De favoriet voor de bookmakers stelde op dit toernooi teleur in de eerste ronde, maar plaatste zich voor het eerst sinds 1996 wel weer voor een halve finale op een EK. Het verhaal achter deze wondere wederopstanding die helemaal niet zo verbazend hoeft te zijn.

Van de hel naar de hemel. Het leven bij de Duitse Mannschaft leek vorige week op een rodelbaan. Eentje op wieltjes, het is tenslotte zomer. Veel snelheid, veel bochtenwerk, soms de crash nabij, bijna uit de bocht, maar op het einde de vreugde om een snelle tijd. Lees de zege. Vorige week maandag stond plots het derde groepsduel tegen Oostenrijk voor Joachim Löw, die in 24 matchen nauwelijks drie keer verloor, in het teken van een mogelijk ontslag. De Duitse bondscoach heeft nog een contract tot 2010 maar het doorgaans goed geïnformeerde boulevardblad Bild en een toch serieuze kwaliteitskrant als de Frankfurter Allgemeine spraken al van een schaduwkabinet onder leiding van Matthias Sammer en nog wat gewezen Dortmunders. Zij stonden klaar om de stoel van Löw over te nemen. Dit was de eerste grote afspraak van Löw en hij leek ze gemist te hebben. Eén nederlaag, tegen Kroatië, was voldoende om het werk van vier jaar (twee jaar in de schaduw, twee jaar voor het voetlicht) in vraag te stellen, terwijl Duitsland voor het EK nog gold als de grote favoriet. Ook in Duitsland regeert de waan van de dag, de emotie.

Maar toen kwam Portugal, en de zege in Bazel, en vrijdagochtend, amper vijf dagen later dus, waren de wolken plots verdwenen en scheen de zon. Ook letterlijk, het was heet in Tenero – 29 graden in de schaduw – toen Löw even over halfeen de Bühne van het Centro Sportivo betrad. Nog net niet werd hij op applaus getrakteerd door de pers, maar de stemming was er wel een van grote jubel. Maandagochtend nog hadden ze geschreven dat hij geen plan B had als A niet werkte, nu werd zijn plan B, de 4-5-1-aanpak waarmee het creatieve Portugal quasi compleet monddood werd gemaakt, als geniaal afgedaan. Maar applaus voor hem, neen dat durfden ze (nog) niet. Dus werd het maar applaus voor de man die Löw koffie bracht … Löw bleef onverstoord.

Gebrek aan kwaliteit en ritme

Dat was de conclusie na drie (matige, gaf Löw vrijdag zelf ook toe) speeldagen in de eerste ronde.

“We hebben het wat hooghartig aangepakt”, klopten een paar spelers zich op de borst. Onzin natuurlijk, welke Duitser pakt een wedstrijd op een eindronde nu licht op? De Mannschaft werd gewoon geconfronteerd met haar beperkingen, zo leek het, ze kon haar op de aanval gerichte Tempospiel niet ontwikkelen bij gebrek aan kwaliteit.

U zegt? Op papier is die er, uiteraard. Deze ploeg werd twee jaar terug niet voor niets tijdens zijn Sommermärchen (zomersprookje), gedragen door het ook nu weer enthousiaste maar iets minder talrijk aanwezige publiek, derde op het WK met attractief voetbal. Maar de helden van toen sleepten zich nu de eerste paar wedstrijden door het toernooi. Of liever, leken zich te slepen, want iemand als Michael Ballack legde behoorlijk wat kilometers af. Net als zijn maatje centraal Torsten Frings. Maar ze misten scherpte en vinnigheid, kwamen vaak een stap te kort, zeker tegen de Kroaten. De Polen en Oostenrijkers hadden te weinig talent om dat af te straffen. In een sterkere groep was het misschien dodelijk geweest.

Doelman Jens Lehmann, bij Arsenal bankzitter, blunderde niet, maar straalde evenmin zekerheid uit. Wisselen kon Löw niet. Op aanraden van keeperstrainer Andreas Köpke liet hij een mogelijke doublure als Timo Hildebrand (Valencia) thuis, ten voordele van twee debutanten. Die keuze moest hij dus uitzweten en hopen dat Lehmann zou groeien in het toernooi. De coach hoorde de kritiek maar liet die overwaaien. Net als Van Basten vaart Löw blind op zijn assistenten. Als Köpke alle vertrouwen in Lehmann had, wat zou hij dan beter willen weten?

En zo was er in elke linie wel een speler met ritmeproblemen en onzekerheden, die moest groeien in het toernooi. Achterin was de leider van de verdediging op het WK, ChristophMetzelder, wel tijdig fit, maar hij had onvoldoende ritme in de benen. Dat moest hij tijdens het toernooi opdoen. Riskant.

Idem dito voor het centrale middenveld. Ballack was vorig seizoen lange tijd out met een enkelletsel en Frings kon bij Bremen vanwege allerlei blessures geen normaal seizoen afwerken. Zoiets kan een voordeel zijn. Van Ballack werd verwacht dat hij veel frisser aan het EK zou beginnen dan zijn collega-sterren, maar dat leek lang niet zo. Frings, tegen Oostenrijk ook nog eens geraakt aan de rib en daardoor out tegen Portugal, noch Ballack konden tempo ontwikkelen, de vrije trap tegen Oostenrijk was tot donderdag het enige grote aanvallende wapenfeit van de Chelseamiddenvelder.

