‘Waarom ik Chelsea heb gekocht ? Omdat Chelsea te koop was.’ Steenrijke Rus, schimmig sujet, louche entrepreneur. ‘Wie is nu in ’s hemelsnaam Roman Abramovitch ?’
Als de dingen verlopen zoals ze sinds mensenheugenis verlopen, en als er niet iemand de fans van Chelsea tot rede probeert te brengen, dan zal er op zich op zaterdag 13 september 2003 in Londen een catastrofe voltrekken. In Stamford Bridge neemt FC Chelsea het die dag om 15 uur op tegen stadsrivaal Tottenham Hotspur. Vanuit het blok van de Chelsea-aanhang zullen dan dezelfde onzalige gezangen van altijd over het veld rollen. Giftig afgevuurd in de richting van de in Engeland als ‘joden’ bekendstaande supporters van Tottenham : Gas a jew, jew, jew, put him in the oven, cook him through. Vrij vertaald : vergas een jood, steek hem in de oven, kook hem gaar. En ook zullen de fans van Chelsea het gesis van de gaskamers imiteren, en de beruchte Gas chamber hiss produceren.
Boven in de eretribune zal dan de nieuwe eigenaar van Chelsea zitten : Roman Ambramovitch. Zoon van joodse (!) ouders uit Saratov aan de Wolga. Abramovitch zal zich hoogstwaarschijnlijk omringd weten door een aantal zakenvrienden, die de liederen evenmin als hij leuk zullen vinden aangezien ze luisteren naar namen als Jevgeni Schwidler, Richard Creitzman en Jevgeni Tenenbaum.
Wat doe je eraan ? In deze moderne tijden wisselen voetbalverenigingen nu eenmaal vlugger van eigenaar dan supporters van rituelen. Beursgenoteerde bedrijven kunnen van de ene dag op de andere van bezitter veranderen.
En zo kon het begin juli gebeuren dat de verzamelde Britse pers in opperste staat van verwondering blokletterde : “Maar wie is in ’s hemelsnaam Roman Abramovitch ?” De algehele verbijstering volgde op het bericht dat 84.908.506 aandelen – lees : meer dan de helft – van het roemrijke Chelsea Football United aan deze meneer Abramovitch waren verkocht. Het vermogen van de nieuwe sterke man van Chelsea wordt op 5,7 miljard dollar geschat. Dat maakt Roman Abramovitch, met zijn 36 jaar één van de jongste oligarchen, de op één na rijkste man van Rusland.
Op deze manier liep de globalisering van het voetbal op een scherpe counter. Want was deze globalisering van het voetbal geen verschijnsel waarbij welvarende westerse clubs spelers uit minder rijke werelddelen konden aantrekken ? Niet noodzakelijk, dus. In Londen vielen er enkelen van hun wolk. De gewezen minister van Sport Tony Bank, al sinds een halve eeuw een fan van Chelsea, eiste in alle ernst van de regering dat ze de transactie zou controleren. Parlementsleden en oud-internationals gaven openlijk lucht aan hun zorgen.
Maar ook in Rusland stonden ze op hun achterste poten. De grote baas van het Rekenhof en gewezen Russisch premier Sergej Stepachin wond zich op en de toon van zijn verklaringen leerde Abramovitch dat hij zich aan juridische verwikkelingen mag verwachten. Stepachin gewaagde van “een brutale provocatie van het hele land”.
Iedereen reageerde als door een gifslang gebeten. Alsof een vers rijk geworden Rus met een dubieus fortuin zopas de ontworteling van de volkssport voetbal had aangetoond. Alsof dat niet al eerder was gebeurd door toedoen van een internationale bende van schuldenmakers en processchuimers van het genre Berlusconi, Tapie, Nunez, Sanz of Cragnotti.
