Deel drie in onze zomerserie over voetbal in Duitsland één jaar voor het WK. Wat verwachten Belgische Bundesligakenners van het toernooi en waarom winnen Duitse ploegen zo weinig Europabekers ?
Driehonderd miljoen euro per jaar aan tv-rechten, bomvolle stadions met vorig seizoen een gemiddelde van net geen 37.000 toeschouwers. Goeie spelers, een fantastische sportmentaliteit. In principe hebben de Duitsers alles om een toonaangevende natie in het Europese voetbal te zijn. Maar toch sputtert het ergens, het voorbije decennium pakten ze slechts twee Europabekers : Schalke de Uefabeker in 1997 en Bayern München de Champions League in 2001. Hoe komt dat ?
Roger Van Gool, vriend van Christoph Daum, door de Vlaamse regering erkend als arbeidsbemiddelaar in de sport en ooit vier jaar speler van FC Köln, volgt het Duitse voetbal nog op de voet. Hij ziet naast de constanten ook een evolutie en wat tekortkomingen. Van Gool : “Laten we beginnen met de constanten. Het beeld dat we hebben van het Duitse voetbal is in de loop der jaren niet zoveel veranderd. Wat bleef, is de mentaliteit, de discipline. Tactisch zie ik een evolutie. Intussen zijn de meeste ploegen afgestapt van mandekking en spelen ze ook niet langer met drie spitsen. Wij speelden indertijd met Köln nog zoals de Nederlanders, in 4-3-3. Nadien werd dat 3-5-2. Maar anders uitgevoerd, meer gericht op lopen en je man houden. Duitsers hebben een geweldige fysiek. Nog steeds, ook dat bleef. Maar nu speelt vrijwel iedere ploeg er zoals in Engeland, met 4-4-2.
“Hun opleiding is niet goed, op het technische vlak dan, maar hun trainers stonden volgens mij ook lang niet op peil. Wij hadden destijds een goeie, Hennes Weisweiler. Een moderne man met een goeie visie, iemand die zijn spelers verplichtte mee te denken. Maar daarna verwaterde dat. Waarom aarzelden ze zo lang met het invoeren van zonevoetbal ? De spelers waren zo niet opgeleid, dachten niet mee en dus bleef het voetbal wat het was. Wat mij opvalt, is dat er eigenlijk geen goede Duitse coaches bestaan.”
Otto Rehhagel werd toch Europees kampioen met Griekenland ? “Klopt, hij is succesvol. Het is niet voor niets dat ze hem graag bij de Mannschaft hadden gehad. Als je tien, twaalf jaar bij een ploeg als Bremen mag werken, kan je wat. Maar de bondscoaches van de laatste jaren waren in mijn ogen geen succes. Voor RudiVöller kwam de job te vroeg. Ik heb hem gekend in Leverkusen, hij liep er mee in de schaduw van Daum, maar toen hij het zelf in handen nam, kon hij me niet overtuigen. Ik betwijfel of het ooit wat wordt. Jürgen Klinsmann heeft persoonlijkheid. Maar ook bij hem heb ik wat het gevoel : is het niet te vroeg ?”
Niet te beste opleiding, geen goeie coaches, maar wel finalist op het voorbije WK. Zijn we niet wat streng ? “Dat er een goeie ploeg staat, ondanks problemen bij de opleiding, vind ik eigenlijk niet abnormaal. In een land van 80 miljoen inwoners moet het al vreemd lopen, wil je geen ploeg van elf goeie spelers op het veld kunnen brengen. Maar ondanks dat blijft de pers terecht heel kritisch, zeker de laatste jaren. Ik heb de indruk dat ze het nu snappen, de schok van de vroege uitschakeling tijdens het EK in 2000 heeft er wat losgemaakt. Er is, naar het beeld van de Fransen, meer aandacht gekomen voor de jeugdopleiding.”
Qua publieke belangstelling kan het amper beter. Van Gool : “Op dat vlak hebben ze het WK niet nodig. Anderzijds denk ik dat het verbeteren van de accommodatie op lange termijn zal helpen. Groter comfort blijft de mensen lokken, ook al is er misschien niet altijd veel te zien. Een van de redenen vind ik het tempo dat zo ongelooflijk hoog ligt. Alles moet veel sneller gaan, je hebt geen tijd meer voor controle, geen tijd om na te denken. Dat asjeblieft niemand van mijn generatie komt zeggen dat het vroeger zoveel beter was. Belachelijk ! Wij konden nog een pint pakken terwijl we de bal controleerden. Dan is het logisch dat het niveau minder wordt. Als spelers te weinig technische bagage hebben en het gaat een stuk sneller, dan leidt zoiets onvermijdelijk tot balverlies.”
