in het voetbal geloven.”

Pejovic bevestigde dat het team gedurende zijn hele contractperiode bij Borac Cacak corrupt was. Ook in de periode dat om de UEFA Cup een dubbele nederlaag werd geleden tegen Ajax. “Ik ben mijn hele carrière de gevangene geweest van criminelen. Fiksers dwongen mij wedstrijden te spelen waar het resultaat al was geregeld. Ik ben afgeperst.”

Mechanisch vertelde hij over zijn leven. Een leven van gemiste kansen. Keer op keer had hij getracht zijn teamgenoten te overtuigen dat ze niet hoefden mee te werken. Het enige resultaat was dat hij werd verbannen uit zijn ploeg. Hij mocht in zijn eentje rondjes gaan lopen en kwam steeds verder in de problemen. Elektriciteitsnota’s en waterrekeningen stapelden zich op. En daar bleef het niet bij: “Ze pakten mijn geld af. En maakten me duidelijk dat ik de rest van mijn loopbaan wel kon vergeten als ik niet mee zou werken. Het was een moeilijke situatie die veel spelers kennen. Je hebt een familie en je hebt kinderen. Wat moet je doen?”

Nu is hij 29. De laatste jaren werd hij verhuurd en nooit opgesteld. “Maar dankzij de vakbond heb ik nu het idee dat ik word gehoord en dat we een kans hebben deze vicieuze cirkel te doorbreken.”

Genadeloze aanklacht

De bekentenis van Pejovic is een van de vele onthullende verhalen in het zwartboek dat de FIFPro samenstelde. Een enorme aanklacht van spelers uit Oost-Europa. Nog niet zo lang geleden schoten instanties als de FIFPro nog net niet in een lachstuip als het ging over omkoping.

Maar er kwam meer en meer rook uit de internationale hoofdkwartieren. Af en toe belde een angstige voetballer op. Na een ronde door Europa bleek het allemaal veel erger dan aanvankelijk gedacht. Vooral in het Oosten bleken de leden pionnen van meedogenloze misdaadorganisaties. Inderhaast werd een enquête opgesteld die meer dan drieduizend spelers invulden. Voetballers bleken bereid hun verhaal te doen. Binnen een paar maanden lag er een lijvig zwartboek. Daarin wordt de ware grootte van omkoping, racisme en geweld in het Europese voetbal genadeloos blootgelegd.

Het leest als een script waarvoor Francis Ford Coppola zijn neus niet zou ophalen. Zelfs Theo van Seggelen van FIFPro is helemaal in de ban van het zwartboek. De Nederlander vindt het nu tijd voor een meldpunt. “Iedereen denkt bij voetballers aan de supersterren zoals Messi. Die redden zich wel. Maar wij komen op voor zestigduizend spelers. De meesten kunnen net bestaan van hun beroep en blijken onder belachelijke omstandigheden hun vak te moeten uitoefenen. Contracten zijn voor de meesten niet meer dan mondelinge toezeggingen.”

Als een atheïst die het licht heeft gezien, gelooft hij er nu heilig in dat de wedmaffiosi op grootschalige wijze in het topvoetbal zijn geïnfiltreerd. “Spelers worden mishandeld, afgeperst, bedreigd, bestolen en worden zo in groten getale in de handen van kartels gedreven die zich bezighouden met het manipuleren van wedstrijden.”

Psychologische spelletjes

Op de stinkende mest van de enorme kartels groeien de lelijkste wedstrijden. Vele spelers geven nu toe dat ze onder druk worden gezet om toneelstukjes op te voeren. Zo is daar ook de bekentenis van Mario Cizmek, voormalig Kroatische jeugdinternational. Hij kon op het laatste moment niet ingaan op de uitnodiging van de FIFPro. De Kroaat heeft heel andere problemen. Hij is betrapt op het fiksen van wedstrijden en verdween achter de tralies.

Gelukkig liggen in de la van de vakbond nog wel de tapes waarop hij zijn bekentenis aflegde. De voormalige Kroatische jeugdinternational is kapot: “Ik ben alles wat ik had kwijt.’ Hij beschrijft hoe hij de onderwereld werd ingezogen. De salarisbetalingen bleven maandenlang uit en hij en zijn ploeggenoten liepen als dode mussen over het trainingsveld. Zich afvragend hoe het eten moest worden betaald. Piekerend hoe het gezin niet op straat kwam te staan. “Deze situatie maakte ons kwetsbaar en moedigde ons aan in de val van fiksers te lopen.”

De steun en toeverlaat in deze periode is een met de spelers bevriende sportinstructeur. Hij duikt overal op. Rond het veld, op feestjes en in koffiebarretjes waar de spelers komen. “Hij werd echt een van ons. Hij gebruikte psychologische spelletjes om te zorgen dat we hem gingen vertrouwen en ons veilig voelden bij hem.” Deze man blijkt even later tevens een tussenpersoon van de wedmaffia. “Soms leende hij ons geld. Hij had een grote invloed.”

