Vorige week werden de Europabekers voor het eerst sinds mensenheugenis afgetrapt zonder Manchester United. King Louis van Gaal staat voor de grootste uitdaging van zijn sportieve leven.
Meestal is hij zelf degene die er nog een schepje bovenop doet als de erkenning voor zijn werk uitblijft. Dat is in Manchester nog niet nodig. Ver voordat Louis van Gaal zich door de fans heeft laten verwelkomen, is een warme ontvangst zijn deel. Welcome to VANCHESTER staat er midden in de stad te lezen. Het kan niemand ontgaan, dit tientallen meters grote roodkleurige dundoek, dat is opgehangen aan een oude fabrieksmuur midden in het epicentrum van het Engelse voetballandschap. Hier werden de laatste drie landstitels verdeeld (City twee, United één) en wedkantoor Betfair – dat de prikkelende publiciteitsstunt bedacht – gedijt als geen ander bij de rivaliteit. De komst van Van Gaal geeft de dynamiek in Manchester een extra dimensie. All hail King Louis (Iedereen looft Koning Louis) kopt The Daily Telegraph op de woensdagochtend na zijn officiële thuisdebuut tegen Valencia.
Nooit zo groot
Groter dan in Manchester was hij nog nooit, zeker niet zo vroeg in het seizoen. Met uitgestrekte armen, die samen de V van Victory vormen en een open mond die zijn juichkreet kracht bijzet, wordt Van Gaal op dat grote, rode doek in de stad uitgebeeld als het symbool van Manchester. Het is een onwerkelijke situatie voor wie de feiten nog even tot zich laat doordringen. Manchester United eindigde afgelopen seizoen als zevende. Toch staat juist die club – en niet de landskampioen – nu ineens symbool voor victorie.
Het Engelse blad FourFourTwo heeft in zijn augustuseditie gekozen voor een cover, waarop zeven mannen staan afgebeeld in zwart en wit. Het zijn de managers van de grootste clubs van Engeland. En er is geen Engelsman bij. De zes anderen staan in de schaduw van Louis van Gaal. Op vrijwel alle foto’s uit de eerste zeven maanden van 2014 oogt Van Gaal jonger dan hij is. Frisser, energieker. Meer ontspannen. Op zijn gezicht staat jongensgeluk geschreven. Het is alsof met het realiseren van twee levensgrote dromen zijn leven als coach ineens ‘af’ is. Hij was erbij op het WK in Brazilië en werd manager van de grootste club ter wereld. Dat geeft zelfvertrouwen en daarmee gewapend hoeft Van Gaal zichzelf niet te overschreeuwen. Het is heel anders dan rond zijn entree bij FC Barcelona in 1997. Toen zei hij bij zijn presentatie: “De ster is nu Louis van Gaal.”
Hier in Manchester hebben de media hem tot een vedette gemaakt, nog voordat ze zich in zijn werkwijze of visie op de club hebben kunnen verdiepen. Van Gaals optreden met Oranje tijdens het WK in Brazilië wordt gezien als the work of a genius. Een coach die zoveel goede tactische ingrepen verricht, moet wel over bovenmenselijke kwaliteiten beschikken. Dat zijn tactische bedenksels vaak uit nood geboren waren, omdat de aanvankelijk gehanteerde strijdwijze geen resultaat opleverde, daarover hoor of lees je dezer dagen niemand.
Identiteit
Het heeft iets van wishful thinking, de komst van wéér een internationaal gelouterde manager naar het land dat al zo lang worstelt met zijn identiteit. En dat maar geen antwoord heeft op de vraag waarom de Engelse voetbalcultuur op zichzelf niet sterk genoeg is om internationaal aanzien te verwerven.
Veel supporters vragen zich af hoe Van Gaal hun ploeg weer naar de titel moet leiden. De club heeft er in zijn media-uitingen een waar thema van gemaakt. Alle activiteiten die in de voorbereiding worden ondernomen, vallen onder het kopje Reunited (weer verenigd). Jaar één na Sir Alex Ferguson heeft diepe wonden geslagen, zo blijkt keer op keer op keer. Van Gaal heeft niet alleen een nieuw team op te bouwen, hij moet het rode gedeelte van de stad zijn waardigheid teruggeven. Dat is misschien nog wel belangrijker dan het veroveren van een prijs.
