Een Russische olievlek verspreidt zich razendsnel over het mondiale voetbal. Maar waar komen al die miljarden vandaan ? ‘Hier wordt zwart maffiageld witgewassen.’
Nadat Roman Abramovich in 2003 Chelsea had overgenomen, heette dat de grootste revolutie in de geschiedenis van het Engelse voetbal. Het bleek slechts het begin van een Russische invasie. Via ondoorzichtige offshore-maatschappijen stromen miljoenen euro’s de voetballerij binnen. Chelsea, CSKA Moskou en Corinthians zijn al opgekocht, de overname van Deportivo La Coruña, Polonia Warschau, Hapoel Tel Aviv en Benfica loopt, terwijl FC Porto, Dinamo Moskou, Dinamo Tbilisi en PSV proberen mee te liften met de sneltrein. Wordt de voetbalwereld een speeltuin van voortvluchtige miljardairs die hun verborgen kapitaal terug in de economie pompen ?
De Braziliaanse coup van een Iraniër
Een Iraanse zakenman, Kia Joorabchian, maakt in het najaar van 2004 bekend dat hij Corinthians uit São Paulo heeft gekocht. Een 33-jarige, volslagen onbekende Aziaat is van de ene op andere dag eigenaar van de op een na grootste voetbalclub in Brazilië. De firma van Joorabchian – Media, Sports and Investment (MSI) – zal de club in tien jaar tijd voorzien van 28,2 miljoen euro, waarvan ruim 16 miljoen bestemd is om de schulden van de club af te lossen. In ruil voor dat geld en de belofte ook garant te staan voor toekomstige verliezen, dwingt MSI het recht af op 51 procent van alle toekomstige winsten van de Braziliaanse vereniging Corinthians.
Daarnaast belooft Joorabchian plechtig aan pers en supporters dat hij de glorietijden van Corinthians zal laten herleven. De roemruchte club was in 2000 nog winnaar van de intercontinentale beker, via een zege op Real Madrid in Tokio, maar is daarna langzaam in een sportief dal weggegleden. Joorabchian belooft de komst van de Argentijn Carlos Tevez. Hoewel half Europa op de aanvaller van Boca Juniors jaagt, gaat hij voor zestien miljoen dollar naar Corinthians. Dat blijkt inderdaad het begin van een grote optocht van nieuwe aankopen. Het maakt het wantrouwen in Brazilië en buurland Argentinië, waar veel spelers worden weggehaald, alleen maar groter. Wie is deze Iraniër die zomaar uit de lucht is komen vallen ?
De eerste twijfels komen nadat Renato Duprat is aangesteld als bemiddelaar bij MSI. Duprat heeft een bedenkelijke reputatie in Brazilië, omdat hij door justitie wordt vervolgd. De aanleiding : een ziekenhuis en een gezondheidsverzekeringsmaatschappij die hij leidde, zijn op de fles gegaan. De volgende vraagtekens ontstaan als het doopceel van Joorabchian wordt gelicht. Bij een bezoek aan de Bar Council, het Britse equivalent van de Kamer van Koophandel, blijkt dat hij op vier verschillende manieren is ingeschreven. De Iraniër of Canadees hanteert niet alleen twee namen en twee nationaliteiten, maar ook nog eens twee geboortedatums.
Wie is Kia Joorabchian werkelijk ? Hij blijkt na de val van de sjah van Perzië in 1979 op jonge leeftijd met zijn familie via Canada naar Groot-Brittannië te zijn gevlucht. Joorabchian krijgt les op een openbare kostschool en studeert scheikunde aan het Queen Mary College, de universiteit van Londen. Op het moment dat hij in Brazilië opduikt, is aanvankelijk niet meer van hem bekend dan dat hij zijn vader Mohammed heeft opgevolgd als directeur van Medway Autos.
In de Russische media duikt de naam Kia Joorabchian echter al op in 1998, als hij zich meldt als koper van de kwaliteitskrant Kommersant. Op dat moment heerst er de nodige scepsis, omdat bekend is dat de Russische financiële oligarch Boris Berezovsky en diens partner Roman Abramovich de media in hun land in handen proberen te krijgen. Zij zien Joorabchian als een perfect middel om de publieke opinie te bespelen en zo bij de aanstaande verkiezingen Boris Jeltsin in het zadel te houden. In ruil voor die steun beschermt Jeltsin al jaren hun miljarden die ze onder meer met het bedrijf Sibneft aan de Russische olie hebben verdiend.
