Jan Vertonghen vertoeft doorgaans ver van zijn eigen doel. Maar de centrale verdediger heeft daar een goede leerschool voor gehad, via Ajax en een discipel van Marcelo Bielsa.
Wat een benen! Wat een voetballer!’ Marcelo Bielsa, onderweg in opdracht van zijn club Newell’s Old Boys, heeft net de jonge Mauricio Pochettino uit zijn bed gehaald, een veertienjarige Argentijn over wiens kwaliteiten men hem verteld heeft. Hij hoeft de jongen niet eens op het veld aan het werk te zien om hem een contract aan te bieden. Pochettino moet de centrale verdediger van Newell’s worden onder de hoede van El Loco. Die twee, speler en trainer, zullen samen negen jaar later kampioen van Argentinië worden, in 1991. Hun eerste ontmoeting vond dus plaats vijf jaar voor Jan Vertonghen geboren werd, 10.000 kilometer verderop in België, maar ze is niettemin van cruciaal belang om te begrijpen waarom de Rode Duivel een van de beste verdedigers van de Premier League is geworden.
Vóór Pochettino op White Hart Lane neerstreek, was het vooral Martin Jol die een grote invloed had op de Belgische nummer 5 van de Spurs. Als coach van Ajax besloot die de carrière van Vertonghen een nieuwe wending te geven door hem van de positie van verdedigende middenvelder een rij achteruit te halen. ‘Hij is krachtig, rustig en kopbalsterk en hij heeft techniek en vista’, legde de Nederlandse coach destijds uit, en hij voegde er nog aan toe: ‘Jan kan een van deibeste verdedigers worden met wie ik ooit heb samengewerkt.’
Vertonghen wordt dus een centrale verdediger. Niet om het even wat voor één: een centrale verdediger van Ajax Amsterdam. ‘Wij hebben op elke positie creatieve spelers’, bevestigt Jan Olde Riekerink, de sterke man van het opleidingscentrum. ‘Onze filosofie is creatief voetbal met snelheid en techniek.’ Toby Alderweireld bevestigt dat: ‘Bij Ajax zijn ze heel streng voor de verdedigers wat balbehandeling aangaat. Ik ben centrale verdediger, maar ik heb een goeie techniek. Ik kan uit de voeten met de bal.’
Vertonghen groeit op in de ArenA. Hij gaat er weg met de kapiteinsband om de arm en tot grote spijt van Frank de Boer, die hem eerder naar het zuiden wil zien vertrekken dan naar Engeland. ‘Jan moet naar Barcelona’, zegt hij. De Boer vindt Vertonghen dan al ’te goed voor Arsenal of Tottenham’. Die kiest niettemin voor de Spurs en heeft daar een goede reden voor: ‘Ik heb Tottenham gekozen omdat ze hetzelfde offensieve voetbal spelen als Ajax.’
DE STIJL VAN DE SPURS
Op White Hart Lane gaan zelfverzekerdheid en voetbalromantiek hand in hand. Een Tottenhamfan houdt van verfijnd voetbal, om het even waar op het veld. En als die overdreven liefde voor de voetbalkunst vaak genoemd wordt als een van de redenen waarom de Spurs al 55 jaar geen landskampioen meer werden, dan is dat maar zo. Net als de gezangen van de rivalen van Arsenal, die naar lang vervlogen tijden verwijzen: ‘You won the league in black en white!’
De ideale landingsplaats dus voor een verdediger die niets Belgisch’ heeft buiten zijn identiteitskaart, zodanig vormt zijn stijl een breuk met de voormalige stoppers die het zwart-geel-rode shirt droegen.
Hoewel hij vaak als linksachter werd opgesteld door André Villas-Boas, wist Vertonghen zich op te dringen in de centrale as van een ploeg die dan vooral teerde op het talent van Gareth Bale. Na het vertrek van de ster uit Wales was het liedje van de Portugese coach snel uitgezongen en de beperkingen van Tim Sherwood kwamen snel aan het licht. Samen met Gareth Bale en Luka Modric verdween ook het spectaculaire voetbal uit het noorden van Londen. Dat zette het bestuur van Tottenham ertoe aan om zich tot Southampton te wenden, dat een speelse en aantrekkelijke ploeg had sinds een zekere… Mauricio Pochettino er op de bank had plaatsgenomen.
‘Het zou pretentieus zijn om te beweren dat er zoiets bestaat als Pochettinismo. Ik ben door anderen beïnvloed, dat is duidelijk. Onder meer door Marcelo natuurlijk.’ Ook al wees hij het etiket Bielsista af, Pochettino is onmiskenbaar een van de trainers die getekend zijn door hun ontmoeting met de Argentijnse Loco, net als Eduardo Berizzo (Celta de Vigo) en Jorge Sampaoli (FC Sevilla). Voetbal draait bij hen om een ontlading van energie, pressing op de helft van de tegenstander en beschikbaarheid bij balbezit. ‘We moeten beter met de bal spelen dan de tegenstander’, zei Pochettino bij zijn aankomst op White Hart Lane.