Opvallend : behoorlijk wat Belgen vinden een onderkomen in Duitsland. Past het Duitse voetbal bij onze mentaliteit ? “Ik ga u verrassen en zeggen : eigenlijk niet. Kijk naar Filip Daems. Dat die zoveel moeite heeft om ginder zijn draai te vinden, is niet normaal. Filip deed het heel goed gedaan in Turkije, maar heeft bij Mönchengladbach lang moeten knokken om er zijn draai te vinden en ik meen zelfs dat ze er intussen een nieuwe linksback kochten. Dat lijkt me ook geen teken van veel vertrouwen. Het wordt voor hem een moeilijk seizoen. Ik betwijfel of wij hun werkethiek hebben. Ik herinner me dat wij bij Köln rond een meer moesten lopen. De richttijd was 19 minuten. Wel, in België zouden ze zich daaraan houden, tegen een middelmatig tempo. In Duitsland zette de kapitein zich aan de kop van de groep en hij sleurde iedereen mee, in een poging om dat rondje binnen de 18 minuten af te haspelen.
“Ik heb het er vier jaar uitgehouden, het kan. Wilmots lukte het ook, Mpenza ook. Van Buyten lijkt me geknipt voor Duitsland. Jean-Marie was een geval apart, professioneel tot en met. Maar iemand als Van Kerckhoven, die toch fysiek goed zijn plan trok, had het aanvankelijk heel lastig en van Vermant moet je toch ook zeggen dat hij nummer elf of twaalf van Schalke is. Thijs zie ik het ook heel lastig krijgen, terwijl die in Turkije veel lof kreeg.”
J oris Van Hout voetbalt inmiddels drie seizoenen in Duitsland en ruilde van de zomer Mönchengladbach voor Bochum. Hij noemt de stadions schitterend en de beleving ongekend. “Bij heel veel ploegen, ik denk dan aan Hamburg, Schalke, Bayern, Berlijn, Dortmund, Mönchengladbach of Hannover, komen 50.000 tot 60.000 mensen kijken. Qua sfeer kan dat tellen. Iedereen is aan elkaar gewaagd en zo hou je spanning en dat lokt volk.”
Waarom het dan Europees niet lukt ? Van Hout : “Bayern staat het dichtst bij de Europese topploegen, als zij uitgeschakeld worden, is het vaak erg nipt. Dat Duitsers achterblijven qua talent of tactiek vind ik niet. We hebben hier heel goeie voetballers, jongens die het verschil maken. Misschien kiezen dé Europese smaakmakers nog voor een ploeg in het zuiden van Europa of voor Engeland, omdat ze wat bang zijn. Duitsland is misschien niet het aantrekkelijkste voetballand, vanwege de stempel ‘werkvoetbal’. Het tempo is ook hoog en dat vergt kracht. Maar is dat niet zo in de meeste topcompetities ? Ik zie hier inderdaad slechte wedstrijden, maar niet meer dan elders. Het blijft lang gesloten, omdat ze fysiek allemaal sterk staan, maar ik hoor dat er ook heel gesloten wordt gespeeld in Italië. Vinden jullie zoiets dan mooier ?”
Misschien, oppert Van Hout, heeft het land gewoon een imagoprobleem. “Neem de nationale ploeg. Op Ballack na geen echte sterren. Maar de vraag is waar je voor kiest. Voor een sterk collectief of voor jongens die eruitspringen ?”
H erman Vermeulen woonde 38 jaar in de buurt van Keulen en volgde er zijn trainersopleiding. Hij zet net als Van Gool nuances bij vorming en coaching. “Het WK zal strak georganiseerd zijn. Op dat vlak moet je Duitsers niks leren. De stadions zijn nieuw, in de clubs zijn taken perfect afgelijnd, een stadion wordt ook tijdens de week goed gebruikt, allemaal niks op aan te merken. De Bundesliga is een heel goede competitie, met veel spanning. Mijn enige verwijt is dat ze zich veel te lang hooghartig hebben gedragen en zich niet hebben opengesteld voor invloeden van buitenaf. Daardoor zijn de resultaten minder.
“Het cliché wil dat Fransen grote chauvinisten zijn. Ik zweer je, ze kunnen niet tippen aan Duitsers. Maar dan voeg ik er direct aan toe : als naar de topploegen elke week 50 à 60.000 man komt kijken, waarom zou je dan denken dat je verkeerd bezig bent ?”
In principe, stelt Vermeulen, is wat het afgelopen decennium gebeurde amper uit te leggen. “West-Duitsland was destijds moeilijk te bekampen als tegenstander en de nationale ploeg van de DDR zo mogelijk nog stugger. Toen die twee samengingen, mocht je een grootmacht verwachten. Maar gek genoeg ging het toen naar beneden. Samen met de Fransen. Die hebben zich in vraag gesteld, de Duitsers niet.