Uiteindelijk koopt Joorabchian via American Capitol, dat gevestigd is op het belastingparadijs dat de Britse Maagdeneilanden heet, 85 procent van Kommersant, dat dan een marktwaarde heeft van twintig miljoen dollar. Dat gebeurt overigens pas nadat Joorabchian de journalisten heeft toegesproken en toegezegd dat hij het management een jaar in functie zal laten. Bovendien bezweert hij opnieuw geen banden te hebben met Berezovsky. Die woorden blijken een maand later geen enkele waarde te hebben. Joorabchian ontslaat de hoofdredacteur en verkoopt de krant aan Berezovsky.
Berezovsky valt daarna uit de gratie bij de opvolger van Jeltsin, Vladimir Poetin. Om te ontkomen aan vervolging wegens onder meer illegale wapenhandel, belastingontduiking en fraude moet hij in 2001 vluchten naar Londen, waar hij in 2003 politiek asiel krijgt. Zijn vroegere partner Abramovich stapt in het gat dat Berezovsky heeft achtergelaten en neemt voor een prikje een aantal van diens bedrijven over. Hoewel het erop lijkt dat het tweetal daardoor gebrouilleerd is, zijn beiden tegenwoordig weer buurmannen. Zowel Berezovsky als Abramovich hebben een woning gekocht in Belgravia, een peperdure wijk in hartje Londen. In juli 2003 koopt Abramovich, die nooit eerder enige interesse voor voetbal heeft getoond, voor 180 miljoen euro het noodlijdende Chelsea op. Joorabchian duikt pas weer op in het najaar van 2004 in São Paulo als de trotse eigenaar van Corinthians.
Het gerechtelijk onderzoek
MSI heeft in slechts enkele maanden tijd flink de aandacht getrokken van zowel de Braziliaanse als de Argentijnse fiscus. Inmiddels heeft de Braziliaanse centrale bank en de eenheid voor de bestrijding van de georganiseerde misdaad (Gaeco), de hulp ingeroepen van collega’s uit Portugal, Engeland, Georgië en Rusland. Centraal staat de vraag : waar komen de miljoenen van MSI vandaan ?
In São Paulo start justitie op 8 december 2004 een vooronderzoek naar de samenwerking tussen MSI en Corinthians. Kia Joorabchian wordt onderworpen aan een verhoor van drie uur. José Reinaldo Carneiro, officier van justitie : “We hebben grote problemen vast te stellen waar het geld vandaan komt en wie de investeerders zijn. Bij ons onderzoek kijken we naar de voormalige Sovjetrepublieken en hun investeringen in Brazilië.” Romeu Tuma, voormalig Interpolagent en nu afgevaardigde van de Braziliaanse socialistische partij : “In augustus 2004 wordt MSI opgericht op de Britse Maagdeneilanden met een startkapitaal van 100 Engelse ponden. Vlak daarna duiken ineens twee advocaten in São Paulo op, die namens MSI een transactie van bijna dertig miljoen euro afhandelen. Daar mag je toch wel je vraagtekens bij zetten ?”
In het gerechtelijk onderzoek komt bij de financiële transacties een wirwar van offshore-maatschappijen aan het licht : Just Sports, GGAW, MSI Limited, Devetia (alle geregistreerd op de Britse Maagdeneilanden) en Global Sports Agency Ltd. (Gibraltar). Joorabchian weigert bekend te maken welke investeerders achter de miljoenen van deze bedrijven zitten. “Ze hebben me gevraagd hun privacy te beschermen. Dat respecteer ik.”
De Braziliaanse justitie onderzoekt vooral de banden tussen Joorabchian, MSI en Berezovsky. Vooral omdat de eerste miljoenen die Corinthians ontvangt, afkomstig blijken uit Georgië. Een zekere Zaza Toidze maakt via de centrale bank van Tbilisi twee miljoen dollar over naar Corinthians. Toidze blijkt daarna onvindbaar, waardoor vooral gekeken wordt naar de rol van Badri Patarkatsishvili. Deze steenrijke zakenman is een boezemvriend van Boris Berezovsky én sinds 2001 voorzitter van Dinamo Tbilisi, waarmee Corinthians een samenwerkingsverband wil opzetten.
De stap van MSI en Berezovsky naar Abramovich is vervolgens niet zo moeilijk. In de Braziliaanse media wordt ook behoorlijk gespeculeerd over de betrokkenheid van de oude zakenpartner en buurman van Berezovsky. Vlak vóór de transfer van Carlos Tevez naar Corinthians is Abramovich’ luxueuze boot gesignaleerd in de haven van Buenos Aires en zou hij hebben gedineerd met de voorzitter van Boca Juniors.
De Chelsea-connectie
Er zijn nog sterkere aanwijzingen dat Abramovich en zijn rechterhand Pini Zahavi op de achtergrond aan alle touwtjes trekken. In het verslag van het gerechtelijk onderzoek worden de financiële details van enkele transfers bekendgemaakt. Daaruit blijktà
Eén : Carlos Tevez van Boca Juniors naar Corinthians. Prijs : 16 miljoen dollar. Financiële rechten naar Just Sport Limited (65 procent) en MSI Group Ltd. (35 procent).
