Vijf weken lang wordt Duitsland geleefd door het WK en zwellen gevoelens van patriottisme steeds feller op. Laatste aflevering van een dagboek over een land in de ban van de bal.
Maandag 3 juli
Op weg naar de scherprechters : vanuit Frankfurt vliegt Brazilië naar huis en wacht op de toorn van het volk. Bij de uitgang van het hotel hadden er zich in de beursstad honderd ontgoochelde fans verzameld. Ze scholden de ploeg de huid vol. ” Ronaldo, wanneer ga je eindelijk op dieet”, brulde iemand. Eén enkele man had voor het WK gewaarschuwd voor overdreven optimisme. Ex-international Socrates vond dat het spel van de ploeg ver verwijderd was van de Braziliaanse cultuur, in weerwil met alle hoeraverhalen zag hij er geen klein vleugje genialiteit in terug. Het scheelde niet veel of Socrates werd geëxecuteerd. Nu is het rapport vernietigend. Brazilië bestaat uit een verzameling volgevreten vedetten, een groep solisten en toeristen, geleid door een trainer die als strateeg geldt, maar vanuit zijn angst voor conflicten absoluut niet bij machte is om een groep van iconen te sturen. Carlos Alberto Parreira zou graag zijn job houden, maar het volk zal als een soort openbare aanklager oordelen. Een lachwekkende bende met een trainer die zelfs tegen een vierdeklasser met zeven verdedigers zou spelen, noemt een Argentijnse journalist de ploeg van de erfvijand. In dat oordeel zat ook veel frustratie over de uitschakeling van Argentinië. En een Braziliaanse scribent vond : “Dit is erger dan dat ze bij ons carnaval en de samba zouden afschaffen.” Parreira zal op dat resultaat worden beoordeeld en veroordeeld. En op een nu plots weer opgerakelde vergissing die hij in het verleden maakte. Toen Deco, de draaischijf van Portugal, ooit Parreira vroeg of hij international kon worden, antwoordde die enigszins uit de hoogte : “Er zijn nog vijfduizend andere Brazilianen die ook van een carrière als international dromen.” Deco liet zich vervolgens naturaliseren. Later verontschuldigde Parreira zich voor zoveel arrogantie.
Zonder Zuid-Amerika gaat het WK verder. In Berlijn geeft Duitsland een persconferentie en schertst Michael Ballack : “Wij hebben met Duitsland in maart met 4-1 van Italië verloren en in de Champions League kreeg Bayern München er met 4-1 van langs van AC Milan, we hebben echt geen enkele kans.”
In Hamburg verzamelt Thomas Doll voor het eerst zijn troepen en zal er voor het eerst echt kennismaken met Vincent Kompany. Vooraf liet de ex-voetballer van onder meer Lazio Rome horen : “De Italiaanse verdediging is uit verband te spelen door voortdurend flankvoorzetten te versturen, net zo vaak tot ze in het centrum van de defensie een fout maken.” Naarmate het WK vordert, maakt steeds meer simplisme zich meester van de uitspraken. De tropische temperaturen verhinderen mensen helder te denken. Duitsland bakt en braadt en feest zich naar een nieuw hoogtepunt.
Dinsdag 4 juli
Is er iemand die eraan zou denken op de dag van de halve finale ? Precies 32 jaar geleden werd Duitsland voor de eerste keer wereldkampioen. Na een memorabele wedstrijd tegen Hongarije kregen de internationals omgerekend 1250 euro en een televisietoestel. Nu leverde de kwalificatie voor de halve finale elke Duitse speler 100.000 euro op. Toen ook liep een speler vier kilometer in een wedstrijd, nu twaalf kilometer.
Duitsland beleeft de warmste dag van het WK. Het medialeger geraakt uitgeput. In de perszaal van Dortmund liggen enkele Japanse journalisten op de rond te slapen. Een nooit vertoond beeld. Uren voor de partij ontstaat er rond het Westfalenstadion een verkeersinfarct. Duitsland maakt zich op voor een historische belevenis. Er wordt rond het stadion nog maar eens met vlaggen gezwaaid, het zwart, rood en goud, je krijgt er langzamerhand een indigestie van. Vreemd, bedenk je plots, hoe het eigenlijk de prestaties van de Duitse nationale ploeg zijn die het patriottisch gevoel zo doen opwellen. Allerhande denkers en wetenschappers braken de voorbije weken het hoofd over dat constant stijgende nationalisme en dat er een drang is naar een zogenaamde ontindividualisering en dat jubel eigenlijk als compensatie geldt voor gejammer.
