Impressies uit de coulissen van het EK in Zwitserland en Oostenrijk. Aflevering één van een dagboek.

Donderdag 5 juni

Twee jaar na het populaire en sportieve succes van de Weltmeisterschaft (WM) in Duitsland is het aan de kleine buren uit Zwitserland en Oostenrijk om hun organisatiecapaciteiten aan de wereld te tonen. Beter doen is moeilijk, want de WM in Duitsland was af: perfecte organisatie, geen enkel incident, de bevestiging van alle clichés over onze oosterburen. Sterk in de controle, stipt, veiligheid boven alles. Plus: een gaandeweg groeiend nationalisme dat nooit in geweld of negatieve gevoelens tegenover de ander ontaardde, vrolijk enthousiasme, aangevuurd door de prestaties van de Mannschaft.

Ga daar als buur maar naast staan. De ene likt nog zijn wonden van een duister kelderschandaal, de ander moet vechten tegen het cliché van een discreet, ingetogen, ja zeg maar saai land. Zwitserland als bankier van Europa, als thuis van FIFA, UEFA en IOC, internationale sportorganisaties met indrukwekkende gebouwen en dito voorgevel. Ook dat is topsport, eine gut geölte Geldmaschine. Geld zit hier in de aard van de mens ingebakken, de kranten staan er in de aanloop naar dit EK vol van. Budgetten, kostprijs, investeringen, opbrengst, journalisten lijken hier boekhouders of bedrijfsrevisoren. Alles is business, ook de trainingskampen. Voetnoot: de Italianen logeren gratis, het land betaalt hun 300.000 euro hotelkosten.

Maar is er ook sfeer? Mmm, we rijden in Basel het land binnen en passeren meteen het – aan de buitenkant foeilelijke – St. Jakob-Park, arena van de openingswedstrijd. Kruisen vrijwel onmiddellijk twee, drie wagens met aan de ramen bevestigde kleine vlaggetjes van het type dat voor het eerst in Duitsland zijn intrede deed. Dat valt dus nog mee, want de verhalen over de Zwitserse onverschilligheid drongen tot in België door. Wel opvallend, alweer die neutraliteit bij sommigen: aan de ene kant een Zwitserse vlag, langs de andere een Portugese of een Italiaanse. Alsof ze niet kunnen kiezen.

’s Avonds rijden we ons vast in de file in Lausanne, op weg naar de training van Oranje. Opnieuw dat multiculturele valt op, we zien meer vlaggen van Italië en Portugal dan het eigen kruis. Aandachtige waarnemers op de training van Nederland: Jan Boskamp en Gunther Schepens. ‘Skip’ heeft vooral oog voor de spitsen, het afwerktalent van Ruud van Nistelrooy en vooral dat van JanVennegoor of Hesselink valt hem op.

Vrijdag 6 juni

Zwitsers saai? In Murten, onze verblijfplaats, is de hele hoofdstraat versierd met vlaggen. Toegegeven, de straat is maar een goeie 200 meter lang …

Nu heeft de politie hier in het kader van de veiligheid wel een aantal sfeerbeperkende maatregelen ingevoerd. In Bern mogen geen grote vlaggen uit de autoramen wapperen. In Neuchâtel, waar de Portugezen hun kamp hebben, en in Nyon zijn autokaravanen verboden. En toeteren is dat ook, want volgens het plaatselijke reglement “gaan Zwitsers vroeg slapen en zijn ze niet gewend aan lawaai.” Dat kunnen we beamen: Murten is ’s avonds heel snel heel stil. Al kan dat ook liggen aan de gemiddelde leeftijd van de hotelgasten in het stadje, allemaal flirten ze met de tachtig … Van alle deelnemende landen op dit EK leven de Zwitsers gemiddeld het langst, lezen we ’s anderendaags.

De politie grijpt zelfs in in het privéleven van de mensen. Wie thuis in groep naar het EK wil kijken, moet vanaf tien gasten een belasting betalen. Wie controleert zoiets? Wel opvallend: de grote steden organiseren een fan zone waar mensen op groot scherm wedstrijden kunnen volgen. Het weer valt nu nog tegen, maar men rekent op een grote publieke belangstelling. De georganiseerde fan zone is iets waarmee de Duitsers twee jaar geleden veel succes boekten.

