België-Zweden herleiden tot een duel tegen Zlatan Ibrahimovic is wat kort door de bocht, maar dat hij straks alle aandacht naar zich zal zuigen, daar kan u van op aan. Johanna Frändén, die hem al jaren op de voet volgt, geeft het toe: ‘Zlatan kan je betoveren.’
Vier jaar al woont ze in Parijs, Johanna. En daarvoor één jaar in Barcelona. Tussendoor ook al in Italië, zij het aanvankelijk in een andere functie. Al die tijd vooral met één doel: voor haar werkgever, het Zweedse Aftonbladet, de gangen volgen van Zlatan Ibrahimovic (34). Ze kent hem dus als geen ander, ook al was hun relatie er vaak een op gespannen voet. Zlatan en Aftonbladet, dat is water en vuur, sinds de krant ooit eens een portret van hem maakte, te weten kwam dat hij nog geen vast liefje had, en het stuk verpakte in de vorm van een contactadvertentie. Toen ze ook nog wat andere duistere kantjes uit zijn jonge persoonlijkheid belichtte, decreteerde Zlatan een boycot die jaren duurde.
‘Je kunt de man uit het getto halen, maar je kunt nooit het getto uit de man halen.’ (Uit Ik, Zlatan, verschenen bij Ambo)
JOHANNA FRÄNDÉN: ‘We hebben de neiging om te denken dat Zlatan volwassen is geworden. De ernstige Zlatan zoals ten tijde van die commerciële truc voor het wereldvoedselprogramma van de VN, met de tatoeages van vijftig namen op zijn bovenlichaam. Of de Zlatan die een speech houdt over kanker bij de uitreiking van de Zweedse Gouden Bal. Dan denken we: kijk eens naar Zlatan, zie hoe serieus hij is geworden. Maar dan doet hij iedere keer een maand later iets dat volledig ongepast is. Zoals die uitspraak over Frankrijk, dat dit een shit country is. Zlatan is ouder, maar heeft zijn streken nog niet verloren. De meeste wilde haren zijn weg, maar zijn zogenaamde arrogantie en onhebbelijkheid om echt niemand te vertrouwen, is er nog steeds. Zlatan speelt spelletjes, met iedereen, en nog steeds. Na die uitspraak over Frankrijk heeft hij één jaar niet met de Franse pers gesproken, tot onlangs bij zijn afscheid. Dat is voor mij nog altijd een teken van onvolwassenheid. De fundamentals zijn niet veranderd. Boycots, arrogantie, de neiging om ploegmaats en journalisten af te blaffen, … Het is er allemaal nog steeds. (doet hem na) ‘Voor wie werk je? Voor L’Equipe TV? Waarom heb je een handcamera bij? Is dat een budgetzender soms? Denk jij dan echt dat ik tegen budget-tv iets ga zeggen?’ Ooit zei hij tegen een tv-presentator: ‘Man, jij ruikt wel héél slecht.’
‘Het interessante aan Zlatan is dat hij voor niemand een uitzondering maakt. Hij kan mij nog steeds na al die jaren straal voorbijlopen alsof ik lucht ben. Maar áls je met hem spreekt en hij goedgezind is, grijpt hij je en betovert hij je. Fascinerend. Ik kan na al die jaren nog steeds geflatteerd worden door hem. En haast iedereen heeft die ervaring, dat heeft niks met romantiek of zo te maken. Je voelt dat hij je ziet. Heel vreemd.
‘Verder dan contact na de wedstrijd gaat het nooit, zelfs niet na al die jaren. Dat is goed, ik zal nooit denken: kan ik dit schrijven of kan dat onze band schaden? Zlatan laat niemand tot zijn leven toe, ik denk niet dat er de laatste tien jaar nog iemand toegang tot hem kreeg. Zelfs de schrijver van zijn biografie (David Lagercrantz, nvdr), die toch uren met hem spendeerde, moest zelf het etentje betalen toen hij met Zlatan op restaurant ging. Maar ik denk dat hetzelfde geldt voor Messi of Ronaldo. En Zlatan is van hun niveau.
‘Hij is nog voor een deel omringd door vrienden van vroeger, dat weet ik, maar je ziet ze niet zoveel. Soms zet hij ze samen op een vliegtuig en huurt hij de vleugel van een hotel voor hen af. Maar als hij op vakantie gaat en je ziet foto’s verschijnen, is hij vaak in het gezelschap van ploegmaats of spelers van de nationale ploeg. Ex-spelers, ex-ploegmaats, en een paar vrienden van hier. Ik denk niet dat hij nog met veel vrienden uit Rosengard (de buurt waar hij opgroeide in Malmö, nvdr) rondhangt. Die buurt… Het is een beetje het Zweedse Molenbeek. Problematisch.’