Poleposition
No one is bigger than the club, zeggen ze in Engeland en het is maar de vraag of Van Gaal het daarmee eens is. De Nederlandse succescoach zou zo graag een blijvende erfenis achterlaten bij een club of een voetbalbond. Dat is hem nog nergens echt goed gelukt, al drukte hij bij Bayern München een onmiskenbare stempel. Het had hem in Beieren voor eeuwig geliefd kunnen maken, maar omdat de mensen ter plaatse niet gelukkig waren met zijn handelwijze werd hij ontslagen. Ook bij Barcelona brak zijn publieke houding hem op en was men niet bereid de eigen identiteit in te ruilen voor de denkbeelden van deze strenge en onbuigzame Nederlander.
Van Gaal is onbescheiden genoeg om Pep Guardiola, José Mourinho en Frank de Boer als zijn leerlingen te beschouwen. En misschien heeft hij deels gelijk. Maar als het om aandacht en waardering gaat, kan de 63-jarige trainer zich nog altijd moeilijk beheersen. Ook in Manchester heeft de nieuwe baas al hardop uitgesproken dat “Louis van Gaal zich een beetje moet aanpassen aan de club, maar de club ook een beetje aan Louis van Gaal”. Hij is nog steeds in staat zijn eigen valkuilen te graven. Bij Manchester United heeft Van Gaal het grote geluk dat de club uit een onpeilbaar diep dal komt. Zo diep dat de club dit seizoen niet eens mag meedoen aan de Europa League. Dus geldt ook voor Van Gaal: elk nadeel heeft zijn voordeel.
Bij Van Gaal is het altijd maar de vraag welk argument de doorslag geeft bij zijn drang tot verandering. Is het zijn eigen overtuiging dat het anders moet of de behoefte om te veranderen en op die manier een eigen stempel te kunnen drukken? Hij is nog bij geen enkele club voortgegaan op de weg die voor hem geplaveid was. Om vernieuwing tot stand te brengen, heeft Van Gaal, anders dan hij altijd beweert, de media hard nodig. Hij veracht de pers en gebruikt die om bij te dragen aan ‘de juiste beeldvorming’.
Al na twee weken trainingskamp in de Verenigde Staten constateerde Van Gaal dat de spelers van Manchester United voor hem “door het vuur willen gaan”. Het is een opmerking die meer vragen dan duidelijkheid oplevert, maar vooral intrigeert, omdat hij twintig jaar geleden in een onzekere situatie precies hetzelfde zei over de piepjonge spelersgroep van Ajax. Hij geeft daarmee de machts- en gezagsverhouding tussen hem en zijn spelers weer en meer nog: de manier waarop hij die verhouding graag uitgebeeld ziet. Pas als voetballers voor hem (speciaal voor hem) door het vuur willen gaan, is er (kennelijk) mogelijk sprake van een vruchtbare werkrelatie. Zijn psychologische benadering maakt vaak grote indruk op jonge spelers. Hij is een professional in alle vezels van zijn lijf en bereidt zich minutieus voor op elke training en elke wedstrijd. Qua kennis en kunde heeft hij een mijl voorsprong op zijn spelers, die alleen al daarom vaak zo gefascineerd zijn door hun coach. “Alles wat de trainer voorspelt, komt uit”, is een veel gehoord compliment, ook uit de boezem van Oranje afgelopen zomer.
Andere taal
Van Gaal is er een meester in om jonge mensen achter zich te scharen en mee te nemen op weg naar een droom. Dat heeft hem veel succes opgeleverd, maar hij weet ook dat veel van zijn laatste dromen zijn uitgemond in een mislukking. In Barcelona werd hij tot twee keer toe met witte zakdoekjes uitgeleide gedaan uit Camp Nou. Hij miste het WK van 2002 met Oranje. Bij AZ bereikte hij een punt waarop een voortijdig afscheid dichtbij was. Hij werd ontslagen bij Bayern München, omdat het bestuur niet langer met hem wilde samenwerken. En bij Ajax ontstond drie jaar terug een revolutie, toen bekend werd dat Van Gaal er algemeen directeur zou worden. Dankzij de goede resultaten op het WK werd de naam en faam van Van Gaal gerehabiliteerd, maar dat biedt geen enkele zekerheid over de vraag of hij een club van het kaliber Manchester United naar zijn hand kan zetten.