Zaterdag 7 juni

Que la fête commence, titelt Le Temps, een Franstalige Zwitserse krant. Om in vorm te zijn gaan we een uurtje lopen langs het meer. Iedereen die we passeren groet met een vriendelijke guten Morgen. Van onder een paraplu, want het regent … gaten in de kaas (Gruyère is vlakbij, sorry). Zwitsers niet vriendelijk?

Voor het eerst doet de UEFA zelf de productie van de televisiebeelden. Een andere primeur is dat de wedstrijdbeelden tijdens de match ook rechtstreeks op groot scherm in het stadion te zien zijn. Inclusief herhalingen. Maar daar is wel censuur mee gemoeid. Er komen alleen ‘positieve’ beelden op het scherm, in de regiewagen zit onder meer Nicole Petignat, Zwitserse en vrouwelijke scheidsrechter, om te beslissen wat kan en wat niet. Zo krijgen we het afgekeurde doelpunt van de Portugezen niet te zien en evenmin andere buitenspelfasen. Censuur.

Net als Bazel en Bern heeft ook Genève vlak bij het Stade een shoppingcentrum annex hotel. We horen ze in Brugge tandenknarsen …

Zondag 8 juni

Duitsland en Oostenrijk beginnen elk aan hun toernooi, de ene tegen Polen, de ander tegen Kroatië. Volgende week maandag staan ze in Wenen tegenover mekaar. Benieuwd of die match alweer aanleiding tot controverse zal geven. Controverse zoals in 1982, tijdens het WK in Spanje, toen een bestand op het veld na 1-0 voor de Duitsers ten koste ging van Algerije, tot dan de revelatie. De schande van Gijón, vonden ook de Duitsers, op een gegeven moment weigerde de ARD-commentator nog iets te zeggen, uit protest tegen het aan de rust door spelers uit beide kampen geregisseerde spelverloop.

Duitsland-Oostenrijk heeft nóg een opmerkelijke Weense voorganger. Op 3 april 1938 klopte Oostenrijk in het Prater Stadion Duitsland met 2-0 in een wedstrijd die de geschiedenisboeken zou in gaan als das Anschlussspiel.

In maart 1938 had nazi-Duitsland de macht in Oostenrijk overgenomen via een referendum, Oostenrijk werd de 17de Gau van de deutcher Reichsbund. Het Oostenrijkse Wunderteam, tot dan in de rest van Europa op het voetbalvlak hoog aangeschreven en vierde op het WK in 1934, ging hiermee op in één reichsdeutschen Fussball waarbij de Oostenrijkers Ostmärker werden. Op het WK in 1938 in Frankrijk wilde men zich als één presenteren, Duitse inzet moest aan de Weense school worden gekoppeld.

De gevolgen voor het Oostenrijkse voetbal waren dramatisch. Het voetbal was er vrij Joods getint en net dat verafschuwden de Duitsers. Joden moesten eruit, een ploeg als FK Austria kreeg een compleet nieuw bestuur. Niet dat Hitler veel van voetbal hield, voor hem volstond het dat in de eengemaakte ploeg de meerderheid Duitser was.

De match in Wenen was een soort viering van die Anschluss, een verzoeningswedstrijd, waarin de twee bloedbroeders voor het laatst tegen mekaar in het strijdperk zouden treden, waarna ze voor eeuwig samen zouden gaan. Die bloedband werd bezegeld met het samen brengen van de Hitlergroet voor de aftrap. Het ideale scenario was uiteraard een gelijkspel. Matthias Sindelar, het boegbeeld van het Wunderteam, trok zich daar echter weinig van aan. Sindelar had ook niks te verliezen, hij was eigenlijk al half gestopt met voetballen, wilde onder geen beding nog voor de Duitse ploeg spelen en had bovendien fysiek last van een knieblessure. Hij miste in de eerste helft nog wat kansen, maar scoorde na de rust. Nadien stopte hij met voetballen en nam een café over.

Overigens werd het WK geen succes, Duitsland ging er in de eerste ronde aluit … tegen het neutrale Zwitserland. S

door peter t’kint en pierre danvoye

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content