Kampioenen met monopolie

In Duitsland, Frankrijk, Italië en Oostenrijk moeten de voetbalfans lijdzaam toezien hoe één club de competitie domineert. En de vooruitzichten zien er niet bijster goed uit voor de tegenstanders van die supermogendheden.

Ten laatste eind deze maand trekken de Europese mastodonten Bayern München en Juventus zich weer op gang en ze zijn niet van plan om hun grip op de Bundesliga en de Serie A te lossen. Net als PSG en Red Bull Salzburg heersen ze als dictators en slagen ze erin om elke revolutie neer te slaan. Hoewel ze de macht op democratische wijze veroverd hebben, is hun dominantie niet minder controversieel. Juventus zit intussen aan negen opeenvolgende scudetti, Bayern zegevierde acht keer op rij, Red Bull Salzburg mag zich al zeven seizoenen na elkaar Meister noemen en PSG won zeven van de laatste acht kampioenschappen. In Schotland is het gepeupel al lang overgeleverd aan de grillen van Celtic en Rangers – de twee clubs hebben elk ooit al een reeks van negen titels op rij neergezet – maar in topcompetities als Frankrijk, Italië en Duitsland krijgen ze voor het eerst te maken met het fenomeen.

Waarin schuilt het gevaar als een ploeg de rest onderwerpt? Volgens de uncertainty-of-outcome-hypothese blijven de mensen belangstelling hebben voor een sport als de uitkomst onzeker is. Om het evenwicht te bewaren tekenden de Amerikanen dus een competitiemodel uit met salary caps, drafts en een evenredige inkomstenverdeling tussen de rijkste en armste franchises. ‘In Amerika hebben ze een andere kijk op het sportgebeuren dan in Europa. Daar moet het in elk geval spannend blijven’, zegt sporteconoom Trudo Dejonghe. ‘In het Europese voetbal kun je de uitkomst van een competitie van ver zien aankomen. En wanneer een kleine club onverwacht kampioen wordt, krijgen mensen het gevoel dat voetbal een onvoorspelbare sport is. Maar op de lange termijn zijn het meestal de clubs met het meeste geld die winnen.’

Hoe zit het in de landen waar één club de plak zwaait?

JUVENTUSSHOW

In Italië is de situatie zo schrijnend dat veel Juventushaters, die zo’n vijftig procent van de Italiaanse voetbalfans vertegenwoordigen, zich op de madonna beroepen om de alleenheerschappij van de Oude Dame te beëindigen. In het seizoen 2017/18 leek de troon van Juve nochtans te wankelen toen Napoli op amper vier punten van de titel strandde. ‘Met de komst van Cristiano Ronaldo twee seizoenen geleden heeft Juventus iedereen de illusie ontnomen dat een andere club kampioen zou kunnen worden’, denkt Bruno Maiorano van de krant Il Mattino. ‘

De financiële slagkracht van Juventus is inmiddels zo groot dat het met gemak kan opbieden tegen buitenlandse clubs die de absolute toppers uit de Serie A proberen weg te halen. Zelfs een club als pakweg Lazio staat met de rug tegen de muur wanneer Juventus komt aankloppen voor een speler. ‘Zolang ze forse transferbedragen kunnen betalen, zal de concurrentie haar beste spelers aan Juventus blijven verkopen’, verklaart een Milanese spelersmakelaar. ‘Zeggen dat Juventus de markt controleert is overdreven, maar het heeft genoeg invloed om spelers te overtuigen om naar Turijn te komen. En met Ronaldo hebben ze een bijkomend argument.’

In Italië zijn veel specialisten ervan overtuigd dat Inter de afstand met Juventus komend seizoen kan dicht rijden. En evenveel kenners zijn van mening dat een billijke verdeling van de televisiegelden de Serie A een nieuw elan zou kunnen geven.