Maar het gejammer is niet in te dijken als eerst Fabio Grosso en dan Alessandro Del Piero het gastland de doodsteek geeft. Na de met afstand meest intense wedstrijd van dit WK huilen spelers als kleine kinderen, maar Jürgen Klinsmann, die het wij-gevoel zo cultiveerde, vraagt zijn manschappen het publiek te gaan groeten. Het is een indringend beeld : de bondscoach met tranen in de ogen die zijn spelers troost en probeert op te richten. Buiten het Westfalenstadion verbergen de fans hun verdriet onder de zo lang gekoesterde zwart-rood-gouden vlag. De droom is uit. Hij heeft precies 26 dagen geduurd.
Woensdag 5 juli
Vervalt Duitsland nu in een collectieve depressie ? Op de WDR-radio zegt de presentatrice : “We moeten allemaal bekomen, we zullen u daarbij helpen en goede muziek draaien.”
We zijn op weg van Keulen naar München en tellen in deze 575 kilometer lange rit nog amper vier auto’s met een Duitse vlag. Het toont nog maar eens dat het enthousiasme op dit WK parallel liep met de prestaties van de Duitse nationale ploeg.
In Berlijn laat Jürgen Klinsmann zich niet zien op de persmeeting van de Duitse nationale ploeg. Hij moet nadenken over de vraag of hij verder doet. Gerhard Mayer-Vorfelder, een van de twee voorzitters van de Duitse voetbalbond, zegt met gladgestreken gezicht : “Klinsmann heeft de ploeg wakker geschud, nu kan hij het zich niet veroorloven om het team in de steek te laten.” Als je iets niet moet doen met Klinsmann, dan is het dat soort druk uitoefenen.
In Duisburg geeft Marcello Lippi een persconferentie. Net zoals bij alle andere meetings met de media zal hij alleen Italiaans spreken. Een andere taal kent Lippi niet. In een tijd dat iedereen ook op dat vlak zijn horizon probeert te verruimen, is Lippi niet geëvolueerd. Deze als een aristocraat ogende trainer zal best zijn vak beheersen, maar op een WK irriteert die eentaligheid verschrikkelijk. Zelfs een simpele vraag in het Engels snapt Lippi niet. Het is dan hopen op een journalist in de zaal die als vertaler wil optreden. Want ook de perschef, nochtans al twintig jaar in dienst van de Italiaanse voetbalbond, spreekt alleen Italiaans.
In München is er vier uur voor de halve finale tussen Portugal en Frankrijk in en rond de Allianz Arena nog weinig animo. De arena zal vollopen, maar duidelijk is : dit WK ziet er na een nederlaag van Duitsland heel anders uit. Geen feesten meer in de straten, geen getoeter.
Donderdag 6 juli
Je slaat de Duitse kranten open en je ziet maar één vraag : doet Jürgen Klinsmann verder of niet ? Bild-Zeitung, dat Klinsmann een paar maanden geleden in de pan hakte, doet een rondvraag bij alle 23 spelers en zal uitpakken met een schreeuwerige kop en Klinsmann laten weten dat hij het zich niet kan veroorloven nu af te haken. Bild zal zijn lezers laten vragen een in de krant afgedrukt formulier te tekenen indien ze willen dat Klinsmann blijft. Het is de grootste Unterschriftenaktion aller Zeiten. Emoties schommelen nergens zo wild op en neer als in de sport.
In iedere sportuitzending op de televisie is het thema : doet Jürgen Klinsmann verder of niet ? Iedereen mag er zijn mening over geven. Ook moeder Klinsmann, die in haar bakkerij sinds en paar weken WM-Brot op de markt brengt. Theo Zwanziger, het andere opperhoofd van de Duitse voetbalbond, mag het nog eens komen uitleggen. Op de vraag of de bondscoach in Amerika kan blijven wonen en toch de Mannschaft kan voorbereiden op het EK van 2008 blijft hij op de vlakte. Maar zegt : “Klinsmann is iemand die zich op één zaak concentreert. Dat wil hij goed doen. Hij houdt niet van combinaties.”
Vrijdag 7 juli
In Berlijn wordt het logo onthuld dat voor het WK 2010 in Zuid-Afrika zal worden gebruikt. Het toont een zwarte, abstracte voetballer die een retro uitvoert. Groene, gele, rode en blauwe strepen vormen een achtergrond en geven het logo een zekere dynamiek. Zo moet duidelijk worden dat Afrika een continent is van pijn, maar ook van muziek en dans.
President Thabo Mbeki pakt uit met een gespierde uitspraak : “Wij zullen het meest succesrijke WK aller tijden organiseren en de apartheid overwinnen.” Maar achter die euforische kreten sluimeren veel problemen. Het logo is het enige dat voor het volgende toernooi al klaar is. Met de bouw van de nieuwe stadions moet nog net zo goed worden begonnen als met de renovatie van de andere arena’s. Tegen midden 2008 moet alles klaar zijn, maar dat lijkt niet haalbaar. Sepp Blatter blijft niettemin optimistisch. Hij spreekt van een aantal kleine haperingen en roept dat de FIFA met meer dan één miljard mensen achter Zuid-Afrika staat. Maar hij weet dat de wereldvoetbalbond zwaar zal moeten investeren in dit evenement.