De oude, traditionele Chelsea Football Club werd al in de jaren negentig ten grave gedragen. Het verval dateert van de periode van Ruud Gullit, Gianluca Vialli en andere volgevreten buitenlandse vedetten. Eén, een enkele keer twee Engelse voetballers verschenen in dat team van Chelsea aan de aftrap. Omgerekend 115 miljoen euro aan clubschuld had Abramovitch met zijn beursraid moeten wegzuiveren. Onder meer omdat Chelsea voor de aankoop van de Nederlandse spits Jimmy Hasselbaink vijftien miljoen pond over de toonbank had geschoven. En onder meer omdat de inmiddels 35-jarige Marcel Desailly 86.000 euro verdient. Per week.
“Het is niet mijn ambitie om geld weg te werpen”, lichtte Roman Abramovitch zijn beursmanoeuvre nog toe. “Ik doe dit voor de pret, maar pret is slecht mogelijk als er successen worden geboekt, prijzen behaald. Er zijn veel jonge, rijke mensen in Rusland. Zo lang hebben we nu ook weer niet te leven. Dus verdienen we goed geld en geven dat geld weer uit.”
Bij elke match wil de nieuwe eigenaar van Chelsea aanwezig zijn – dat is tenminste het voornemen dat hij uitsprak. Al zal dat wellicht niet altijd lukken, voegt hij er meteen aan toe. Alleen al de vlucht van de stad Anadyr in de provincie Tsjoektsjot (Noordoost-Siberië), waarvan Abramovitch gouverneur is, naar Londen neemt veertien uur in beslag. Om van de culturele jetlag maar te zwijgen.
Tsjoektsjot is ongeveer drie keer zo groot als het Verenigd Koninkrijk, maar er wonen slechts 68.000 mensen, overwegend Tsjoektsjen en eskimo’s. Die zijn Roman Abramovitch dankbaar omdat hij telkens weer duizenden kinderen om te kuren naar de kusten van de Zwarte Zee laat vliegen en op die manier verhindert dat er in de regio nog, zoals in de jaren negentig, honden moeten worden geslacht om de winter door te komen. Op zijn beurt is Abramovitch de bewoners aan de Beringstaat erkentelijk omdat ze hem met 92,05 procent van de stemmen tot gouverneur en bijgevolg tot vertegenwoordiger in de Doema (het Russische parlement) hebben verkozen. Met als niet gering bijkomend voordeel dat hij daardoor parlementaire onschendbaarheid geniet.
Dat voordeel kan Abramovitch best gebruiken. Want de “meest raadselachtige van alle Russische oligarchen” – aldus het blad Komsomolskaja pravda – zat al in 1992 in voorarrest. Sindsdien loopt Abramovitch – rijzig opgeschoten en met jongensachtige look, zeg maar een type mister nice guy – constant in het vizier van het openbaar ministerie.
In de zomer van 1999 vlooide een onderzoeksrechter aanwijzingen na over een massale verduistering van middelen van de Russische luchtvaartmaatschappij Aeroflot. Abramovitch zou dit, samen met de al even beruchte oligarch Boris Beresovski, op zijn geweten hebben. Ook zou Abramovitch in Garmisch-Partenkirchen het beroemde Waterkasteel gekocht hebben, mogelijk voor Tatjana, de dochter van de gewezen Russische president Boris Jeltsin, die de oliebaron in ruil toegang tot de clan verschafte. In augustus 2000 kamden speurders, op zoek naar bewijzen van belastingontduiking, de kantoren van Abramovitch’ olieconcern Sibneft uit. Ondertussen buigen Zwitserse rechercheurs zich over de verdachtmaking als zou Abramovitch bij het opdoeken van zijn firma Runicom SA meerdere miljoenen dollar aan steun van het Internationaal Monetair Fonds achterover gedrukt hebben. Tot een beschuldiging van Abramovitch kwam het evenwel niet, de zaak werd geseponeerd.
