Louis van Gaal heeft anderhalf jaar na zijn aantreden bij Manchester United in Engeland zijn aura van voetbalmessias verloren. ‘In zijn speelwijze zou zelfs Eric Cantona niets voor elkaar krijgen.’

Als David Beckham geflankeerd door beveiligers en een gevolg van pr-dames zaterdagmiddag als laatste Old Trafford verlaat, heeft Paul Scholes het stadion allang via een zijdeur verlaten. Zelfs voor een benefietduel ten bate van Unicef laat de oud-speler van Manchester United zich niet verleiden tot een optreden in de schijnwerpers. Net als vroeger laat hij Beckham, de glamourboy van de Class of ’92, het vuile werk opknappen.

Voetballen kan Scholes nog altijd. Voor het oog van Sir Alex Ferguson, die voor het eerst sinds zijn afscheid in de zomer van 2013 terugkeert in de dug-out als gelegenheidsmanager, en ruim 75.000 toeschouwers was hij te midden van de voormalige sterren Ronaldinho, Patrick Kluivert, Clarence Seedorf en Luis Figo met afstand de beste.

Generaties fans kenden zijn stem amper. Scholes liet zich nooit interviewen. Gel, haarbandjes, hippe clubs, sportauto’s en nog snellere vrouwen waren niet aan hem besteed. Als Ryan Giggs of Rio Ferdinand ergens in de stad de bloemetjes buitenzette, zat hij thuis op de bank voetbal te kijken. Spreken deed een van de beste Engelse middenvelders ooit publiekelijk alleen met zijn voeten.

In de kleedkamer zorgde dit imago van grote zwijger voor hilariteit. Roy Keane had de naam over de scherpste tong van Groot-Brittannië en Ierland te beschikken, Scholes kon zich achter gesloten deuren met hem meten. Het grote publiek merkte dit pas een jaar na zijn pensioen. In de zomer van 2014 verbond hij zich als pundit aan televisiestation BT. Vlammende schoten maakten plaats voor steenharde analyses.

Zijn entree op de buis viel toevallig samen met de komst van Louis van Gaal, die zich meteen mocht verheugen in diens interesse. Scholes leek een hoge bloeddruk te krijgen van de defensieve stijl van de Nederlander. Vooral het gebruik van het woord ‘filosofie’ ontlokte hem kriebels. De Britse analist heeft de temperatuur inmiddels opgedraaid. Na een vrijwel doelpuntloze maand oktober prees hij Van Gaal het graf in. United was volgens hem ‘briljant’ gedrild om de boel achterin dicht te houden en op balbezit te spelen. ‘Maar het moeilijkste is om een team te leren doelpunten te maken, om creatief te zijn, om spelers de vrije hand te geven zodat ze zelf oplossingen kunnen vinden’, zei hij.

Om te vervolgen: ‘Dit is geen team waartegen je graag speelt maar evenmin één waarvan je graag deel zou willen uitmaken. Er ontbreekt creativiteit en er wordt geen risico genomen. Het lijkt alsof Van Gaal niet wil dat spelers een mannetje voorbijgaan en scoren. Ik heb met een paar fantastische spitsen gespeeld, maar geen van hen zou in dit team uit de voeten kunnen. Voor een aanvaller is het enorm lastig. Voorzetten van de zijkanten krijg je niet. Middenvelders zoeken je niet, kijken niet of je de vrije ruimte in sprint.’ En: ‘In mijn beleving heeft United geen filosofie nodig. De fans willen aanvallend voetbal zien en goals. Dat is de Manchester United Way.’

De zweepslagen van Scholes die liefst 718 keer het beroemde rode shirt droeg, voelt Van Gaal indirect. Op dinsdag 3 november gebeurt er iets vreemds. Als Wayne Rooney zich klaarmaakt voor de aftrap van het Champions Leagueduel met CSKA Moskou, schreeuwen duizenden fans achter hem: ‘Attack, attack, attack.’ Nooit eerder lieten ze hun afkeuring blijken nog voor de bal rolde.