KRUIMELS

De verregaande dominantie van PSG heeft alvast aangetoond dat de uncertainty of outcome geen invloed heeft op de toeschouwersaantallen en de kijkcijfers. In Frankrijk staan de mensen nog altijd te drummen om Neymar, Kylian Mbappé en Angel Di María live aan het werk te zien en de fans van de traditionele topclubs hebben er zich bij neergelegd dat de eerste plaats niet binnen handbereik ligt. ‘De Franse clubs hebben PSG nodig’, aldus Gauthier Ganaye, executive president van KV Oostende en in het verleden actief bij Nice en Lens. ‘Dankzij de Europese resultaten van PSG komt er een dag dat Frankrijk vier clubs zal mogen afvaardigen in de groepsfase van de Champions League.’

Het Franse voetbal betaalt er wel een zware prijs voor: zodra de bal begint te rollen, valt de spanning helemaal weg. De Parijzenaars zijn zo sterk geworden dan de andere clubs hun jonge talenten moeten verhandelen om langs de kassa te passeren en de illusie te wekken dat ze niet voor de kruimels spelen. Melisande Gomez van L’Équipe erkent dat PSG een zegen is voor Frankrijk, maar ze ziet ook dat de hoofdstedelingen niet van vandaag op morgen van hun troon gestoten kunnen worden. ‘We dachten dat PSG als een locomotief zou fungeren. Dat ze af en toe achterom zouden kijken en de andere clubs zouden meetrekken. Maar zover is het nooit gekomen.’

De verhoudingen zijn intussen op een dusdanige manier scheefgetrokken dat er amper animo is rond PSG-Marseille. De laatste zege van OM dateert al van november 2011. ‘De Franse clásico heeft op sportief vlak zijn aantrekkingskracht verloren’, bevestigt Gomez. ‘Het is niet meer hetzelfde als in de periode toen ze sportieve rivalen waren. We proberen dus nieuwe rivaliteiten, zoals die tussen Lyon en Marseille, in de picture te zetten. Die clubs strijden wel met gelijke wapens.’

WIR SIND WIR

Hét antwoord op de vraatzucht van Bayern München is RB Leizpig. Het wordt in heel Duitsland verguisd omdat de club van kop tot teen geassembleerd werd door Red Bull, maar ze komen wel als enige in opstand tegen de monopoliepositie van Bayern. Schalke 04 en Bayer Leverkusen zijn underachievers, die hun volledige potentieel niet benutten. En clubs als Hamburger SV, Werder Bremen, Stuttgart en Wolfsburg komen al lang niet meer in aanmerking voor de titel. No way, no chance, no money. Borussia Dortmund lijkt dan weer verlamd door het bijna-bankroet van 2005, dat de club bijna van de voetbalkaart veegde. ‘Bij Dortmund zijn ze niet gelukkig met de situatie. Wat hebben ze eraan om best of the rest te zijn?’, zegt Thomas Hennecke van Kicker. ‘Dortmund zal over enkele jaren nog eens als eerste eindigen, maar het komende decennium wint Bayern minimaal acht titels. Ik zie voor Dortmund maar één optie om Bayern te counteren: het beleid omgooien en financiële risico’s nemen. Dus duurdere spelers halen en hogere lonen betalen. Na hun slechte ervaringen in het begin van de jaren 2000 is de kans echter bijzonder klein dat ze opnieuw zullen gokken.’

Eigenlijk speelt Bayern in zijn eigen Bundesliga. Met een businessmodel dat niet veel aan de verbeelding overlaat: neem geen geld aan van buitenstaanders. Duitsland blijft de belangrijkste afzetmarkt van Bayern, maar een zestal jaar geleden besliste het management om de wereld te veroveren. Sinds 2014 staat er dus elke zomer een buitenlandse tournee op het programma en dankzij de toegenomen naambekendheid kan het zijn merchandising overal in de wereld slijten. Dat verklaart meteen waarom ze vorig seizoen een omzet draaiden van 750 miljoen euro en al 27 jaar op rij winst maken. Duitse voetbalfans hebben wellicht heimwee naar het tijdperk waarin FC Bayern kreunde onder de drama’s en schandalen en FC Hollywood werd genoemd. En ze stellen zich vragen over de enorme kloof die er gaapt met de zeventien andere clubs uit de Bundesliga. Is het wel gezond voor de competitie dat ze zo dominant zijn? Het antwoord daarop is terug te vinden in de lijfspreuk van Bayern, Wir sind wir. Of de Beierse variant Mia san Mia. We zijn wat we zijn.