DE HOLLANDE IN ZLATAN
‘Soms ga ik er misschien te hard tegenaan. Ik weet het niet, dat is iets wat ik van jongs af aan al heb. Mijn vader gedroeg zich als een kwaaie beer als hij dronk, en de hele familie werd bang en smeerde ‘m. Maar ik ging op hem af, man to man, en ik schreeuwde. Ik brulde dingen als: ‘Hou op met drinken!’ Hij werd uitzinnig. Het was soms een enorm tumult. De hele flat dreunde. We vochten nooit met elkaar. Hij had een groot hart. Hij zou voor me door het vuur gaan. Maar eerlijk gezegd, ik was bereid erop te slaan.’ (Uit Ik, Zlatan).
JOHANNA: ‘Zlatan verzorgt heel goed de mensen om wie hij geeft. Maar die grosse tête van hem… Toen hij naar Parijs kwam, zei hij: ‘Ik weet niet veel van de Ligue 1, maar de Ligue 1 weet ongetwijfeld veel over mij. Daarna deed hij er alles aan om aan dat beeld te beantwoorden. De eerste twee jaar was er constant passie, in alles. In zijn derde jaar kende hij veel fysieke problemen, was hij nooit op zijn best en was zijn vorm best zwak. Toen was er van zijn kant toenadering. Het gaat goed, zei hij altijd, maar iedereen zag dat hij ons wat probeerde wijs te maken. Het ging niet goed, zijn timing was slecht, zijn spel nergens. Met zijn manier van spelen kan hij niks verbergen. Er zijn spelers met andere kwaliteiten, die toch nog kunnen presteren als ze maar negentig procent zijn. Zlatan niet. Hij moet honderd procent zijn, maar hij was dat nooit, een heel jaar lang niet. Zijn schorsing voor de uitspraken over Frankrijk en de scheidsrechters deed hem verder van zijn voetstuk vallen. France Football zette hem op de cover met de woorden: Qu’il parte. Dat heeft hem gekwetst, weet ik.
‘Ook binnen PSG was zijn statuut veranderd. Javier Pastore is als voetballer voor mij een zeer groot mysterie. De ene keer kan hij briljant zijn, maar vervolgens kan hij weken lang verschrikkelijk spelen. Wel, Pastore was de eerste die Zlatan openlijk in vraag stelde. Die was al een aantal wedstrijden zeer slecht en aan het klagen en plots kwam Pastore vragen stellen. Dat was voor mij een signaal dat de kleedkamer toen tegenover hem ook veranderde.
‘Het voorbije seizoen was er eentje waarin hij alles opnieuw goedmaakte. Binnen het Franse voetbal is OM nog steeds de grootste ploeg. Zeker qua supporters. Maar Zlatan heeft wel de grootste naam, ondanks al die sterren in Parijs. Dat hij een guignol heeft en deel uitmaakt van die satirische poppenshow, zegt alles. Zeven of acht Fransen op tien weten wie Zlatan is, dat is ongelooflijk. In 2012 won François Hollande de presidentsverkiezingen, maar na Hollande was Zlatan de man over wie in de Franse pers het meeste verscheen. Zelfs mijn Russische pianolerares kent Zlatan. Ze weet niks over voetbal, weet niet voor wie hij speelt, maar ze kent wel de figuur.’
