Vijf weken lang wordt Duitsland geleefd door het WK en zwellen gevoelens van patriottisme steeds feller aan. Aflevering twee van een dagboek over een land in de ban van de bal.
Maandag 12 juni
Het bijwonen van een training van Togo, in het Waldstadion in Frankfurt, is niet echt een topgebeurtenis op het WK. Als we aanstalten maken om met de auto de in de buik van het stadion gelegen persparking binnen te rijden, versperren vijf Duitse stewards de weg : ” Halt, Motor abstellen, aussteigen.”Geen taal die dreigender klinkt dan het Duits. De auto wordt helemaal doorzocht, de motorkap moet open, met speciale apparatuur wordt er ook onder het koetswerk gekeken en gemeten. ” Was ist das ?” buldert een geschrokken suppoost als hij naast de uitlaat iets verdachts meent op te merken, maar zijn collega stelt hem gerust. Wat was de slogan van dit WK alweer ? Juist, die Welt zu Gast bei Freunden. Achteraf verontschuldigen de heren zich voor hun ijver en kordaatheid : “Dit zijn orders van de FIFA, u moet dat begrijpen. Soms worden we getest en komt er een persauto waarin iemand van de FIFA zit. Als we dan ons werk niet goed doen, meine Gute.”
Een kwartier mogen de persmuskieten de bewegingen van de nationale ploeg van Togo aanschouwen. Net na het begin van de oefenstonde komt er een hevig transpirerende bestuurder aangelopen. Hij draagt twee ballen onder zijn maatpak. De Togolese internationals hadden kennelijk verkeerde ballen meegenomen. De groteske soap rond Otto Pfister maakt het sommigen moeilijk om nog helder te denken. Een om halfzes voorziene persconferentie wordt een halfuur vervroegd zonder iemand in te lichten. Op het moment dat de mediavertegenwoordigers de daarvoor voorziene ruimte binnenstormen, rijdt de autobus van Togo weg. Geflankeerd door twee politieauto’s en vier gemotoriseerde agenten. Diep in de nacht sluipt Otto Pfister het Intercontinentalhotel van Frankfurt binnen. De spelers zullen de dag nadien verbaasd reageren als hij tijdens het ontbijt aanschuift.
Dinsdag 13 juni
Duitsland probeert tijdens dit WK af te rekenen met het verleden en wil absoluut niet aan de donkere episodes uit zijn geschiedenis herinnerd worden. Maar wat doet FIFA-baas Sepp Blatter na de wedstrijd tussen Brazilië en Kroatië in Berlijn ? Nadat een Kroatische supporter aan een leger stewards en politieagenten ontsnapte en op het veld rende, haalde hij bij een vraag naar de veiligheidsvoorzieningen de schouders op : “We kunnen op het veld toch geen muur bouwen. En zeker niet in deze stad.” De Duitsers moeten even slikken. Als er één thema is waarover ze niet willen praten, dan juist over die vroegere verdeeldheid.
Een paar dagen later zal Blatter met een ongewone nadruk de organisatorische kwaliteiten van Duitsland benadrukken. Een soort Wiedergutmachung ?
Woensdag 14 juni
Het is alsof Duitsland zichzelf terugvindt. Vroeger werden nationalistische gevoelens maar zelden openlijk geshowd. Nu is het alsof die worden herontdekt ; uit de huizen hangen vlaggen. Het enthousiasme valt niet meer te temperen. Het is zo dat bondskanselier Angela Merkel het wilde : echte vreugde zonder protserigheid.
De nationale ploeg laat zich graag meedrijven op de golven van het patriottisme. Op de bus waarmee de Mannschaft zich verplaatst staat : Für Deutschland, durch Deutschland. Duitsland afficheert zich als een eengemaakt land, ook al wordt er in oost en west op een totaal andere manier over politiek gedacht en valt de levensstandaard tussen de beide delen niet te vergelijken.
Ook de media spelen een grote rol in die rond het WK almaar opdampende euforie. Wie op gelijk welk moment van de dag doorheen de dertig televisiestations zapt, komt op minstens de helft van de zenders programma’s tegen die focussen op het WK. Vooral de aandacht voor de Duitse nationale ploeg is overweldigend. Iedere persconferentie wordt rechtstreeks uitgezonden, vakkundige analisten omkaderen alle partijen en zorgen met hun meningen voor een meerwaarde. Geen mensen die, niet gehinderd door enige kennis van zaken, onzin komen uitkramen, geen vrouwen die door het land razen op zoek naar kussen van vedetten, maar vrijwel uitsluitend programma’s die de sfeer van het voetbal uitademen.