Idem voorin: Klose werd drie matchen lang aan Gómez gekoppeld. Die laatste bleek zijn goeie vorm van de Bundesliga op internationaal niveau (nog) niet waar te kunnen maken, terwijl Klose er ook al geen goeie terugronde bij Bayern op had zitten (één goal maar). Bovendien speelde op de achtergrond ook een transferverhaal: Gómez, nu nog VfB Stuttgart, wordt gekoppeld aan … Bayern. Ten koste van … Klose? Klose heet mentaal dan ook nog eens heel broos te zijn. De topschutter van het vorige WK (5 goals) heeft elk seizoen wel van die dooie momenten, maar die duren bij hem wel héél lang. Kortom: de as die het twee jaar geleden wél waar kon maken, bleef hier lang in gebreke. Omwille van dat ritmeprobleem.

Gebrek aan flanken en verrassing

De onzekerheid over veel spelers in de as verplichtte Löw om daar voor alternatieven te zorgen, zodat hij in zijn selectie de flanken wat verwaarloosde. En dat speelde hem in de eerste ronde parten. Speelde Duitsland op het WK nog de tegenstander kapot door veel diagonale flankwissels en een snelle verticale balcirculatie, dan was het gebrek aan goeie flankspelers hier cruciaal in het falen tijdens de voorronde. Tegen Polen deed Bremenrechtsachter Fritz het niet slecht rechts op het middenveld, maar in de andere wedstrijden was het veel minder. De voor de start van het toernooi met een blessure uitgevallen Bernd Schneider werd aan die kant node gemist, want de vervangers haalden geen niveau. David Odonkor, die twee jaar geleden nog voor snelheid en verwarring zorgde, heeft bij Betis amper tot geen vooruitgang geboekt. De snelheid is er nog steeds, maar de voortzetting blijft afwezig.

Ook de linkerkant was sukkelen. Tegen Kroatië, dat net als Nederland en Rusland met veel positiewissels het middenveld moeilijk te voorspellen maakte, viel Bayernspeler Marcell Jansen pijnlijk door de mand. Voor Bayernvolgers geen verrassing, Janssen was ook al twee maanden geblesseerd en heeft het in Beieren niet makkelijk om aan de verwachtingen te voldoen. En dus kwam vanaf wedstrijd drie rechtspoot Lahm net als twee jaar terug opnieuw links te staan. Niet zijn favoriete positie, maar als het moest, dan moest het maar. Met Friedrich-Mertesacker-Metzelder en Lahm stond meteen de WK-verdediging er weer.

Ook linksmidden was een probleem. Hier heette het enigma BastianSchweinsteiger (zie kader). De back-up werd Lukas Podolski. Die kan er spelen, maar is geen flankspeler, Prinz Poldi is een doelpuntenmaker.

Spelers die met een individuele flits een wedstrijd kunnen openbreken, heeft Duitsland niet, tenzij je daar een vrije trap van Ballack in onderbrengt. Dat hoeft geen nadeel te zijn als de balcirculatie snel genoeg is om gewinnbringende Pässe te versturen en zo kansen af te dwingen. Maar die verrassing was er bij gebrek aan tempo drie wedstrijden lang dus niet. Een dubbele dekking op Ballack, die ook nog eens veel verdedigend werk moest opknappen, volstond om zand in de machine te gooien.

Gebrek aan bezielende coaching en tactisch inzicht

En dus schreef men donderdag, een paar uur voor de wedstrijd, al glimlachend het overlijdensbericht van bondscoach Löw. Twee jaar terug was een van de bezielers van de Mannschaft de energieke Jürgen Klinsmann. Net als Van Basten voor het toernooi in eigen land zwaar aangepakt door de media, maar op het toernooi mede de held van de natie.

Joachim Löw is een ander type. Mijn pols ging nooit boven de 60, zei hij na het strafschoppenduel tegen Argentinië twee jaar terug en wat toen nog leuk cool was, wordt hem nu plots verweten. Te weinig bezielende coaching, de groep deed maar wat.

Löw is de rustige analyticus, de man van: wat doen we in dit geval en wat als ons dat overkomt en wat is eventueel plan C? Dat uitgerekend hij tegen Oostenrijk naar de tribune werd gestuurd en de wedstrijd tegen Portugal vanuit een kamertje achter glas moest bekijken, is eigenlijk te gek voor woorden. Maar dat zijn analytisch denken en zijn verleden als Sportlehrer zich ooit tegen hem zouden keren op momenten dat het slecht ging, was niet moeilijk te voorspellen.

Löw liet het evenwel niet aan zijn hart komen en dokterde dinsdagmorgen na een flauwe maar verdiende zege tegen Oostenrijk plan B uit.

De 4-4-2 werd een 4-5-1. Voor één keer, klonk het vrijdag in de nabespreking, want de basis blijft het vorige systeem. Maar op deze manier konden de flanken dubbel bezet worden. En dat was nodig om de Portugese wingers Ronaldo– Simão en het oprukken van Bosingwa te stoppen. Bovendien werd het centrum goed dichtgehouden om de twee spelmakers Moutinho en Deco uit de match te houden. En het had ook nog eens als bijkomend voordeel dat Ballack zich iets offensiever kon uitleven en dus ‘opvallender’ kon spelen. Niet minder lopen, want met ruim twaalf km had hij nog het Duitse wedstrijdrecord.

Gedisciplineerd hield de Mannschaft zich aan de opdrachten. Bij momenten vonden ze hun naar voren gerichte passspel op de flanken terug – eerste doelpunt! – en bovendien scoorden ze ook nog eens uit standaardsituaties, al jaren een pijnpunt. Lehmann toonde zich zekerder, Metzelder organiseerde nagenoeg perfect, Schweinsteiger schudde een jaar leed van zich af, Klose scoorde.

De Mannschaft groeit … “Het doel is de finale”, zei Löw vrijdag nog eens duidelijk.

Vanuit de tribune zag hij afgelopen donderdag dat het goed was. Twee minuten voor tijd stak hij een sigaretje op.

Mister Cool. S

door peter t’kint