DE CAPELLO IN ZLATAN
‘Af en toe verscheen Capello ook en die is nu eenmaal zoals hij is. ‘Ik krijg Ajax wel uit je lijf gebeukt’, zei hij. ‘Ik wil die Hollandse stijl hier niet. Tiktakken, een-tweetjes, verzorgd technisch spel. Door een hele ploeg dribbelen. Ik doe het liever zonder die dingen. Ik heb doelpunten nodig. Snap je? Je moet Italiaans leren denken. Je moet killersinstinct krijgen.’ Dat proces was bij mij al op gang gekomen, maar ik beschouwde mezelf toch niet als een echte goalgetter, ook al speelde ik in de spits. Ik was liever de man die alles kon, en er zat nog altijd veel van het straatvoetbal op het binnenplein bij mijn moeder en veel ‘showtime, showtime’ in mijn hoofd. Maar onder Capello veranderde ik.’ (uit Ik, Zlatan, over zijn periode bij Juventus)
JOHANNA: ‘Zlatan works like crazy. Dat vergeten mensen soms. Iedereen die je over hem spreekt – zij het ex-ploegmaats, trainers of mensen die geregeld in de coulissen van PSG of zijn andere ploegen komen – zegt hetzelfde: Zlatan beult zich af om zijn voetbal te perfectioneren. Zijn manier van leven is echt gericht op voetbal. Hij drinkt niet, gaat slechts uit wanneer hij het zich echt kan permitteren. Hij bedriegt nooit, echt niet. Misschien heeft vorig seizoen er een beetje mee te maken, heeft dat hem getriggerd. Ronaldo doet exact hetzelfde, dat heb je nodig om overeind te blijven. Dat is het grootste verschil met het voetbal in de jaren negentig, denk ik. Het is nu zo intens en zo professioneel, dat het niet anders meer kan. Wat Paul Gascoigne vroeger deed, lukt nu niet meer. De vraag is nu misschien, nu hij PSG verlaat: wat zit er nog in? Zijn talent, gecombineerd met zijn leeftijd en ervaring, is goed genoeg om superieur te zijn in de Ligue 1. Wellicht niet meer voor Engeland, Spanje, of Duitsland, maar in Frankrijk zeker.
‘Veel Zweden bewonderen hem wel. Ik ook? (denkt na) Ik sta te dicht bij hem om die bewondering nog te hebben. Ik ben wel blij dat hij onlangs op zo’n vrolijke noot is kunnen eindigen. Dat hij – eindelijk – eens een farewell game kreeg. Zlatans zomers waren tot dusver allemaal hectisch. Hij heeft nog nooit een wedstrijd gehad waarin hij afscheid van zijn publiek kon nemen. Dat verdiende hij. Nu, ik denk, achteraf gezien, dat hij nog wel een jaar in Parijs had willen blijven, maar de club wilde niet. In plaats van spelletjes te spelen, en rond de pot te draaien, was Zlatan volwassen genoeg om te zeggen: misschien vinden ze me te oud en willen ze geen risico meer nemen, laat het ons maar op deze manier doen. Nu leek iedereen een winnaar. Zlatan wilde nog dolgraag de CL winnen, maar blijkbaar besliste PSG dat het niet kon. En ik zie nu niemand uit de top acht, top tien in Europa Zlatan nog nemen. Dat risico willen ze niet lopen. Naar Abu Dhabi of China zie ik hem niet gaan. Amerika wel, maar dat project van Beckham in Miami, dat is pas voor 2018, neen? Er moet dus nog iets tussenin.’
DE ZWEED IN ZLATAN
‘Soms waren we ballenjongens bij de wedstrijden van het eerste. Op een keer speelde Malmö tegen IFK Göteborg. Mijn ploeggenoten werden helemaal gek en wilden handtekeningen van de sterspelers, vooral van iemand die Thomas Ravelli heette en die kennelijk de grote held was na een paar gestopte penalty’s op een WK. Ik had tot die tijd nog nooit van die gast gehoord. Ik wil me niet belachelijk maken. Ik had dat WK natuurlijk ook gezien. Maar hé, ik kwam uit Rosengard. Die Zweden konden me geen moer schelen. Ik was altijd voor Brazilië, voor Romário, en Bebeto en zo. Het enige wat me aan die Ravelli interesseerde was zijn broek. Ik vroeg me af waar ik er zo een kon jatten.’ (Uit Ik, Zlatan)
JOHANNA: ‘Hoeveel Zweed er in hem zit? (Zlatan heeft een Bosnische vader en een Kroatische moeder van Albanese afkomst, beiden ontmoetten elkaar in Zweden, nvdr) Zweden is een land van migratie, een flink deel van onze bevolking komt uit andere landen. Heel veel uit ex-Joegoslavië. Met de eerste golf in de jaren zestig en zeventig, kwam ook de vader van Zlatan. Een tweede golf was in de jaren negentig, met de oorlog in de Balkan, en nu komen er veel mensen uit het Midden-Oosten. Wat is traditioneel Zweeds? Misschien het vermogen om hard te werken. Dat associeer je wel met Zweden. Je job goed doen, niet bedriegen, je lichaam verzorgen, … Zlatan leefde tot zijn negentiende in Zweden, maar in zijn boek lees je inderdaad dat zijn band met Zweden er nauwelijks was. Hij leefde vooral omringd door migranten, zijn ouders spraken thuis geen Zweeds, hij wist amper wat van het Zweedse voetbal, … Misschien veralgemeen ik nu maar een typische Balkanmanier van leven is drinken, roken en niet voor je lichaam zorgen. Dat doet hij niet. Daarin is hij heel beslist.