Twee : Marcello Matto van São Caetano naar Corinthians. Prijs : 1,2 miljoen dollar. Financiële rechten naar Devetia Ltd.
Drie : Sebastián Domínguez van Newell’s Old Boys naar Corinthians. Prijs : 2,5 miljoen dollar. Financiële rechten naar MSI Group Ltd.
Vier : Carlos Alberto van FC Porto naar Corinthians. Prijs : 6,8 miljoen euro. Financiële rechten naar MSI Group Ltd. (50 procent) en Global Soccer Agencies Ltd. (50 procent).
Just Sport, Devetia en MSI Group zijn alle gevestigd op de Maagdeneilanden, Global Soccer Agencies (GSA) is geregistreerd in Gibraltar en heeft vestigingen in Israël. Het Braziliaans gerechtelijk onderzoek loopt daar dood, omdat de betrokkenen in São Paulo hun mond houden over de geldschieter(s) achter de firma’s uit het belastingparadijs.
Tegelijkertijd zorgt de betrokkenheid van GSA voor een nieuw perspectief. Deze firma is in Portugal al een grote partij op de voetbalmarkt, die is betrokken bij de vele transfers van Portugese spelers naar Dinamo Moskou : maar liefst elf spelers uit dezelfde competitie naar één club. De transfer van Edgaras Jankauskas van FC Porto naar het Franse Olympique Nice en het aantrekken van Roger van Benfica door Corinthians kwam via Global Soccer Investments. “Dat is precies hetzelfde als Global Soccer Agencies. Daar zitten dezelfde mensen achter”, bevestigt een Portugese Fifa-agent, die zijdelings betrokken was bij enkele transfers en prefereert anoniem te blijven. “De mensen die de zaken voor die firma doen, zijn Jorge Mendes en Pini Zahavi.”
Een tweede bevestiging van de betrokkenheid van Zahavi bij GSA kwam vorige week uit Polen. Daar werd openbaar gemaakt dat het bedrijf getracht heeft het noodlijdende Polonia Warschau op te kopen. De eerste contacten tussen GSA en de club werden in juli 2004 gelegd door Zahavi, meldde voorzitter Jan Raniecky van Polonia.
Zo is de link tussen MSI Brazilië met Chelsea en Abramovich plotseling zichtbaar. Jorge Mendes is, behalve Fifa-agent, de manager van Chelsea-coach José Mourinho en de man die de transfers van zijn spelers Ricardo Carvalho, Thiago, Nuno Morais en Paulo Ferreira naar Londen begeleidde. Zahavi is de spin in het web van Abramovich. De Engelse media hebben hem als bijnaam Mister Fixit gegeven, de man die alles regelt en gedaan krijgt. Hoewel de oud-journalist van joodse afkomst geen licentie als spelersmakelaar heeft, is hij uitgegroeid tot een grote factor in de top van het Engelse voetbal. Zahavi is ook de man die Abramovich begeleid heeft tijdens diens zoektocht naar een Engelse club. Toen United de deur dichtgooide, bracht hij Abramovich in contact met toenmalig Chelsea-voorzitter Ken Bates en begeleidde zo in juli 2003 de Russische revolutie op Stamford Bridge. Zahavi loodste uiteindelijk ook directeur Peter Kenyon van Manchester United binnen bij Chelsea.
De Nederlandse connectie
PSV geeft de precieze details over de transfer van Alex niet prijs, maar het is een publiek geheim dat de club geen eurocent mee heeft betaald aan de acht miljoen euro die het Braziliaanse Santos ontving voor de verkoop van de verdediger. Toch speelde Alex het afgelopen en ook het komende seizoen in Eindhoven. Het is echter wel een constructie waarbij Chelsea is betrokken, terwijl daarnaast de komst van Alex werd begeleid door de Braziliaanse Fifa-agent Giuliano Bertolucci. Deze wordt in de Braziliaanse pers omschreven als de adjudant van MSI, hij is de man die door Joorabchian geregeld op pad wordt gestuurd om zaken te regelen.
Zo maakte hij onlangs namens MSI de aanstaande overgang van Vágner Love van CSKA naar Corinthians rond, terwijl hij eerder ook de transfer van de Braziliaan Roger van Benfica naar Corinthians begeleidde. PSV heeft niet alleen in de zaak-Alex een beroep gedaan op Bertolucci. Toen de club vorige zomer in de markt was om Carlos Tevez aan te trekken, liet Guus Hiddink zich bij zijn rondreis in Zuid-Amerika begeleiden door Bertolucci.