En dat terwijl de magie van Old Trafford zich normaliter openbaart bij Europese wedstrijden. Het stadion krijgt onder kunstlicht iets onheilspellends. De shirts lijken in brand te staan. Het veld neemt in omvang toe. Het lawaai van de Stretford End, de fameuze tribune, krijgt orkaankracht. De lucht oogt dikker, alsof er onweer op komst is. Thuisvoordeel krijgt dan een diepere betekenis. Maar niet op deze avond.

United wint het vierde groepsduel (1-0) en klimt dankzij de zege naar de bovenste plek in poule B, waarin PSV de tweede plaats bezet, maar de kritiek op de manager blijft hangen. Als Anthony Martial naar de kant moet om plaats te maken voor stormram Marouane Fellaini klinkt er gefluit en boegeroep. Van Gaal voelt zich genoodzaakt in de rust zijn spelers te kalmeren. Ze moeten zich niets aantrekken van de fans, zich afsluiten voor de miniopstand.

Na een thuisoverwinning op West Bromwich Albion (2-0) enkele dagen later reageert Van Gaal op het gemor. ‘Ik ben altijd blij met het publiek’, begint hij. ‘Zulke goede fans heb ik niet eerder meegemaakt. Ik ben ook blij met hoe ze reageerden tijdens het duel met CSKA. Je moet accepteren dat ze een eigen mening hebben. Al denk ik dat ze waren beïnvloed door Paul Scholes en wat de media vervolgens met zijn kritiek hebben gedaan.’

De supporters, zo vindt hij, moeten bij zichzelf te rade gaan. ‘We vielen 85 minuten lang aan. Als je dan ‘attack, attack, attack‘ roept, moet je misschien denken: is het wel goed om dat te doen? Maar zij willen laten merken dat we moeten scoren. Dat weet mijn moeder ook. En mijn oma.’ Van Gaal krijgt de lachers op zijn hand en wandelt opgewekt weg, maar lijkt niet te beseffen dat Scholes slechts verwoordt wat menigeen denkt.

ROBOTS

Stuart Mathieson staart op de perstribune van een nog verlaten Old Trafford in de verte. De journalist van de Manchester Evening News mag de club al twee decennia volgen. De grootste regionale krant van Engeland heeft van oudsher een sterke en innige relatie met de club sinds de oprichting in 1878. Hij is pas de vierde volger in ruim 130 jaar. De tweede verloor zijn leven tijdens de Munich Air Disaster, de vliegramp van 1958 waarbij de helft van de Busby Babes om het leven kwam. Ferguson waardeerde Mathieson. Jarenlang mocht hij de Schot elke ochtend bellen voor wat nieuws.

De komst van Van Gaal kon hem bekoren. ‘Hoe goed Ferguson ook was, het werd allemaal wat voorspelbaar’, vertelt hij. ‘We wisten wat hij ging zeggen. David Moyes, zijn opvolger, was gortdroog. Smaak noch kraak. Met Louis kwam er een frisse wind binnen. Eindelijk iets anders. Hij had de persoonlijkheid, het charisma, de ervaring en de arrogantie die passen bij United. En hij zorgde voor vernieuwing.’

Mathieson doelt op zijn spraakmakende persconferentie een paar dagen na het duel van vorig seizoen bij West Ham United (1-1). Van Gaal had zich geërgerd aan opmerkingen van trainer Sam Allardyce, begon een tactische verhandeling en deelde A4’tjes met tabellen erop uit aan de aanwezige pers. ‘Fantastisch. Hij vult de pagina’s vanzelf.’

Als de beleefheden zijn uitgewisseld, verandert Mathieson van toon. ‘Zijn persconferenties zijn nog steeds aardig, maar ik moet over het vertoonde spel schrijven. Als ik eerlijk mag zijn: ik vind het vreselijk saai. Geestdodend. In zijn eerste jaar had ik er nog wel begrip voor. Hij moest de ploeg van de grond af opbouwen, een fundament neerzetten. Louis heeft veel geld uitgegeven, ik begreep wat hij deed, maar een volgende stap heeft hij niet gezet.’