Zeker als de Mannschaft aantreedt, valt de euforie in Duitsland niet in te dijken. De schreeuwerige koppen waarmee de kranten op de dag van de wedstrijd tegen Polen uitpakken, liegen er niet om. ’s Avonds ontsteekt heel het land in extase als Polen wordt verslagen. Vier dagen lang had het land gezanikt over de vraag of er nog met een verdediging op een lijn moest worden gespeeld of niet. Vier dagen lang was het bang afwachten of Michael Ballack al dan niet zijn rentree zou maken. Tegen Polen bleek dat die staatszaken overbodig waren. De defensie bleef probleemloos in het zadel omdat Polen niet aanviel en Ballack kwam totaal niet in het stuk voor. Hij werd met lengten overtroefd door Philipp Lahm.
Nu Duitsland de 1/8ste finale heeft bereikt, ligt de weg naar de finale open. Dus wordt de voordien uitgespuwde bondscoach Jürgen Klinsmann weer in de armen gesloten. In Dortmund hebben de vuilnismannen zich aan de Engelse term clean geïnspireerd en gaan voortaan als Klinsmänner door het leven.
Donderdag 15 juni
Walldorf begroet Costa Rica, staat te lezen op een groot bord op de autosnelweg tussen Frankfurt en Stuttgart. Iedere stad of gemeente die een WK-ploeg onderdak verschaft, koketteert daar volop mee. In Westerburg zegt een garagist op de vraag waar het hotel van de Tsjechen ligt : “Vindt u ook niet dat we goed hebben gespeeld ?” Hij doelt niet op Duitsland, maar op Tsjechië.
In het kuuroord Bad Kissingen weten ze helemaal niet meer wat er gebeurt. Met Ecuador leek daar een van de meest interessante landen te zijn neergestreken en werd er gelachen met de voorspelling van Pelé dat dit Zuid-Amerikaanse land tot een sensatie zou uitgroeien. Eén dag nadat Ecuador met imponerend bewegingsvoetbal Costa Rica wegblies en een soort voetbal bracht dat smaakt naar cola en rum, belegert de pers Bad Kissingen. De spelers genieten ervan en leiden de wereld even af van de politieke realiteit in hun land : ruim de helft van de 13 miljoen inwoners van Ecuador leeft onder de armoedegrens. Natuurrampen en de instorting van de olieprijzen duwden Ecuador op het einde van de jaren negentig in een diepe crisis waarvan het zich maar niet herstelt. Nu is de voetbalsport er, zoals zo vaak, een vlucht uit de werkelijkheid. De meegereisde journalisten zijn de meest temperamentvolle van het hele toernooi en hebben het over een verhoogd identificatiegevoel voor heel Latijns-Amerika.
Aan de rand van het trainingsveld van Bad Kissingen spreekt de Colombiaanse trainer Luis Suárez het leger blocnotevirtuozen dat hem omringt toe : “Wij kunnen geschiedenis maken want we zijn krachtig en rijp, intelligent en solide.” Hij onthult wanneer hij zijn tactiek bepaalt : tijdens het joggen. Al is dat wel even wennen. Want Quito, de hoofdstad van Ecuador, ligt op een hoogte van 2850 meter, in het Andesgebergte. In Bad Kissingen haalt de hoogste top 500 meter. En Berlijn, waar de volgende wedstrijd geprogrammeerd staat, bevindt zich 30 meter boven de zeespiegel. Maar de voetballers van Ecuador hebben geleerd zich aan te passen. Ook zij groeiden op aan de rand van de maatschappij. In de typeploeg staan vijf spelers die komen uit een 6000 inwoners tellend dorpje, vlakbij de grens met Peru. Alsof bijna de helft van onze nationale ploeg zou bestaan uit spelers die afkomstig zijn uit Dadizele.
Vrijdag 16 juni
Houdt het dan nooit op ? Elke dag opnieuw is Franz Beckenbauer meermaals op televisie te zien. Niet alleen tijdens de wedstrijden of in allerhande sportuitzendingen of talkshows, maar ook in reclamespots. Zo maakt hij bijvoorbeeld publiciteit voor een loterij van de nationale post. Daarvoor showt hij in de Allianz Arena van München zijn nog altijd ragfijne techniek. Gekleed in een maatpak laat hij de bal op zijn voeten dansen en demonstreert hij zijn traptechniek. Je merkt aan alles dat Beckenbauer blijft genieten tijdens dit WK. Hij geeft dagelijks een radio-interview dat door 32 zenders wordt uitgezonden, heeft zich verplicht tijdens het toernooi dertien keer de wedstrijden te analyseren voor het tweede Duitse televisienet (ZDF) en laat dagelijks een column schrijven in Bild. Daarnaast bezoekt Beckenbauer drie wedstrijden per dag, aan de zijde van mensen van de meest diverse pluimage : de Ghanese president John Kufuor, FIFA-baas Sepp Blatter, het Spaanse kroonprinsenpaar Felipe en Letizia, Angela Merkel en één enkele keer ook aan de zijde van Heidi Burmeister, met wie hij na het WK in het huwelijk treedt.