Het is onwaarschijnlijk dat het WK in Zuid-Afrika nog eens hetzelfde enthousiasme zal doen losweken. Het toernooi gaat door in de winter, in sommige delen van het land regent het dan. Bovendien is het om zes uur pikdonker en blijft de criminaliteit een groot probleem. Toch zeggen enkele functionarissen die het toernooi in Duitsland hebben bezocht zich te willen inspireren op de public viewing die in Duitsland in iedere grote stad werd georganiseerd. Zo mag de zwarte bevolking, die zich geen ticket kan veroorloven, toch van de sfeer proeven. Zuid-Afrika loopt gebukt onder een werkloosheidscijfer van officieel 26 en officieus 40 procent. Het gemiddelde maandinkomen schommelt rond de 500 euro, het goedkoopste ticket kost 16 euro. En de erbarmelijke prestaties van de Zuid-Afrikaanse nationale ploeg wakkeren nu ook niet bepaald het enthousiasme aan. Maar omdat er volgend jaar in Zuid-Afrika verscheidene verkiezingen op het programma staan, kan dit een positieve invloed hebben. Het WK zal ongetwijfeld een thema zijn in de verkiezingsstrijd.
’s Avonds is er een Afrikaanse party in Berlijn. Journalisten die er naartoe willen moeten zich accrediteren. Later blijkt dat het feest niet doorgaat omdat er en zware storm over de hoofdstad raast. Zelfs de perszaal, ondergebracht in een grote tent, moet tijdelijk worden gesloten. President Mbeki zegt enthousiast te zijn over het toernooi in Duitsland. Hij roept dat Franz Beckenbauer na het WK naar Zuid-Afrika komt om te helpen. Met de helikopter ?
Zaterdag 8 juli
Tiens, Franz Beckenbauer, we wisten dat we iemand misten in dit WK-Journaal. Is er over hem nog iets te vertellen, heeft hij nog iets te melden ? Franz : “De fans zijn nach meiner Meinung de grote winnaars van dit WK.” Hij voegt eraan toe te hebben geconstateerd dat er onder de fans veel vrouwen zijn. Volgens politiemensen heeft ook dat voor een sfeer van zekerheid gezorgd : “In ons antiterreur-team zetten we heel graag vrouwen in, je merkt dat er dan altijd heel anders gereageerd wordt.”
Beckenbauer blijft het doodjammer vinden dat Duitsland de finale niet haalde : “Ik heb er zo van genoten om in die wedstrijd tegen Argentinië bondskanselier Angela Merkel in mijn armen te houden. Ik had dat heel graag nog een tweede keer gedaan. Maar de Italianen zorgden ervoor dat dit niet doorging. Ik zal hen dat nooit vergeven.”
Zondag 9 juli
Om twaalf uur ’s middags presenteert de Duitse nationale ploeg zich nog eens aan de fans. Aan de Brandenburger Tor is de toevloed van supporters niet te stoppen. Op die plaats die vroeger de stad verscheurde, gaat heel het land nog maar eens uit het dak. Geen stad die meer van het WK profiteerde dan de hoofdstad. Echte Berliners werden ontroerd bij het zien en beleven van al die opspattende euforie, bij het aanschouwen van al die supporters die zingend en dansend door de Friedrichstrasse trekken, nog een plaats die herinnert aan vroeger, aan de splitsing tussen communisme en kapitalisme. De zwarte geschiedenis wordt niet zomaar uit het geheugen gebrand. Nu heeft ook Berlijn een nieuw zelfbeeld. Zonder de racistische opspattingen waar voor het toernooi voor werd gevreesd. “Het is de eerste keer sinds de val van de Muur dat we kunnen tonen dat Berlijn echt een bruisende metropool is”, roept burgemeester Klaus Wowereit. Dat smaakt naar meer : Berlijn heeft zich kandidaat gesteld voor de finale van de Champions League, ontvangt in 2009 het WK atletiek en droomt van de Olympische Spelen van 2016. Over een andere, bittere kant van de stad spreekt de burgemeester niet : in deze stad zonder industrie zijn er in Oost-Berlijn nog altijd mensen die geen bed hebben om te slapen.
Rond elf uur ’s avonds valt in het Olympiastadion van Berlijn, nog een plaats met een bewogen verleden, het doek over dit evenement. Wat blijft zijn de herinneringen aan een gigantisch feest, aan een land met een nieuwe identiteit, aan vrijheid en blijheid, aan een verbroederingsfeest tussen culturen. Dertig dagen was de wereld te gast bij vrienden. Deze slogan wil Duitsland behouden. Als principe. Maar vooral : als signaal voor een wereld van vrede en tolerantie.
JACQUES SYS