In de aanloop naar de eerste competitiewedstrijd, thuis tegen Swansea City, levert het wekelijkse praatje met de pers een klein, opmerkelijk feitje op: voor het eerst sinds dertig jaar heeft geen enkele journalist aan de manager van Manchester United gevraagd hoe hij de kansen op een landstitel inschat. Van Gaal is eerlijk en tempert de verwachtingen. “Het is logisch dat men op succes rekent. Daar hebben wij mee om te gaan. Wij zijn Manchester United. Maar ik heb ook gezegd dat we niet alles in één keer kunnen veranderen. We staan aan het begin van een proces.”
Gemakkelijke start
Op papier kende Manchester United een vrij gemakkelijke seizoenstart, maar voor het eerst sinds 1972 (destijds tegen Ipswich Town, met 2-3) verliest Manchester United op eigen veld zijn openingswedstrijd van het seizoen. Voor het eerst in zijn carrière begint Van Gaal zélf met een nederlaag aan een nieuw avontuur bij een club. Het team, met de jonkies Tyler Blackett en Jesse Lingard in de basis, gaat aan naïviteit ten onder. De driemansverdediging oogt als een trio sluiswachters die niet zijn voorbereid op hoog water. Voor de ogen van Sir Alex Ferguson ontvangt zijn erfgenaam een knalharde wake-up call. Het team van Van Gaal oogt als een ongeorganiseerd geheel. Al hetgeen waar de coach in Nederland bekend om staat, ontbreekt aan zijn elftal. De wil om te verjongen siert Van Gaal, maar in de Premier League gelden andere wetten. Daar beschikt elke ploeg, zonder uitzondering, over rijpe, mannelijke voetballers die op het veld geen halve meter of halve seconde cadeau geven.
Bij een 0-1-ruststand stapt Van Gaal van zijn geloof. Hij grijpt terug naar het 4-4-2-systeem, maar dat helpt niet. De Premier League is niet het landschap waar je met een schoffeltje even doorheen woedt om het op orde te krijgen. Van Gaal maakte de voorbije weken duidelijk dat hij de spelers “in hun hoofd wil trainen en niet in hun benen”. Hij constateerde in zijn eerste weken bij Man U dat veel spelers “intuïtief voetballen” in plaats van na te denken. Van Gaal zou graag willen dat alle spelers denken zoals hij.
Maar in Engeland gelden andere normen. Daar wordt spelintelligentie – hoe beperkt die in de ogen van Van Gaal misschien ook is – nog altijd gekoppeld aan een enorme fysieke kracht. Voetbal wordt er al 150 jaar op dezelfde manier gespeeld en beleefd. Natuurlijk hebben al die buitenlandse sterren de laatste tien jaar voor een verrijking gezorgd, maar een fundamentele verandering is er niet gekomen en die zal er ook niet komen. De wortels onder dit spel zijn onverwoestbaar. Na afloop van de openingswedstrijd had het jongensgeluk op zijn gezicht plaatsgemaakt voor een rimpel. “Ons zelfvertrouwen heeft een opdonder gehad”, zei hij.
Geleidelijke transformatie
Met een paar blitsaankopen op de laatste dagen van de mercato kreeg King Louis nog een extra kwaliteitsinjectie. Toen Radamel Falcao vorige week tegen Queens Park Rangers het veld betrad met een invalbeurt, ging er dit seizoen voor het eerst een feestelijke bries door de tribunes. De opluchting hield aan na een wedstrijd waarin ook Angel Di María toonde dat hij de toeschouwers op de banken kan krijgen, en dat hij elke euro van de hoge transfersom waard is. Het was ook de allereerste competitiezege (4-0) dit seizoen, maar een week later liep het tegen Leicester alweer verkeerd. Van Gaal: “We zitten in een leerproces, waarin het belangrijkste de reis zelf is. Op het einde van dit traject hoop ik kampioen te zijn in de Premier League. Als het niet dit seizoen is, dan volgend seizoen of het jaar daarna.”
Van Gaal beseft dat hij zal moeten kiezen voor het geleidelijke proces van transformatie. Ook hij kan de voetbalcultuur in Engeland verrijken, maar deze spelersgroep is nog niet rijp voor radicale keuzes van de coach. Het is duidelijk dat de trainer de grootste uitdaging van zijn sportieve leven tot het laatst heeft bewaard. ?
DOOR FRANS VAN DEN NIEUWENHOF
King Louis maakte de voorbije weken duidelijk dat hij de spelers “in hun hoofd wil trainen en niet in hun benen”.