In juli 2001 nog ondervroeg een rechtbank in Moskou Abramovitch in verband met onregelmatigheden bij het in handen krijgen van Sibneft. Maar zie, luttele dagen later werd hij twintig minuten lang in audiëntie ontvangen door de Russische president Vladimir Poetin. Dat moet een goed gesprek geweest zijn : op 1 augustus werden de klachten tegen Abramovitch ingetrokken. Het Kremlin en de oligarchen bakten in die epoque wel meer zoete broodjes.
Dat uitgerekend Roman Abramovitch het zo ver heeft geschopt dat hij zich in de Londense lievelingsclub van de Britse ex-premier John Major de thee laat serveren, dankt hij aan zijn scherpe neus. Als een van de allereerste rook hij in de Jeltsin-periode waar de gouden kansen van het toenmalige Rusland lagen : in de gapende kloof tussen de grondstofprijzen in Oost-Europa en die in West-Europa. Abramovitch onderkende er meteen een bron van kolossale winsten in.
En hij handelde met bekwame spoed. Voor 110 miljoen dollar verzekerde hij zich van de vetste brokken van de Russische aardolie-industrie. Het toen gesmede concern Sibneft is echter in werkelijkheid meerdere miljarden dollar waard. Alleen al in het jaar 2002 bracht het bedrijf een winst van 1,2 miljard dollar op. Daaraan moet dan ongeveer een half miljard aan dividenden worden toegevoegd. Alleen voor Abramovitch, alleen voor 2002, en alleen gepuurd uit de aandelen van Sibneft. Voor dat bedrag had Abramovitch Chelsea twee keer kunnen kopen. De nakende fusie (tegen einde van het jaar) tussen Sibneft en Jukos, een andere gigant in de branche, zal zijn fortuin nog verveelvoudigen. Met de deal is drie miljard dollar – cash ! – gemoeid. Abramovitch zal de helft van dat bedrag in zijn eigen zak steken.
“Dat Abramovitch Chelsea koopt, is niet verrassend”, merkte de Britse krant The Guardian op. “Wat verrassend is, is dat Abramovitch Real Madrid, Manchester United en Juventus niet koopt.” Neem nu Manchester United. Met een beurswaarde van 600 miljoen euro had Abramovitch de club in een handomdraai kunnen verwerven. Maar dat deed hij niet. “Wij namen een paar clubs onder de loep. Uiteindelijk kozen we Chelsea, om de eenvoudige reden dat die club te koop stond.”
Hier spreekt hij beslist niet de zuivere waarheid. Er waren wel degelijk ook onderhandelingen met Manchester United, maar die sprongen af. En Chelsea zou nu nog het oude vertrouwde Chelsea zijn, mocht Abramovitch in maart zoals gepland de legersportclub CSKA Moskou hebben gekocht. Maar ook die handel ging niet door. Hoewel. Officieel houdt een Brits-Nederlandse investeringsgroep 49 procent van de aandelen van CSKA in handen. De groep wordt geleid door de even schuwe als schimmige Jevgeni Giner, tevens voorzitter van CSKA. “Wie hij is en waar hij vandaan komt, weet hier niemand”, moeten ze zelfs bij de club toegeven. Maar dat deze Giner in werkelijkheid slechts een stroman is van Abramovitch – met wie hij zich trouwens vaak in het openbaar toont – daaraan twijfelt bij het bestuur van CSKA geen hond.
Mocht dit effectief zo zijn, dan heeft de Uefa hieraan vroeg of laat een vette kluif. De statuten van de Europese voetbalbond verbieden namelijk dat één persoon meerdere Europese clubs bezit. Voorlopig kunnen ze die kwestie nog even voor zich uitschuiven in Genève. CSKA Moskou overleefde de tweede voorronde van de Champions League niet, waardoor het dit seizoen ook niet wordt opgevist in de Uefabeker.
door Uwe Klussmann
‘Het is verrassend dat Abramovitch Real Madrid, Manchester United en Juventus niet koopt.’Abramovitch geniet parlementaire onschendbaarheid en is daar blij mee.