Wie één keer geld aanneemt, kan nooit meer terug. “Het begon allemaal met een wedstrijd tegen FC Zadar. Ik kon niet geloven dat ik ooit het veld op zou lopen met de intentie de wedstrijd te verliezen. Het voelde verschrikkelijk.” Cizmek werd gepakt. “Ik ben geschorst. Ik heb geen vrienden. Ik heb diabetes. Ik heb mijn grootste liefde, het voetbal, verloren. Als mens en als vader wilde ik een fatsoenlijk leven voor mijn gezin. Maar ik heb alles verloren.”

Cizmek en zijn ploeggenoten werden langzaam slaven van de gokcriminelen. Ze konden geen kant meer op. Eenmaal begonnen is er geen weg meer terug. “De organisator wilde meer en meer. Ik voelde me leeg. Helaas liep alles uit de hand en een hele serie wedstrijden werd verloren, waaronder die tegen Zagreb.”

Knipogende verdediger

Dinamo Zagreb. Die club kennen we ergens van. Van 7 december 2011. Het was een woensdagavond en de vraag was of Ajax zich met Real Madrid ging plaatsen bij de laatste zestien van Europa. Tot tweemaal toe werd Ajax in De Arena tegen Real een doelpunt onthouden. Aanvankelijk leek er weinig aan de hand. Concurrent Olympique Lyon kwam zelfs op achterstand in Zagreb. In Amsterdam haalde iedereen opgelucht adem. Totdat de Fransen er opeens in slaagden om binnen 28 minuten zeven (!) treffers te produceren waardoor niet Ajax, maar Lyon naar de Champions League mocht.

Aangezien Lyon de drie voorafgaande wedstrijden er zelfs helemaal niet in was geslaagd te scoren, waren er meteen talrijke verdachtmakingen. Helemaal toen er ook nog tv-beelden opdoken van de knipogende Dinamoverdediger Domagoj Vida die de bal uit het eigen net viste. Dezelfde man was vastgelegd toen hij een gokkantoor kwam uitlopen met in zijn handen een wedstrookje. Meteen werd volop gespeculeerd over omkoping met Ajax als slachtoffer. Dat was nogal voorbarig, aangezien daarvoor geen enkel bewijs was.

Nu krijgen we in het zwartboek vanuit de spelers zelf in elk geval een eerste indicatie hoe het bij de Kroaten is gesteld met omkoping. In één oogopslag is duidelijk dat er in het Balkanland heel wat meer aan de hand blijkt te zijn dan een knipogende voetballer. De FIFPro concludeert dat er in Kroatië “dreigende zorgen zijn over match fixing”. Zo zegt 5,2 procent van de spelers te zijn benaderd om wedstrijden te fiksen. Volgens de vakbond moeten we ervan uitgaan dat er elk duel wel iemand op het veld staat die door de onderwereld is gevraagd.

Dat is minder schokkend dan in de omliggende landen. De omkoopkartels hebben helemaal vrij spel in het Rusland van Zenitverdediger Nicolas Lombaerts. Daar heeft een op de tien contact gehad met louche tussenpersonen. Het Griekenland van Kevin Mirallas spant de kroon met dik dertig procent. Een op de drie Griekse spelers is benaderd door wedstrijdfiksers.

Slapen op de vloer

De oorzaken zijn evident. Spelers zonder geld zijn makkelijke slachtoffers. De FIFPro is de eerste organisatie die een link legt tussen salarisbetalingen en omkoping. In de onderzochte landen kreeg dik veertig procent van de spelers het salaris niet op tijd. Lastig als je een gezin moet onderhouden. Meer dan de helft van deze voetballers werd benaderd door de voetbalmaffia. De Kroatische selecties blijken eenvoudige doelwitten. Ze staan op nummer drie wat betreft landen met de slechtste betalingsdiscipline. Na de Grieken worden bovendien hier de bonussen het minst vaak uitgekeerd.

Een middenvelder van het Kroatische FC Karlovac kreeg negen maanden geen geld. De 28-jarige man kon geen huur en benzine meer betalen. Op een ochtend vonden zijn teamgenoten hem snurkend op de vloer van de kleedkamer. “De huurbaas heeft mij en mijn vrouw eruit gegooid. Ik had geen andere keus.” Even later werd de man ziek en met pijn op de borst opgenomen in het ziekenhuis. De middenvelder vertelt de vakbond: “De spelers bij de club tellen muntjes om een kop koffie of een sandwich te kunnen kopen.” Binnen de club wordt zelfs geruzied over benzinegeld om ernstig zieke familieleden te kunnen bezoeken. “Sommige jongens hebben niet meer dan één euro in hun portemonnee.”