In zijn helikopter vliegt Beckenbauer van de ene stad naar de andere. Hij heeft de Duitse bevolking al laten weten dat ze in een paradijs leven. “Ik kan iedereen aanraden het land eens vanuit een helikopter te bekijken, al is het natuurlijk een dure aangelegenheid”, zegt hij. Dat is inderdaad zo. Eén vliegminuut in de door een vliegtuigmaatschappij uit de Emiraten gesponsorde Agusta 109 Power E, waarmee Beckenbauer zich door twee piloten tegen een snelheid van 300 kilometer per uur laat vervoeren, kost 17,40 euro. Als je uitgaat van zes vlieguren per dag en 25 wedstrijddagen, kom je aan 156.600 euro.
Maar Franz Beckenbauer, de ambassadeur van het WK, is dat waard. Een columnist noemde hem vorige week een tweede Helmuth Kohl, de bondskanselier onder wie in 1989 de eenmaking tot stand kwam. “Het is”, stond er te lezen, “alsof Duitsland door het WK voor de tweede keer is herenigd.”
Zaterdag 17 juni
Woedend trapt Ali Karimi, de voor Bayern München uitkomende middenvelder van Iran, tegen een publiciteitsbord dat naast de dug-out staat. Portugal heeft net gescoord en hij werd daarop vervangen. In die ene actie zit de frustratie van een hele natie. Iran pakte tijdens de WK uit met bij momenten frisse en fraaie combinaties, maar die werden nooit in de verf gezet. Telkens weer ging het over de politieke situatie in dit land, over de dreigementen van Iran tegen Israël en over het streven naar een eigen atoomprogramma die dit land in een isolement drijft. Zo werd er tijdens dit WK nooit over de echte sportieve waarde van Iran gesproken. In het hotel waar de ploeg logeerde in Friedrichshafen, aan de Bodensee, kon je nochtans vaak ongehinderd in en uit lopen. Iranese journalisten gingen er geregeld in de clinch met de Kroatische bondscoach Branko Ivankovic, die ze een verkeerde selectiepolitiek verweten.
De verhouding zal er niet op verbeteren nu Iran is uitgeschakeld. En ook de politie herademt : het aangekondigde bezoek van president Mahmoud Ahmadinejad, die naar Duitsland wilde komen als Iran 1/8ste finale zou halen, gaat niet door. Ahmadinejad ontkent dat er ooit een holocaust is geweest en was daarmee uitgegroeid tot een idool van neonazi’s.
Aan aanmoedigingen ontbrak het nochtans niet tijdens de tweede groepswedstrijd. Het Waldstadion van Frankfurt is voor die wedstrijd helemaal ingenomen door Iranese en Portugese fans. De Duitsers volgen het op televisie of op grote schermen in de stad. Voor dit WK had niemand nog van public viewing gehoord, nu is het een nieuwe volkssport geworden. In Frankfurt, het financiële hart van Europa, kan je op een heel speciale manier naar het WK kijken. Er staat een groot scherm op de Main, de tribunes zijn gebouwd langs de oever van de rivier. Elke dag opnieuw komen daar 20.000 mensen samen.
Zondag 18 juni
Würzburg is een universiteitsstad met tal van bezienswaardigheden. Er is een mooie dom en een indrukwekkend, barok paleis. De 130.000 inwoners leven er in rust en vrede. Op voetbalvlak stelt deze stad niets voor. Maar nu maakt iedereen zich op voor een groot volksfeest. De nationale ploeg van Ghana, die binnen de stadspoorten woont, wordt ontvangen en gehuldigd na de spectaculaire 0-2-overwinning tegen Tsjechië. Op de Markt krioelt het van het volk. De burgemeester neemt het woord en schreeuwt : ” Black stars are Würzburg stars.” Dit is echt de totale voetbalwaanzin. Je vraagt je af : hoe zal dit land zich na het WK weer kunnen schikken naar de dagelijkse realiteit ?
JACQUES SYS