OOSTENRIJKSE HUB

De zeven titels die Red Bull Salzburg sinds 2013 won, verdoezelen een gênant probleem: dat van een paar honderd hardcorefans die niet begrijpen waarom de club elke winter en zomer zijn sterkhouders laat vertrekken. Het plan van Red Bull werkt niettemin perfect. In Oostenrijk valt de erfgenaam van Casino en Austria Salzburg elk seizoen in de prijzen en in vijf jaar tijd ontving de club ruim 200 miljoen euro aan transfergelden. Maar Salzburg is niet meer dan een hub waar jonge spelers gestald worden om snel door te verkopen. ‘Op een dag zal dat systeem oververhit raken en dan moet er een nieuwe Oostenrijkse kampioen opstaan’, denkt Christian Mayr, voetbalredacteur van ’s werelds oudste krant Wiener Zeitung. ‘Zonder het uitbreken van het coronavirus zou LASK wellicht kampioen geworden zijn.’

In afwachting dat traditieclubs Rapid Wien en Austria Wien weer boven water komen, probeerden de voetbalbobo’s het evenwicht in het Oostenrijkse voetbal te herstellen door een nieuwe format te introduceren. Mayr: ‘Twee seizoenen geleden werd de competitie uitgebreid naar twaalf teams. Na 22 spelrondes worden de punten door twee gedeeld en krijgen we play-offs met zes teams die twee keer tegen elkaar uitkomen in een Meisterrunde. Het opzet is geslaagd, want nu is er tenminste spanning tot het einde van het seizoen.’

MACHTSWISSEL

Terwijl Oostenrijk opgescheept zit met één despoot, vond er in buurland Zwitserland een opvallende machtswissel plaats. In 2018 maakte Young Boys Bern namelijk een einde aan de regeerperiode van FC Basel, die acht jaar had geduurd. De titel van de Young Boys, de eerste in 32 jaar, mocht volledig op het conto geschreven worden van Sportchef Christoph Spycher. De voormalige Zwitserse international tekende bij zijn komst halfweg 2016 een nieuwe strategie uit voor de club en dat resulteerde afgelopen seizoen in een derde titel op rij. ‘In Zwitserland was iedereen blij dat we Basel hadden verslagen’, aldus Spycher. ‘Maar na onze derde titel hebben we veel sympathie verloren. Wij worden nu door iedereen opgejaagd en alle fans willen dat we afgestopt kunnen worden.’

Zijn de drie titels van de Young Boys de voorbode van een dominantie zoals die van Basel? Zo’n vaart zal het allicht niet lopen. Tijdens zijn succesperiode kon Basel zijn achtervolgers op budgettair vlak overklassen omdat het vier keer rechtstreeks geplaatst was voor de poulefase van de Champions League. YB Bern van zijn kant zal telkens een paar voorrondes moeten overleven voor het aanspraak kan maken op de jackpot. De financiële impact van een landstitel is bijgevolg niet meer zo groot als voorheen.

Door de financiële problemen van FC Basel, waar eigenaar Bernhard Burgener zijn portemonnee dicht houdt, kunnen clubs als Sankt-Gallen of FC Zürich zich in het spoor van de Young Boys nestelen. Of misschien verschijnt de 27-voudige kampioen Grasshopper Club Zürich, dat onlangs overgenomen werd door een Chinese zakenman die banden heeft met Jorge Mendes, weer op het voorplan? ‘Ik ben vooral benieuwd naar promovendus Lausanne’, klinkt het bij Dominic Wuillemin, journalist bij de Berner Zeitung. ‘De club is eigendom van chemiereus INEOS en ze hebben net een nieuw stadion gebouwd. Als er één ploeg is die de komende jaren gelijke tred zou kunnen houden met Young Boys, dan is het Lausanne.’