Kim Clijsters beleeft geen plezier meer op het tennisveld. Daarom stopt ze.

De dag dat ze het niet meer prettig vindt, mag ze ermee ophouden”, zei Lei Clijsters in het voorjaar 2000 in een zeldzaam openhartig interview aan de vooravond van de doorbraak van zijn dochter. Kim, toen nummer 27 op de wereldranglijst, was het jaar tevoren als een raket omhoog geschoten, van plaats 500 naar rang 60 op de WTA-ranglijst.

Zeven jaar later vindt Clijsters, nummer vier op de wereldranglijst, het competitietennis niet meer prettig en bergt, zoals ze het altijd aangekondigd heeft, het racket op, amper vierentwintig jaar oud : tijd voor het échte leven.

Bij een interview in Hasselt in 2000 bleek Kim Clijsters een spontane meid. Vriendelijk, beleefd, no-nonsense. Spuide op haar leeftijd geen hoogdravende verklaringen, geen clichés die ze van anderen had gelezen, zette geen doelen voorop waarmee ze vooral zichzelf wilde overtuigen, zoals Justine Henin wel eens deed. Kim zei gewoon wat ze dacht, en dat viel best mee : het interview duurde dubbel zo lang als gepland, de reporter keek verrast op zijn uurwerk : was het gesprek al zo lang bezig ?

Over alles babbelde ze. De fascinatie van haar mannelijke klasgenoten bijvoorbeeld, als ze weer eens op de baan had gestaan met Anna Kournikova, met wie ze wel eens samen trainde. “Allemaal willen ze een handtekening, of vragen haar telefoonnummer. Anna is soms heel arrogant tegenover de buitenwereld en de andere toppers, maar niet tegenover mij. Ook met Seles schiet ik goed op. En met Davenport (de toenmalige nummer één). Samen lachen we wat af in de kleedkamer.”

Druk om te presteren voelde ze niet. “Ik ga zeker niet slechter spelen als men veel van mij verwacht. Ik zet mezelf niet extra onder druk, ik kan daar goed mee om. Ik pas mijn spel ook niet aan iemand anders aan. Ik sla hard genoeg om mijn eigen stijl op te dringen.”

Een doel had ze voor zichzelf niet uitgestippeld : “Als men me vraagt of ik top tien wil halen, dan antwoord ik dat ik daar niet mee zit. Als het lukt, is dat fijn. Haal ik nooit de top tien, zal ik niet ongelukkig zijn.”

De dochter van Lei van Lot

In die tijd was Kim nog de dochter van Lei, Belgisch voetbaltrainer en één van Belgiës meest toonaangevende spelers eind jaren tachtig tot begin jaren negentig. Een gewoon meisje uit Bree was ze, Kim van Lei van Lot, een verwijzing naar haar ouders en grootouders.

Leis sportverleden deed hem nuchter aankijken tegen de glitter en glamour van de topsport. Dat ze haar humaniora niet zou afmaken, daar zat hij niet mee : “Ik heb dat ook niet gedaan. Ernst Happel stelde me bij Club Brugge voor de keuze : de school of prof worden. Ik koos voor profvoetbal en heb me dat nooit beklaagd. Wij behandelen onze kinderen als volwassenen. We leggen ze van alles de voor- en nadelen uit, maar ze mogen zelf kiezen. Als ze wil stoppen met studeren : mij niet gelaten. Je moet kijken naar je kind en je afvragen : wat wil het écht ? Kim wilde tennissen. Ze moet weten dat de tenniswereld niet zo mooi is als hij lijkt. Voor veel ouders is toptennis het summum in de verwezenlijking van hun eigen dromen via hun kinderen.”

Haar eerste trainer in Genk, Bart Van Kerckhoven, die vijf jaar met haar werkte, zag haar in 1988 tennisclub Tennisdel in Genk binnenstappen, amper vijfenhalf jaar oud. Tijdens de groepslessen viel ze zo op dat ze meteen op individuele les werd gezet. “Wat me vooral frappeerde, was haar balgevoel, ze plaatste de ballen goed, maar anticipeerde ook goed. Toen al sloeg ze hard. Dat stoorde me niet, want een groot percentage van die hard geslagen ballen kwam binnen de lijnen terecht.” Wat hem nog bijbleef, was Kims gretigheid : “Ze wou altijd op de baan staan, je moest er haar bij wijze van spreken echt af slaan. Ze pikte dingen ook enorm snel op, was leergierig en makkelijk om mee te werken. Kim in twee woorden samenvatten ? Speels en een doorzetter.”

Huidig Vlaams topsportmanager Ivo Van Aken, toen VTV-verantwoordelijke, zag Clijsters voor het eerst aan het werk toen ze zes was : “Toen ik thuiskwam, liet ik me ontvallen dat ik nooit voorheen zoiets gezien had. Dat ik een superbegaafd kind had gezien. Ik had een leerplan met wat je op welke leeftijd allemaal moet kunnen om mee te zijn bij de top. Op internationale congressen vonden andere coaches dat plan té hoog gegrepen. Welnu : Kim zat in alle aspecten serieus voor op dat plan.”