In die periode werd Tevez in verband gebracht met Chelsea, FC Porto, PSV en zijn uiteindelijke nieuwe werkgever Corinthians : allemaal clubs die deel uitmaken van het MSI-netwerk. Toeval ? Het Eindhovens Dagblad maakte daarna bekend dat Piet de Visser inmiddels niet meer fungeert als scout voor PSV, maar hand- en spandiensten verricht voor Abramovich.
Voor PSV biedt de samenwerking met het kartel ongetwijfeld grote voordelen. De komst van Alex is een voltreffer gebleken. Het geeft de club een kans de grootste talenten van Zuid-Amerika binnen te halen. Spelers die bijvoorbeeld voor Chelsea nog niet bruikbaar zijn en voor wie het kartel nog onderdak moet vinden. Het netwerk van clubs is echter wel alleen maar groeiende. De voetbalwereld wordt overspoeld met verhalen over overnames of bijna-overnames.
De geldstromen
Wat is het doel van deze strategie ? Zijn Abramovich en Berezovsky plotseling van die enorme voetballiefhebbers geworden dat ze graag in elk land een club willen hebben ? Iemand die ooit actief deel uitmaakte van het netwerk als een van de uitvoerders op financieel gebied, is wel bereid antwoord te geven op een aantal vragen, op één bindende voorwaarde : ôJe mag mijn naam niet noemen. Omdat ze me dan een bezoekje komen brengen.” X zat op een sleutelpositie in het netwerk, hij was uiterst creatief in het verplaatsen van het kapitaal en het begeleiden van de geldstromen. X : “Natuurlijk gaat het niet om het voetbal. Dit is gewoon zaken doen en winst maken. Dit had ook in een andere bedrijfstak kunnen gebeuren.”
Volgens X is het heel simpel : “Ze willen de hele markt beheersen. Het verbaast me dat het nog niet echt is opgevallen, maar ik denk dat het komt doordat in het voetbal iedereen nog in de oude structuren denkt van één club en één competitie. Dit ontstijgt de oude grenzen, deze mensen denken niet in termen van clubs of competities. Ze zien één grote markt en zijn bezig de eerste multinational in het voetbal te vestigen. Vergelijk het met iets groots zoals bijvoorbeeld Sony op het gebied van de elektronica. Ze proberen in elk land een filiaal te hebben. Zodra je overal clubs hebt, kun je gaan schuiven. Niet alleen met spelers, maar ook met geld.”
De poging vaste voet aan de grond te krijgen in Zuid-Amerika en vooral Brazilië is dan zo vreemd niet. Ook al omdat de omstandigheden zich daar uitstekend voor lenen. In de Braziliaanse jungle geldt het recht van de sterkste, of liever gezegd de rijkste. In Brazilië kopen makelaars de spelerspassen van junioren op bij de clubs. Voor een paar ton schaffen ze bijvoorbeeld 200 van dergelijke documenten aan. Een lucratieve investering, omdat tussen die 200 jeugdspelers altijd wel enkele toptalenten zitten met of aan wie later het geld wordt terugverdiend.
Geld kan wel degelijk stinken. Het onderzoek naar de herkomst van de miljoenen die gebruikt zijn om Corinthians te versterken heeft opgeleverd “dat er sterke aanwijzingen bestaan dat het geld uit de drugshandel en illegale wapenhandel komt”, zegt officier van justitie José Reinaldo Carneiro. “De banden tussen MSI en een man die bij terugkomst in zijn eigen land twintig jaar gevangenisstraf boven het hoofd hangt vanwege financiële misdaden, steun aan terrorisme en andere feiten ( Boris Berezovsky, nvdr), zijn voldoende aangetoond.”
Voormalig Interpolagent Romeu Tuma durft zelfs te concluderen : “Vroeger of later moest dat zwarte Russische geld een keer naar buiten komen. Wat is een betere plaats om dat te doen dan in een ondoorzichtige bedrijfstak als het voetbal ? Hier wordt gewoon zwart geld van de Russische maffia witgewassen.”
Het is waarschijnlijk de reden dat er soms belachelijk hoge bedragen over tafel gaan. Dertig miljoen euro voor mandekker Ricardo Carvalho, twintig miljoen voor rechtsback Paulo Ferreira. PSV vraagt twaalf miljoen voor Mateja Kezman die nog maar één jaar contract heeft, en krijgt dat ook. Het zijn bedragen die nooit zijn terug te verdienen. Maar dat hoeft dus ook niet. Zolang de bierkraan maar openstaat.
door Taco van de velde
‘Natuurlijk gaat het niet om het voetbal. Dit is gewoon zaken doen en winst maken. ‘
‘Zodra je overal clubs hebt, kun je gaan schuiven. Niet alleen met spelers, maar ook met geld.’
‘Wat is een betere plaats voor het Russische zwarte geld dan een ondoorzichtige bedrijfstak als het voetbal ?’