HET CENTRUM VAN BIELSA
Het ultieme doel van het voetbal à la Bielsa is ‘een voorzet van de ene flankverdediger die wordt afgewerkt door de andere flankverdediger’. Daarvoor moeten de centrale verdedigers een specifiek profiel hebben. Bij Bilbao trok El LocoJavi Martínez achteruit naar het centrum van de defensie, omdat de kwaliteiten van de klassieke Spaanse mediocentro net diegene waren waarover de centrale verdediger volgens Bielsa moest beschikken: een uitstekende lezing van het spel, gekoppeld aan ver vooruitdenken, een natuurlijke agressiviteit bij balverlies en voetballende kwaliteiten voor het uitverdedigen. Pochettino hoefde geen middenvelder een rij achteruit te trekken, want hij had al Vertonghen. ‘Je kunt de bal altijd aan hem kwijt, hij weet wel wat hij ermee aan moet. Het is een prima verdediger die goed is aan de bal’, bevestigt Alderweireld. Dat is ook nodig wanneer de achterste mannen van het blok op de middellijn postvatten, met een zee van ruimte achter hen in geval van balverlies.
Bij de Rode Duivels, waar hij jarenlang op een positie moest spelen die de zijne niet is, werd Vertonghen zelden op zijn juiste waarde geschat. Maar bij de filosofie van Pochettino voelt hij zich als een vis in het water. Onder de Argentijnse coach geeft hij ruim vijftig passes per wedstrijd, met een zekerheid die aan de perfectie grenst in het korte spel (een slagingspercentage van 90 procent bij de korte passes in de Premier League sinds de komst van Pochettino) en ook een grote nauwkeurigheid in het lange spel (4,6 lange ballen per match) dankzij de opleiding bij Ajax, die de pass van de centrale verdediger naar de flankaanvaller tot een dogma verheven heeft. Met Vertonghen en Alderweireld is Tottenham de ploeg geworden met de grootste doelgerichtheid in Engeland (43,3 lange ballen per match) en de hoogste efficiëntie in die lange ballen (slagingspercentage van 59 procent).
De twee Belgische centrumverdedigers dicteren het speltempo van de Spurs met een charisma dat Marcelo Bielsa moet bevallen. Alan Pardew, de coach van Crystal Palace, is alvast een bewonderaar: ‘Die twee verdedigers spelen als middenvelders. Ze nemen het grootste deel van het spel voor hun rekening bij balbezit en laten de bal met veel naturel rondgaan.’
TWEE BELGEN
De laatste ervaring van Marcelo Bielsa als T1 van een club dateert van het seizoen 2014/15. Het Marseille van El Loco bracht spektakel, maar was wel de enige ploeg uit de top vijf die gemiddeld meer dan één goal per match tegen kreeg. Verdediger zijn onder Bielsa, dat is vaak afzien bij balverlies. Mauricio Pochettino maakte zijn stijl minder radicaal en kiest bijvoorbeeld voor een viermansverdediging, waar Bielsa de achterhoede overlaat aan drie spelers. Maar de coach van de Spurs kan vooral rekenen op Alderweireld en Vertonghen, die van Tottenham de ploeg met de beste defensie in de Premier League maakten. ‘Tegen hen kun je geen schot op doel plaatsen’, verklaarde een speler van Arsenal aan El País. ‘Hun samenspel is indrukwekkend’, bevestigt ook Martin Keown (585 wedstrijden in de Engelse hoogste afdeling).
Ver van hun eigen doel en blootgesteld aan counters in de ploeg die van alle Engelse eersteklassers het vaakst op doel schiet (18,5 keer per wedstrijd), kunnen de twee Belgen rekenen op hun complementariteit. Meer dan 150 wedstrijden hebben ze samen gespeeld, dat helpt. ‘Dat we elkaar goed kennen’, zegt Alderweireld, ‘kun je wel zien op het veld, denk ik. In een wedstrijd hangt alles af van één seconde. Als je telkens aan de andere moet zeggen waar hij op moet letten, dan is het al voorbij.
‘Jan is eerder snel, krachtig en kopbalsterk’, gaat Alderweireld voort. ‘Dat is belangrijk in de Premier League, want zo kan hij om het even welke aanvaller in bedwang houden.’ Meestal geeft Alderweireld dekking aan Vertonghen, die zich in het duel gooit. Met veel succes, want sinds het begin van dit seizoen won Superjan 37 van zijn 46 luchtduels en waren acht van de negen tackles geslaagd. In tien competitiematchen werd hij maar één keer gedribbeld en moest hij slechts acht overtredingen begaan. Met 10,1 ontzette ballen per wedstrijd houdt Vertonghen het record in de Premier League qua verijdelen van gevaar. En dat in het hart van een ploeg die er door haar intensiteit voor zorgt dat de centrale verdedigers vaak ridder of mis moeten spelen tegenover een aanvaller die met een lange bal diep wordt gestuurd.
‘Hij heeft een ongelooflijke techniek, hij kan lopen en tackelen. Voor mij is hij de compleetste verdediger in de competitie’, besluit Romelu Lukaku. Aan de andere kant van het Kanaal moet de spits het al eens opnemen tegen Vertonghen, maar bij de Rode Duivels kan hij op hem rekenen als ploegmaat. Bij de nationale ploeg staat Vertonghen momenteel in een driemansverdediging van een elftal dat de bal wil, verdedigt hij met individuele ingrepen en probeert hij het spel verticaal te houden zodra dat mogelijk is. Een bijna natuurlijke rol voor de kleinzoon van Marcelo Bielsa.
DOOR GUILLAUME GAUTIER – FOTO’S BELGAIMAGE
‘Je kunt de bal altijd aan Jan kwijt, hij weet wel wat hij ermee aan moet.’ – TOBY ALDERWEIRELD