Al in 2000 waagde Van Aken zich aan een voorspelling : “Het zou me hard verbazen als ze niet doorgroeit naar de top tien.” Die voorspelling maakte weinig indruk op vader Lei : “Van Aken mag haar al in de top tien zien, maar als ze morgen verliest van nummer 900 zal mij dat een zorg wezen. Ze doet aan sport, ze leeft daarvoor en kan er iets aan overhouden. En ze voelt zich vrij goed in het circuit. Ze is spontaan tegenover iedereen. Zit in de kleedkamer met het nichtje van Davenport te spelen. De dag dat ze het niet meer prettig vindt, mag ze ermee ophouden. Dat is het voordeel van een individuele sport : je bent niemand iets verschuldigd. Het nadeel ? Als ze er haar voeten aan veegt, heeft ze geen inkomen.”

Geen interviews

Geld interesseerde Clijsters aanvankelijk niet. “Ik vind geld zo belangrijk dat ik dit jaar gewoon vergat mijn prijzenpot op te halen in Indian Wells, hoewel ik na mijn uitschakeling nog vier dagen ter plaatse bleef”, zei ze in 2000. “Ze hebben me dat geld gewoon nagestuurd. Wat ik het leukste vind, is het contact met anderen en het spel zelf.” Voor het geld moest Kim het de eerste jaren niet doen, waarschuwde Lei Clijsters toen. “Groot geld verdienen ? Vergeet het. De kosten zijn nu zo groot dat ze op dit moment weinig geld overhoudt. Je kan ervan leven als je twintig bent en geen coach meeneemt. Als ze binnen drie jaar top zestig staat, is dat niet leefbaar. Je kan dan wel overleven, maar niets opzijzetten. Dat vergeten veel mensen die hun kinderen als toekomstig tennisidool zien. Het verschil is dat veel ouders ervan dromen om eens in de krant te staan, terwijl wij dat alleen maar vervelend vinden.” Toen al schermde Lei zijn dochter van de media af. Zeventig procent van de aanvragen weigerde hij. Dat percentage werd met de jaren alleen maar groter. Toen dit blad een paar jaar later een nieuwe aanvraag voor een interview deed, vond Clijsters senior dat geen goed idee : “Kim geeft voortaan alleen nog persconferenties voor en na wedstrijden. Eén keer per jaar geven we een mediadag. Jullie zijn geïnteresseerd in diepgravende, lange interviews. Ik wil niet dat ze daar energie in steekt.” Vanaf toen behielpen de Belgische media zich, naast de persconferenties, met Clijsters aantekeningen in haar dagboek op haar persoonlijke website.

Pa Clijsters regelde alles, alleen voor de coaching huurde hij specialisten in. Met het tennis zelf bemoeide hij zich niet. Hij gaf wel raad, maar is geen kenner, bekende Kim in 2000 aan de Engelse krant ‘The Independent’ : “Toen ik hem aan de telefoon eens zei dat ik niet tevreden was over mijn forehand, vroeg hij welke kant dat was.” Bij de glitter en glamour in het toptennis bleef Lei Clijsters onbewogen : “Mij maakt het niet uit of Sampras daar plots naast me staat dan wel Maradona. Ik zit twintig jaar in de topsport. Dat maakt het voor onze kinderen iets makkelijker in dat milieu.”

Qua atletische prestaties schatte pa Clijsters het vrouwentennis niet zo hoog in. Kim hielp dat beeld bijstellen. Met Justine Henin,Venus en Serena Williams was ze de eerste echte atlete in het vrouwentennis, die de anderen dwong ook een aangepast conditioneel programma te volgen. Terwijl de frêle Henin daarvoor een beroep deed op de diensten van specialisten ( Pat Etchevarry bijvoorbeeld) had Clijsters die kracht van zichzelf. Kim mepte alle ballen even hard. Wie aan de andere zijde van het net niet fysiek in orde was, kon die ballen niet terugsturen.

Onze Kim

Belgische spelers, zei Steven Martens onlangs nog, gelden in het buitenland als makkelijk benaderbaar. Kim Clijsters was daar de verpersoonlijking van. Dat bleek ook uit haar afscheidsbrief van zondag op haar website : “De mooiste herinneringen ? De vele toernooizeges, de nummer één, allemaal prachtige momenten maar minder belangrijk dan het genieten met de andere speelsters, het plezier met de fans, de uitgelatenheid op de gehandicaptendag, de blije gezichten van de ouderen bij ‘Kim op de koffie’.” Clijsters gedroeg zich normaal, legde geen ronkende verklaringen af, was soms Vlaams bescheiden. Als je goed bent en je gaat voor nummer één, moet je dat ook luidop zeggen, vinden ze bijvoorbeeld in Nederland. Kim verontschuldigde zich bijna voor haar talent : “Sorry dat ik jullie ’s nachts soms uit bed heb gehaald of jullie een beetje zenuwachtig heb gemaakt tijdens de wedstrijden”, stond het bij haar afscheid in haar dagboek.

Een uur na een nederlaag zat ze lachend met haar hond te spelen, alsof er niets gebeurd was. Het maakte haar in het dorp Vlaanderen, waar iedereen iedereen kent, wél razend populair. ‘Onze Kim’ was het meisje van om de hoek. Of ze met een andere ingesteldheid méér zou hebben bereikt, is niet zeker. De stelling ‘Kim wil spelen, Justine wil winnen’ gaat niet helemaal op. Niet Henin, maar Clijsters won de meeste enkeltoernooien (34 tegenover 32). Tot vorige week streek Clijsters – nochtans één jaar jonger – het meeste prize money op : 14,757 miljoen dollar. Wel won Henin meer tot de verbeelding sprekende toernooien : de Olympische Spelen in 2004, plus vijf grandslam- toernooien. Kim won enkel de US Open 2005. Ze zal er niet minder gelukkig om zijn.

door Geert Foutré