‘In zijn spel merk ik ook een zachte evolutie naar teamplayer, toch wel. Zo was hij vroeger niet. Hij dribbelde vroeger altijd, maar zo is hij niet meer. Zeker niet bij de nationale ploeg. Hij is ook een echte leider geworden, die ervoor zorgt dat iedereen zich goed voelt. Alle Zweedse jonge internationals hadden hem vroeger als idool, ze namen zelfs foto’s met hen.
‘Binnen de nationale ploeg gedraagt hij zich als een ambassadeur. Al jaren. Hij is betrokken bij alle projecten, niet alleen commerciële, ook sociale. Hij zorgt ervoor dat nieuwe spelers goed worden opgevangen. Intern zegt hij wellicht wel wie hij denkt dat er moet spelen, en af en toe ook wel eens op persconferenties, dan zegt hij wie in zijn ogen een goeie keuze zou zijn. Maar naar buiten uit zal hij nooit de keuze van de trainer in twijfel trekken.’
DE CANTONA IN ZLATAN
‘Zeg’, zei Guardiola. ‘Hier in Barcelona staan we met beide benen op de grond.’ ‘Sure’, zei ik. ‘Fine.’ ‘Dus hier komen we niet met Ferrari’s of Porsches naar de training.’ Ik knikte, maakte geen stennis, zo van: wat gaan mijn auto’s jou verdomme aan? Maar ik dacht: wat wil hij? Wat wil hij me duidelijk maken?’ (Uit Ik, Zlatan)
JOHANNA: ‘Als de zaken niet goed gaan, kan hij de boel wel eens op zijn beloop laten. Daar wordt hij vaak genoeg voor bekritiseerd. Tegelijk maakt hem dat voor veel Zweden ook tot held. De jonge Zweden tenminste. Dat maakt hem jong, wat baldadig. Het is een beetje de attitude van die hele look at me-generatie, met hun selfies en instagramgedrag. Hij vertegenwoordigt dat. Uiteraard heeft hij al genoeg gepresteerd om dat af te dwingen. Op die manier is hij ook een symbool voor de jonge migranten in Zweden. Mijn vader is een zestiger en ook geïnteresseerd in voetbal, maar dat deel van de voetballer vindt hij maar niets. Dat is niet typisch Zweeds, niet hoe je in zijn ogen moet spelen. Wat jullie coach altijd herhaalt: tous ensemble, iedereen samen. Daarvoor is Zlatan niet bescheiden genoeg.
‘Ik hou daar zelf ook wel van, van dat kantje. Zoals ik indertijd ook wel hield van Eric Cantona. Die mannen steken erbovenuit, zijn briljant. Maar ik snap ook dat het vervelend kan zijn. Ook voor trainers, denk ik. Wat zeg je tegen Zlatan als hij drie wedstrijden na elkaar niet scoort? Andere spelers kunnen dan wat terugvallen op andere kwaliteiten, Zlatan niet. EdinsonCavani is soms ook shit als hij niet scoort, maar dan begint hij te jagen op de bal en hard te werken. Zlatan zou dat ook kunnen, maar doet dat niet. Hij wil al zijn energie behouden voor zijn sprints richting doel. Messi is ook zo, die zal ook maar voor de schijn wat terug rennen. Het is puur darwinisme, ik ben de beste.
‘Zlatan is iets sympathieker in Zweden, bij de nationale ploeg. Hij weet dat hij daar wat minder veeleisend mag zijn tegenover zijn ploegmaats. Daar gaat hij zijn houding wat aanpassen, zeker met de jonge spelers. Als die een pass missen, zelfs in een belangrijke wedstrijd, zegt hij: het is oké. Vijf jaar geleden zou hij dat niet hebben gedaan, en met PSG zou dat zéker niet gebeuren. Maxwell zegt dan altijd: ach, dat roepen en zagen op ploegmaats, Zlatan heeft dat nodig om goed te spelen. Je moet dat gewoon direct vergeten.’
DOOR PETER T’KINT IN PARIJS – FOTO’S BELGAIMAGE
‘In zijn spel merk ik een zachte evolutie naar teamplayer. Zo was hij vroeger niet.’ – JOHANNA FRÄNDÉN