Zijn collega Cizmek weet hoe het kan aflopen in dit soort gevallen: “Maand na maand werd ons geld beloofd. Maar het kwam nooit. Het hele team zakte in een depressie. We waren vol met woede en zorgen.” Uiteindelijk was de keuze dan ook eenvoudig toen er wat cash kon worden verdiend via het saboteren van een wedstrijd. Nu zegt hij: “Ik vraag de Kroatische bond om goed op te letten of clubs hun salarissen op tijd betalen. Om zo toekomstige generaties te beschermen.”

Arrestaties

Het is niet bekend of de betalingsdiscipline bij Dinamo Zagreb beter of slechter is dan gemiddeld. Maar gezien de mores in de Kroatische liga is het achteraf helemaal niet zo vreemd dat Ajax een klacht indiende bij de UEFA. Dat gebeurde een dag na het debacle tegen Real Madrid. Dat was op 8 december. Op dezelfde dag ontslaat Dinamo zijn trainer. Een week eerder hadden ze nog om de tafel gezeten om een mooie toekomst te bespreken. Dinamo stond in de eigen competitie immers zes punten los op het moment dat met 1-7 werd verloren van Lyon.

Van Bangkok tot Buenos Aires praten de voetbalfans over de Dode Zeeverdediging van Dinamo. De UEFA en de Kroatische bond zijn er als de kippen bij om te zeggen dat er niets verdachts aan de hand is. Toeval of niet. Ze worden volledig in hun hemd gezet als 24 uur na het echec van Zagreb de Kroatische politie twee toplui van het Kroatische voetbal van hun bed licht. Zeljko Siric, voormalig topscheidsrechter (hij leidde ook wedstrijden in de Champions League) en huidig vicevoorzitter van de Kroatische voetbalbond, en scheidsrechtersbaas Stjepan Djedovic worden aangehouden op verdenking van omkoping. De politie verdenkt de twee topofficials van het aanvaarden van smeergeld om wedstrijden in de nationale competitie te beïnvloeden.

Een week later is het weer raak. Dan zijn overtuigende bewijzen boven tafel gekomen tegen Kroatische spelers. Op donderdag 15 december 2011 opent het Kroatische nieuws met beelden van vijftien spelers en scheidsrechters die hebben meegewerkt aan fikswedstrijden. Ze worden veroordeeld tot celstraffen tot tien maanden. Bij de veroordeelden zijn geen spelers van Dinamo Zagreb.

Gezien de ontwikkelingen blijft wel opmerkelijk dat de UEFA binnen een dag kon concluderen dat er niets aan de hand was. Zeker omdat Dinamo Zagreb al drie keer eerder in verband is gebracht met het illegaal beïnvloeden van wedstrijden. Hoewel de club nooit schuldig werd bevonden, was er bij het vorige incident van pas twee jaar geleden zelfs een speler die naar buiten trad. Verdediger Dan Alexa van het Roemeense Timisoara beweerde destijds dat leden van Dinamo Zagreb hem 500.000 euro hadden geboden voor het veroorzaken van een strafschop.

Met de jongste openbaringen krijgt het verhaal een nieuwe dimensie. Aangetoond is nu dat wanbetalingen en de daarmee samenhangende fikswedstrijden aan de orde van de dag zijn in Kroatië. Een serieus onderzoek naar Dinamo Zagreb tegen Olym-pique Lyon lijkt wel het minste wat moet gebeuren. Maar waar is de UEFA eigenlijk? In elk geval niet aan het speuren in Zagreb. En ook niet in de zaal in Brussel. De bond schittert door afwezigheid bij de presentatie van het zwartboek.

Amper overleven

Mannen als Pejovic helpen de beerput open te trekken. Met klokkenluiders loopt het zelden goed af. Wat doet hij nu eigenlijk? “Ik speel amateurvoetbal. Ik ben blij dat ik geen prof meer ben, ook al was ik een van de beste verdedigers van Servië. Ik kan nu amper overleven en heb niets overgehouden aan het voetbal. De enige troost is dat ik niet alleen ben. Maar om eerlijk te zijn ken ik geen speler in Servië die genoeg geld heeft om zelfs maar aan de basisbehoeften te voldoen.”

Is zijn verhaal nu echt standaard voor de Balkan? “Het voetbal is vol criminaliteit en criminelen. Ik kon en wilde daar niet mee omgaan, laat staan dat ik tegen ze kon vechten. De criminelen in het Servische voetbal kijken altijd eerst naar hun eigen belangen en schuwen geen middel om hun doel te bereiken, terwijl spelers zich stil houden en lijden omdat er geen bescherming is van de overheid.”

DOOR IWAN VAN DUREN & TOM KNIPPING

Het is als de Tour de France. Het peloton mag dan weten van doping, maar erover praten, dat doe je niet. Dan breek je de omerta. En kom je nooit meer aan de bak.

“Spelers worden mishandeld, afgeperst, bedreigd, bestolen en worden zo in groten getale in de handen van kartels gedreven die zich bezighouden met het manipuleren van wedstrijden.” Theo van Seggelen, FIFPro

“Ik ben mijn hele carrière de gevangene geweest van criminelen.” Dragisa Pejovic

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content