Colin Gie, de ontdekker en zaakwaarnemer van RC Genkspeler Anele Ngcongca, voetbalde als junior bij FC Hellenic. Dat speelde op de plek waar nu in Kaapstad het imposante Green Point Stadium oprijst. In het eerste elftal liep George Eastham, ex-Arsenal en lid van het Engelse team dat wereldkampioen werd in 1966. Door Eastham kon Gie als zestienjarige naar Stoke City, met de legendarische Gordon Banks in het doel. Hij brak niet door en keerde terug naar Zuid-Afrika, waar hij na tien jaar spelerscarrière in Johannesburg naar Hellenic terugkeerde. Daar zette hij naar eigen zeggen het eerste jeugdopleidingsprogramma in Zuid-Afrika op. “Iedereen verklaarde me gek,” zegt hij, “maar ik kreeg gelijk. Ik zoek jonge spelers, polijst ze en creëer een familiale sfeer. Voor ik ze overzees stuur, neem ik ze een maand bij mij in huis. Noem me dus geen makelaar. Die hebben alleen oog voor hun portefeuille.”

De nu 73-jarige Eastham is hoofdscout van de huidige voetbalschool van Gie. Zijn analyse van het Zuid-Afrikaanse voetbal is genadeloos. ” Steven Pienaar komt uit de academie van Johannesburg, maar die ligt er vervallen bij nu”, weet hij. “Zijn succes had een stimulans moeten zijn, maar welke speler van wereldklasse hebben we na hem nog gehad? De opleiding in dit land faalt volkomen. In dat gat springen de privéacademies. Zoals wij het doen, is de enige manier: van onderuit iets opbouwen met de kids en er de oceaan mee oversteken zodat ze beter worden. Onze topteams kopen buitenlanders, maar dat zijn geen Messi‘s. Wel spelers die in hun land een béétje beter zijn dan de rest. Dat leidt tot armoedig voetbal.”

Eastham ziet de toekomst ondanks het WK weinig hoopvol tegemoet. “De stadions zijn prachtig, maar zullen de mensen straks terugkomen? Ik zie veel slechte ploegen. Supersport is weer landskampioen, maar echt goed zijn ze niet. Ik zag de kampioensmatch van Vasco da Gama in de tweede klasse. Niks om over naar huis te schrijven. Zij promoveren nu, maar waarmee? En geld voor betere spelers is er niet.”

Volgens Gie is het de verkeerde kant opgegaan toen het voetbal in Zuid-Afrika multiraciaal werd. Vóór 1977 kwamen in het Europese tussenseizoen buitenlandse sterren vaak als gastspeler meespelen in het niet door de FIFA erkende kampioenschap. Gie stond nog zij aan zij met Bobby Moore en Kevin Keegan. Ook met de latere Ajacied Arno Steffenhagen, die in Duitsland geschorst was wegens een omkoopschandaal. Van de betrokken spelers weken er toen verscheidene tijdelijk uit naar het door de internationale sportwereld geïsoleerde Zuid-Afrika. Gie: “Die spelers krikten het niveau op. Na de intrede van de zwarten sloeg de sfeer in de stadions helemaal om. Auto’s werden beschadigd of hun banden gestolen. De blanke fans begonnen weg te blijven, bang als ze waren. Voordien hingen er ook al netten achter het doel waar de zwarte fans zaten. Zij wierpen van alles op het veld.” Eastham: “Dat gebeurt nu niet meer. Op dat vlak is er veel vooruitgang geboekt. Ik heb het als trainer van Hellenic nog meegemaakt dat de flessen me om de oren vlogen. De politie moest me escorteren opdat ik veilig weg kon raken.”

“De verandering is te snel doorgevoerd”, is Gie overtuigd. “Ze was onvoldoende doordacht. De zwarten namen het direct over terwijl er zeker de eerste jaren samenwerking had moeten zijn. Ik bewonder de zwarte leiders: zij bouwden hun macht op uit het niets. Wij hadden het voor het zeggen. Nu niet meer. Dat is ook de fout van de blanke bestuurders: zij hadden hun clubs nooit mogen laten verdwijnen. Van de 40.000 toeschouwers die zich op de fameuze vrijdagavonden in het stadion van Hellenic verdrongen, bleef er plots niemand over. Zeker toen later ook de Europese topcompetities op televisie kwamen: waarom zou je dan nog naar het stadion gaan, waar het voetbal toch slecht is?”

Eén misvatting over zijn land wil Gie nog rechtzetten: “Ik had als kind geen lange broek. Het enige wat ik had, waren een voetbal en voetbalschoenen. Dat is wat zwarten niet begrijpen: ik kom ook van niks. Dan heb je maar één keuze: je uit de armoede omhoog werken. Zij denken dat alles je in een keer in de schoot wordt geworpen. Dat is niet zo, ook niet als voetballer: je moet geduld oefenen en werken. Geloven in jezelf. Dat is precies Anele’s sterkte: belief, patience, desire.”

‘De opleiding in dit land faalt volkomen.’

Colin Gie

‘Supersport is weer landskampioen, maar echt goed zijn ze niet.’

George Eastham