Dit pleziert hem niet. ‘Zijn voetbal wordt met de week moeilijker om naar te kijken. Ik volg het liefst een succesvolle ploeg. Dat is eenvoudiger. Ik wil dat United wint. In al die jaren heb ik Premier Leaguetitels verslagen en Champions Leaguefinales. Mooi voetbal, geweldige wedstrijden. Dat vind ik leuk. Maar ik kom niet meer naar het stadion met dezelfde spanning in mijn lijf. Dat is erg jammer. Ik had meer verwacht van Louis.’

Mathieson merkt dat het aura rondom de voormalige bondscoach verdwijnt. Het WK waarop hij Nederland onverwacht naar de derde plaats loodste, verblindt niet meer. ‘De mensen hebben niets tegen hem als persoon. Ze houden van zijn uitstraling en zelfverzekerdheid.’ Op zijn speech in mei bij een clubgala, zo geeft hij aan, kan Van Gaal nog wel even teren. Vooral zijn ‘pay attention to your manager‘ doet het nog altijd goed.

De liefde is niet oneindig. Mathieson: ‘Na de wedstrijd bij Crystal Palace (0-0, nvdr) ging ik met de trein vanuit Londen terug naar Manchester. In de restauratiewagen schoten een paar supporters me aan: ‘Stuart, waar gaat dit eindigen? We hebben onze buik ervan vol.’ Dat merk ik steeds vaker, terwijl uitsupporters amper kritiek spuien. Als zij beginnen met klagen dan moet je je zorgen gaan maken.’

Mathieson laat Van Gaal niet wegkomen door te wijzen op een mogelijk gebrek aan kwaliteit in de selectie. ‘In de winterse transferperiode hoeft hij niets te repareren. Waarom? Hij heeft 250 miljoen pond uitgegeven. Veel heel goede spelers zijn de revue gepasseerd. Met geld of investeringen heeft het niets maken. Het ligt aan zijn spelbenadering. Sla de statistieken er maar op na. United speelt de bal vooral breed of terug.’

Een aankoop van een superspits ziet Mathieson niet zitten. ‘Ik zou Martial graag in de punt zien’, gaat hij verder. ‘In plaats van Rooney. Maar of het helpt? Ik denk van niet, omdat hij de bal nooit zal krijgen. Daarom heeft Van Gaal Javier Hernández laten gaan; geen wereldtop maar wel dodelijk in de zestien, goed voor een doelpunt of vijftien per seizoen. Alleen komt United daar nooit.’

Ook teams van Ferguson vonden soms lastig het net, zoals in 1992. Net als destijds scoorde United recentelijk vier wedstrijden op rij niet. Mathieson: ‘Weet je wat Fergie toen deed? Hij haalde Eric Cantona. Die gaf de ploeg net dat beetje extra. Cantona was de slotenmaker die verdedigingen openmaakte. United werd dat seizoen kampioen. Van Gaal zoekt niet naar een slotenmaker. En dan nog. In zijn speelwijze zou zelfs Eric Cantona niets voor elkaar krijgen.’

Mathieson voorziet geen voortijdig vertrek van Van Gaal, al houdt hij een slag om de arm. ‘Het is afwachten. Ik zie hem in elk geval niet bijtekenen. Als zijn contract over anderhalf jaar afloopt, verdwijnt hij. En waarschijnlijk zonder prijzen. Zo zonde. Want Van Gaal heeft alles wat je verlangt van een toptrainer. Een verandering van tactiek zou helpen. Zodat de fans weer kunnen genieten. Nu lijken de spelers net robots.’

BUSBY WAY

Manchester United heeft het imago veel zogenaamde successupporters te trekken. Voor een klein deel klopt dit. Net als bij Barcelona, Real Madrid en Liverpool zijn de duurste plekken vaak bezet door rijke Aziatische toeristen en zakenlui die boven de kraag van hun Armanipak een net gekochte clubsjaal knopen. De meerderheid van de supporters, zeker op de Stretford End, zijn echter trouw als labradors en kennen de historie.

AdrianJones is een van hen. Als bewijs van zijn toewijding draagt hij een speldje op zijn revers waarop Sir Matt Busby Way prijkt, de straat waaraan Old Trafford ligt en waar hij nu op het trottoir staat. ‘Theatre of Dreams?’, stelt de late vijftiger retorisch. ‘Meer het Theatre of Funerals als je het mij vraagt.’ Een bulderlach volgt.