“Grote coaches hebben ze niet, neen. Geen traditie zoals de Nederlanders, met Michels, Cruijff en nu Rijkaard, Gullit en Van Basten. Of die nu allemaal evengoed zijn, laat ik in het midden, maar ze zijn er. In Duitsland is van de grote namen Beckenbauer heel even in het strijdperk getreden, maar even vlug weer verdwenen. De successen ontken ik niet, maar die kwamen er door hun fysiek, door hun mentaliteit, door er 90 minuten en desnoods meer voor te gaan, allemaal samen. Duitsland had vaak een toernooiploeg, niet de beste voetballers maar de beste ploeg. Alleen hebben ze daar te lang op geteerd.
“Toen ik er op scouting was, constateerde ik dat de gewoontes echt vastgeroest zijn. Ga straks in de voorbereiding gerust kijken. ’s Morgens is het bosloop, dat krijg je er niet uit. Stel dat je daar als trainer aan de slag gaat en je schrapt dat loopwerk zonder bal, dan moet je direct resultaten halen of je hangt. De Viererkette, zoals ze het spelen met vier achterin zelf snel een naam hebben gegeven, was echt een cultuurschok. Duitsers passen zich niet zo snel aan. De Engelsen hebben bijvoorbeeld heel snel ingezien dat ze knowhow van het vasteland moesten halen. Buitenlandse coaches bij hun topclubs, een buitenlander als coach van hun nationale ploeg en dat in een land waar ze pretenderen het voetbal te hebben uitgevonden. Wij Belgen denken er niet aan om een buitenlander als bondscoach te nemen, en de Duitsers zeker niet.
“Nog een voorbeeld ? Waar stond Afrika tien jaar geleden ? Goeie voetballers, maar fysiek door de mand en dus geen resultaten. De Afrikanen hebben daaruit geleerd, haalden buitenlandse coaches naar hun land en die werkten bepaalde lacunes weg. Nu lacht niemand nog met Marokko, Nigeria, Senegal of Kameroen. Of, oostelijker, met Turkije. Gek genoeg hebben de Duitsers qua spelers wél de markt opengegooid, maar niet qua trainers.”
Hij besluit : “Geen openheid en geen concept, dat zijn volgens mij de twee tekortkomingen. Wel een ijzeren discipline, maar daar hebben ze veel te lang op geteerd. Voor de rest is alles aanwezig om er een succesverhaal van te maken. Geld, tv, stadions, toeschouwers, merchandising, de bereidheid om voor voetbal veel geld uit te geven, beleving, noem wat je wil en de Duitsers hebben het.”
Marc Wilmots was in het verleden hét boegbeeld van Schalke 04, waarmee hij de Uefabeker won. “Lanceren van jong talent was ook al in mijn tijd heel moeilijk, spelers moesten direct renderen. Maar er is talent, de gemiddelde leeftijd van de verdediging van de nationale ploeg is 23. Maar ik lees ook dat er stemmen opgaan om iemand als Wörns terug te halen, dat tekent de angst. De druk zal straks immens hoog zijn, met minder dan de wereldtitel nemen de Duitsers geen vrede. Chauvinistisch ? Ik noem ze eerder veroveraars. Zeker zijn van je stuk, nooit vertrekken vanuit de gedachte dat je minder bent.”
Hebben Duitsers zich te lang afgesloten van de voetbalwereld ? Wilmots : “Moeten wij lessen geven aan een land dat drie keer wereldkampioen werd en vorige keer, waar niemand hen verwachtte, weer in de finale kwam ? Komaan ! Ze zetten overal mensen op de juiste positie neer. Assauer was ex-speler, Möller krijgt nu ook een functie in het clubbeleid, Rummenigge, Beckenbauer, Beiersdorfer, Magath… Heeft die van Bayern niks gemaakt misschien ? Hij heeft techniek gekoppeld aan fysiek. Neen hoor, iedereen zit er op de juiste plaats.
“Alleen Europees laat men het nog wat afweten, dat klopt. Twee Europabekers in twaalf jaar is te weinig. Ik heb er niet direct een verklaring voor, tenzij dat het verhaal dat de echte toppers Duitsland links laten liggen, aan het veranderen is. Makaay was top in Spanje, maar koos voor de Bundesliga. Ailton deed dat ook, Van derVaart kiest voor Hamburg. Misschien blijven er volgend jaar na het WK nog wat sterren hangen, overtuigd door het beeld van Duitsland. Hun imago was koel, misschien door wat er zestig jaar geleden gebeurde, ik weet het niet. Op dat vlak kan het WK een enorme opstoot geven, een soort mentaliteitswijziging.
“Duitsers zijn helemaal niet koel. Wie wil, kan er zich heel goed integreren. Commercieel gaat het stormlopen. Als grote bedrijven ook nog eens geld pompen in het voetbal en je hebt al mooie stadions en veel volk, en er komen nog meer goeie spelers… Ik kijk er alvast naar uit.”
door Peter T’Kint
‘Jürgen Klinsmann heeft persoonlijkheid, maar de vraag is : komt de job voor hem niet te vroeg ?’ (Roger Van Gool)
‘Qua chauvinisme kunnen zelfs Fransen niet tippen aan Duitsers.’ (Herman Vermeulen)