Net als de meeste supporters mag hij Louis van Gaal graag. Alleen zijn koppigheid staat hem tegen. ‘Luister’, begint Jones. ‘De filosofie van Matt Busby was om de arbeiders in deze stad te vermaken. Dit (hij doelt op de gesloten haven en de katoenfabrieken nabij het stadion, nvdr) was een gigantisch industriegebied met 80.000 werknemers. Die besteden hier hun enige vrije dag. Daarom is onze filosofie: scoren en mooi voetbal.’

Van Gaal laat tot zijn spijt die cultuur links liggen. ‘Alsof je naar opdrogende verf zit te kijken. Het wordt met de week vervelender. Paul Scholes had helemaal gelijk. Hij zei exact wat wij allemaal denken en speelde bovendien zelf hoe wij het graag zien. Bastian Schweinsteiger en Michael Carrick doen hun best om net als hij steekballen te geven, maar zijn niet de jongsten en de snelsten meer. Weg met dat risicomijdend gedrag. Zorg dat de voorhoede ballen krijgt.

‘Van Gaal hoeft van mij niet weg. Ik mag hem en waardeer hoe hij voor discipline in het veld heeft gezorgd. Maar hij moet een keer gaan luisteren. Anders kan het uit de hand gaan lopen.’ Zijn uitleg sluit aan bij de pragmatische kant van Unitedfans. ‘Ondanks al die investeringen mogen we nog niet de veters van Bayern München strikken… Het gebrek aan spektakel wringt. Er kan zomaar een opstand uitbreken. Hoe aardig wij hem ook vinden en loyaal wij ook zijn. En dan? Directeuren en eigenaars nemen in zulke gevallen afscheid van de trainer.’

STANDBEELD

Louis van Gaal roemde enige tijd geleden de Britse media. Anders dan hij in andere landen gewend was, onthielden ze zich van grof geschut. Dat wekte verbazing. De tabloids hebben de naam ongenadig hard te kunnen uithalen. Tot nu toe laten ze de Nederlander ongemoeid, wat hitsige koppen daargelaten. Van Gaal dankt die vriendelijke benadering, zo blijkt, voor een groot deel aan zichzelf. Door uitgebreid op vragen in te gaan, werpt hij de journalisten van de boulevardpers een kluif toe. Neil Custis, United- en Cityvolger voor The Sun: ‘Hij praat veel en heeft gevoel voor humor. Louis legt graag uit. De woorden mogen niet altijd in de juiste volgorde staan, maar de krant vult zich vanzelf. Ik mag hem ook echt. Vreemd dat hij in andere landen zo veel mensen tegen de haren in wrijft.’

Ondanks zijn lofzang schetst Custis een cynisch beeld. ‘Als Van Gaal nu vertrekt, zal niemand hem zich straks nog herinneren. Dan blijft alleen die eindejaarsspeech hangen. Maar ik ben ervan overtuigd dat hij in de komende achttien maanden iets teweeg gaat brengen. Of in elk geval een blauwdruk achterlaat voor de toekomst… Daar gelooft hij zelf in elk geval heilig in. Niet heel gek gezien zijn zelfvertrouwen en prijzenkast. Maar op dit moment is hij de man die saai voetbal naar Old Trafford bracht. Een standbeeld hoeft nog niet te worden besteld.’

* Geert Langendorff, de schrijver van dit artikel, is ook auteur van het boek ‘Different Cook, over een jaar Louis van Gaal in Manchester’.

DOOR GEERT LANGENDORFF* – FOTO’S BELGAIMAGE

‘De fans willen laten merken dat we moeten scoren. Dat weet mijn moeder ook. En mijn oma.’ LOUIS VAN GAAL

‘Dit is geen team waartegen je graag speelt maar evenmin één waarvan je graag deel zou willen uitmaken. Er ontbreekt creativiteit.’ PAUL SCHOLES

‘Op dit moment is Van Gaal de man die saai voetbal naar Old Trafford bracht. Een standbeeld hoeft nog niet te worden besteld.’ NEIL CUSTIS